ΗΠΑ: Η σύζευξη πολιτικής και θρησκείας

Ο φασισμός είναι παντού. Φορέας του οι θρησκείες. Ένας φανατικός ευαγγελιστής προτεστάντης στην Βολιβία, το ίδιο στην Αυστραλία, στη Βραζιλία, παντού. Πάνω απ’ όλους και όλα το «Γραφείο Πίστης» στον Λευκό Οίκο. Αύριο, Σάββατο, μία τεράστια συγκέντρωση Ευαγγελιστών, το Awaken 2020 θα γίνει σε ποδοσφαιρικό γήπεδο της Αριζόνα. Η σύζευξη πολιτικής και θρησκείας είναι εδώ. Μαζί και η μουσική. Ο διάσημος ράπερ Κάνιε Γουέστ θα μιλήσει και θα τραγουδήσει στη συγκέντρωση μαζί με τη χορωδία του.  

 Ο αναπτυσσόμενος υφέρπων φασισμός τον οποίο κατήγγειλε έγκαιρα ο Νόρμαν Μέηλερ, η ανυπαρξία δημοκρατίας για την οποία μιλούσε ο Βόνεγκατ και ο Χάουαρντ Ζιν, εξακολουθούν να είναι το στίγμα της σημερινής Αμερικής. Ακόμη χειρότερα, όπως σημειώνει ο Νιλ Γκάμπλερ, στις ΗΠΑ υφίσταται μία πολιτική θρησκεία, ένας θρησκευτικός φονταμενταλισμός κατά το ανάλογο του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Ο Γκάμπλερ αποδίδει αυτή την εξέλιξη στους συντηρητικούς της τελευταίας τριακονταετίας και τη σύζευξη της πολιτικής και της θρησκείας. Τα μέλη του κινήματος Tea Party, οι τηλεκήρυκες που χαρακτηρίζουν τους προοδευτικούς εχθρούς της Αμερικής και για τους οποίους ο ορθολογισμός συνιστά εχθρικό τρόπο σκέψης. Το φαινόμενο, όμως, αυτό δεν είναι σημερινό, όπως διατείνεται ο Γκάμπλερ. Ο ιδρυτικός μύθος του αμερικανικού έθνους είναι η φυγή του «εκλεκτού λαού του Θεού», των παιδιών της Ευρώπης (έποικοι), κατά το ανάλογο των Εβραίων, προς τη Νέα Ιερουσαλήμ, τη νέα Γη της Επαγγελίας, την Αμερική. Αρχικά, η θρησκεία στις ΗΠΑ περιείχε την πολιτική. Αργότερα έχουμε μια σχετική αυτονόμησή της και στη συνέχεια μια νέα σύνθεση, που θα είναι μια νέα «πολιτική θρησκεία»(δες και το βιβλίο Homo Americanus, 2008). Ο Αβραάμ Λίνκολν, είναι αυτός που επειδή δεν ανήκε σε καμία Εκκλησία και δεν είχε καμία θεολογική μόρφωση κατάφερε να αποστασιοποιηθεί από τον μανιχαϊστικό καθρέφτη των δύο αντίπαλων στρατοπέδων του αμερικανικού εμφυλίου και να δώσει έναν ορισμό συμπαγή αλλά και σύνθετο της βασιλείας του Θεού στον κόσμο, συνδυασμένο με μια ηθική προοπτική του προορισμού της Αμερικής. Με άλλα λόγια, είναι αυτός που έδωσε ώθηση στην δημιουργία του «Αμερικανού Θεού» και τη σύζευξή του με μία νέα πολιτική θρησκεία, την πίστη στην Αμερική. Πλέον ο Θεός, ή καλύτερα ο Λόγος Του θα προσδιορίζεται από τα αμερικανικά κόμματα, τους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικάνους αλλά και τις διάφορες «Εκκλησίες» και τους πανίσχυρους τηλεκήρυκες. Χρονικά, από το 19ο αιώνα έχουμε ήδη στις ΗΠΑ μια υποχώρηση της εκκοσμίκευσης προς χάρη ενός πρακτικού και κατακτητικού χριστιανισμού. Η «αμερικανοποίηση του Θεού» γράφει ο Noll θα αναπτυχθεί μεταξύ δύο «τυπικών» προσωπικοτήτων, του J. Edwards και του A. Lincoln. Τελικά, οι προτεστάντες θα μεταμορφώσουν σχεδόν το έθνος μέσω ενός μεγάλου ευαγγελικού κινήματος και της ηθικής μεταρρύθμισης, ενώ το έθνος θα διαδώσει το χριστιανικό μήνυμα αρχικά στον κόσμο του και στη συνέχεια σε όλο τον κόσμο. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μόνη χώρα στην οποία η θρησκευτική πίστη και η δημοκρατική ιδεολογία διατάσσονται στην εθνική ιδέα και έχουν συγχωνευτεί σε μία πίστη: Πίστη στον Θεό, πίστη στη δημοκρατία, πίστη στην Αμερική. Όλα ισχύουν ως η μία και η αυτή ομολογία πίστεως.

