Γιατί ψηφίζουμε νάρκισσους όπως ο Τραμπ;

[ Γιώργος X. Παπασωτηρίου / Κόσμος / 06.11.24 ]

 Ο Τραμπ και πάλι στην εξουσία. Η επ-άνοδός του δεν είναι τυχαία. Τυχαία ήταν η απώλεια της εξουσίας του από ένα γεγονός όπως η φρικτή δολοφονία από αστυνομικό του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόυντ. Μην λησμονούμε ότι μέχρι τότε η ανανέωση της θητείας του Τραμπ στον Λευκό Οίκο ήταν απολύτως βέβαιη. Την ίδια περίοδο είχαν ανέλθει στην εξουσία μια σειρά ρατσιστές ακροδεξιοί με τα ίδια ιδεολογικά χαρακτηριστικά με τον Τραμπ όπως ο Μπολσονάρου στη Βραζιλία, ο Όρμπαν στην Ουγγαρία κ.ά.. Μάλιστα, ο σύμβουλος του Τραμπ, Στιβ Μπάνον, που μόλις αποφυλακίστηκε μετά από φυλάκιση τεσσάρων μηνών για περιφρόνηση του Κογκρέσου, καθώς αρνήθηκε να καταθέσει για την επίθεση στο Καπιτώλιο από οπαδούς του Τραμπ την 6η Ιανουαρίου 2021, είναι αυτός που έστησε όλα τα ακροδεξιά δίκτυα σε όλο τον κόσμο υποστηρίζοντας πολλαπλά τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη και αλλού. Αλλά το ερώτημα που τίθεται είναι "γιατί ο κόσμος ψηφίζει τους ακροδεξιούς ναρκισσιστές"; Γιατί μας κυβερνούν οι wunderkind (με την οιδιπόδεια, ναρκισσιστική έννοια) και οι Κύριοι Her Omnes του Κάφκα, που νομίζουν ότι εκπροσωπούν όλο τον κόσμο;

«Οι Νάρκισσοι πήραν την εξουσία», γράφει η ψυχίατρος Marie-France Hirigoyen στο ομότιτλο βιβλίο της του οποίου το πρώτο κεφάλαιο ερευνά την "παθολογικά ναρκισσιστική" προσωπικότητα του Τραμπ. Αλλά οι νάρκισσοι δεν είναι μόνο ακροδεξιοί, αλλά ανήκουν σε όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς. Οι Αμερικανοί ψυχίατροι έχουν δημιουργήσει μία κλίμακα για τον ναρκισσισμό που κυμαίνεται από το 1 έως το 10. Μέχρι το 5, ένα πρόσωπο μπορεί να θεωρηθεί «λειτουργικό». Πέραν αυτού, εισερχόμαστε σε μία παθολογία όλο και βαρύτερη, η οποία μπορεί να φθάσει μέχρι την ψύχωση. Παθολογικά Νάρκισσος είναι ο Ντόναλντ Τραμπ σύμφωνα με την Hirigoyen. 

Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της διαταραχής της ναρκισσιστικής προσωπικότητας είναι to αίσθημα μεγαλείου (θεωρεί ότι "γεννήθηκε για να γίνει πρωθυπουργός"), υπερεκτιμά τις πράξεις και τις ικανότητές του, θέλει να αναγνωρίζεται ως «ανώτερος», χωρίς να έχει κάνει κάτι… Είναι χαμένος στην φαντασίωση των αναρίθμητων υποτιθέμενων επιτυχιών του… «Πιστεύω ότι θα γίνω ο πιο μεγάλος δημιουργός θέσεων εργασίας που έχει κάνει ποτέ ο Θεός», έλεγε ο Τραμπ στην πρώτη θητεία του!

Αυτά τα τρελαμένα συμπαντικά Εγώ αποτρελαίνονται όταν αποκτούν εξουσία, καθώς περιστοιχίζονται από φανατικούς αυλικούς-κόλακες, από οπαδούς και κερδοσκόπους, που ενισχύουν διαρκώς την ψευδαίσθησή τους ότι είναι οι καλύτεροι, οι πιο ικανοί, οι πιο έξυπνοι, οι πιο σοφοί. Έτσι η ζωή τους γίνεται ένας μύθος γεμάτος φασαρία και μανία, χωρίς κανένα νόημα -τον οποίο αναπαράγουν εξωνημένοι δημοσιογράφοι και τα μίντια υπερπλούσιων όπως ο Elon Musk, καθώς και πολλοί άλλοι χρηματισμένοι "ηλίθιοι" (life is a tale, told by an idiot, full of sound and fury, signifying nothing, έγραφε ο Σαίξπηρ). Γι' αυτό αυτοί οι «καθημαγμένοι ερασιτέχνες του Πραγματικού» δεν θα μάθουν ποτέ «πού πραγματικά βγάζει φλόγες» η ζωή όπως θάλεγε ο Νίκος Καρούζος... Στον Τραμπ η έλλειψη ενσυναίσθησης εκδηλώνεται με τον σεξισμό, το ρατσισμό (δέχεται μόνο τους λευκούς χριστιανούς, ενώ χαρακτηρίζει τους μουσουλμάνους εν δυνάμει τρομοκράτες) και γενικά με την περιφρόνηση όλων εκείνων που αρνούνται να του πλέξουν το εγκώμιο. 