Η θρησκευτική πίστη, συνεπώς, συνενώνει πολλαπλά, είναι ο κεντρικός δεσμός, αυτή που «διαρράφει» τα πάντα, η «ιερή ένωση» όλων (που, όμως, δεν ακυρώνει τον εσωτερικό ανταγωνισμό) έναντι της έξωθεν απειλής. Οι Ρεπουμπλικάνοι και οι Δημοκρατικοί διακρίνονται περισσότερο από τις εσωτερικές τους τοποθετήσεις και αντιθέσεις, ενώ η εξωτερική τους πολιτική είναι σχεδόν η ίδια. Ο προτεσταντικός πουριτανισμός αρχικά και στη συνέχεια ο Ευαγγελικός προτεσταντισμός και ο εθνικός ρεπουμπλικανισμός είναι ο πρωτότυπος συνδυασμός στις ΗΠΑ μιας θρησκευτικής και μιας πολιτικής θρησκείας, ο συνδυασμός της Βίβλου και του αμερικανικού Συντάγματος, της πίστης στο Θεό και της πίστης στην πατρίδα. Το σημείο τομής των δύο θρησκειών είναι η πίστη στον αμερικάνικο λαό ως «περιούσιο λαό». Αυτή η πίστη ενώνει όλους τους Αμερικανούς! Διότι αν για τους θρησκευόμενους συντηρητικούς ο αμερικανικός είναι ο «περιούσιος λαός του Θεού», για τους δημοκρατικούς της «άλλης Αμερικής» (αυτής που τόσο λατρεύουμε εμείς οι Ευρωπαίοι), ο αμερικανικός είναι ο «περιούσιος λαός της ιστορίας». Γι’ αυτό ο Χέγκελ ταιριάζει στην Αμερική σύμφωνα με τον ποιητή Ουόλτ Ουίτμαν και γι’ αυτό οι σημερινοί αριστεροί-νεοπραγματιστές όπως ο Ρίτσαρντ Ρόρτυ καταφεύγουν και πάλι στον Χέγκελ (και στον Ουίτμαν) για να αντλήσουν μια νέα «εμπνέουσα  αξία» και μία νέα πίστη, η οποία θα καταστήσει τις ΗΠΑ και πάλι «περιούσιο λαό της ιστορίας, επανασυνδέοντας την «άλλη Αμερική», που σιχαίνεται τις ΗΠΑ, με τη «βαθιά, θρησκευόμενη» Αμερική. Συνεπώς, η σημερινή κρίση δεν είναι τόσο μια κρίση της «θρησκευόμενης Αμερικής» αλλά μια κρίση της «άλλης Αμερικής», που αμφισβητεί τη θέση των ΗΠΑ ως εμπροσθοφυλακής, ως λοκομοτίβας της ιστορίας. Αυτό δείχνει εξάλλου και το γεγονός ότι η θρησκευτική πίστη στις ΗΠΑ δεν υποχωρεί αλλά ενισχύεται.