Αλλά το ερώτημα είναι: Γιατί ψηφίζουμε Νάρκισσους όπως ο Τραμπ κ.ά.;

Το φαινόμενο των πολιτικών-Νάρκισσων είναι αποτέλεσμα της «ναρκισσιστικοποίησης» της κοινωνίας και η παθολογία τους είναι ο καθρέφτης για ένα σημαντικό κομμάτι των πολιτών. Αυτό εξηγεί κατά τη γνώμη της M-F Hirigoyen γιατί οι εκλογείς αφήνονται να σαγηνευθούν από έναν άνθρωπο ικανό να ψεύδεται ανοιχτά. Γενικά, η ναρκισσιστική μας κοινωνία εκφράζεται και εκπροσωπείται από πολιτικούς νάρκισσους τους οποίους παράγουν όλοι οι πολιτικοί χώροι, όλοι οι θεσμοί (συνδικάτα, κόμματα, φορείς…). Σύμφωνα με τον Κορνήλιο Καστοριάδη υπήρξε «μια αλλαγή στην καπιταλιστική κοινωνία, η οποία ήταν, την ίδια στιγμή, μια αλλαγή του τύπου ατόμων που παρήγαγε όλο και περισσότερο. Αυτή η αλλαγή των ατόμων προήλθε από τη χρεοκοπία των παραδοσιακών οργανώσεων της εργατικής τάξης –συνδικάτα, κόμματα κ.λπ.-, ...προήλθε όμως και από την ικανότητα του καπιταλισμού, αυτή την περίοδο, να προσφέρει ένα αυξανόμενο επίπεδο ζωής, με την είσοδό του στην περίοδο του καταναλωτισμού. Οι άνθρωποι γύριζαν την πλάτη, για να χρησιμοποιήσουμε αυτή την έκφραση, στα κοινά συμφέροντα, στις κοινές δραστηριότητες, στις δημόσιες δραστηριότητες –αρνούμενοι να αναλάβουν την ευθύνη…». 

Και ο Κρίστοφερ Λας, αναφέρει ότι οι τελευταίες δεκαετίες προήγαν την δημιουργία της «κουλτούρας του ναρκισσισμού». Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει να επενδύσει σε τίποτα έξω από τον εαυτό του. Η πολιτική δεν αποτελεί πλέον γι' αυτόν σημείο αναφο­ράς, όπου θα μπορούσε να αφιερωθεί με πάθος και να νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του. Τί απομένει; Η υπερεπένδυση στο Εγώ, η αυτολατρεία, η Εγωπάθεια, ο καλοήθης(λειτουργικός) και ο κακοήθης (παθολογικός) ναρκισσισμός. Ο σύγχρονος νάρκισσος ζει σ' ένα αδιάστατο παρόν αποκομμένος από τις ιστορικές του ρίζες και δίχως προοπτική και μέριμνα για το μέλλον. Ο μετανεωτερικός νάρκισσος άνθρωπος έχει μειωμένη έως παντελώς μηδενισμέ­νη πολιτική συνείδηση, ενώ παρουσιάζει υπερτροφικά αναπτυγμένη καταναλωτική συνείδηση. 

Ο Κεν Λόουτς διαπιστώνει ότι η κουλτούρα του ναρκισσισμού, δηλαδή του ακραίου ατομικισμού, επικράτησε στη Βρετανία την εποχή της Θάτσερ. Σήμερα αυτό συμβαίνει παντού. Γι' αυτό στην εξουσία ανακυκλώνονται οι "μεγάλες εγωπάθειες" της (ακρο)δεξιάς αλλά και της "αριστεράς" (με όλα τα εισαγωγικά)! 

Απέναντι σ' αυτές τις διαπιστώσεις θα πρέπει να κάνουμε μια σημαντική επισήμανση: Οι παθολογικοί νάρκισσοι πολιτικοί "ευδοκιμούν" πρωτίστως στην καπιταλιστική-καταναλωτική κοινωνία και όχι στις λιμοκτονούσες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Γι' αυτό ο αναπτυγμένος καπιταλιστικά Βορράς συγκρούεται με τον Νότο τον οποίο απομυζά μέχρι θανάτου. Εδώ ισχύει "το Ιρλανδικό ζήτημα" που ανέλυσε ο Κ. Μαρξ στο ομότιτλο πόνημά του. Οι "από κάτω" των αναπτυγμένων χωρών εισπράττουν μερικά ψίχουλα από την άγρια εκμετάλλευση του Νότου και "φιμώνονται". Αυτά τα "ψίχουλα" υπερασπίζονται απέναντι στους απελπισμένους του Νότου. Για την ώρα, η σύγκρουση μεταξύ Βορρά-Νότου είναι ένας "εμφύλιος των κάτω". Και όσο η "αριστερά" δεν θα σκέφτεται πολιτικά με οικουμενικό τρόπο, τόσο θα ρίχνει νερό στο μύλο της ακροδεξιάς, κολακεύοντας και αναπαράγοντας τον ναρκισσισμό της καταναλωτικής καπιταλιστικής κοινωνίας, επιλέγοντας προς τούτο και ηγέτες μεγα-νάρκισσους.      

Το έχω ξαναγράψει. Απέναντι σ’ αυτούς τους πολιτικούς και την κουλτούρα του άκρατου ατομικισμού και του παθολογικού ναρκισσισμού του κανιβαλικού καπιταλισμού καθώς και της ναρκισσιστικής κοινωνίας, η απάντηση είναι η κουλτούρα της συλλογικότητας, του μοιράσματος και της αλληλεγγύης, είναι το παράδειγμα του Χοσέ Μουχίκα, του προέδρου της Ουρουγουάης (2010-2015), που δεν έπεσε στην παγίδα της εξουσίας και των συμβόλων της. Έμεινε με το ταπεινό φολκς βάγκεν του, ένα φτωχόσπιτο και τα σκυλιά του, λέγοντάς μας ότι «Μαθαίνουμε περισσότερα από την οδύνη και την μοναξιά παρά από την επιτυχία και την ευημερία […] (και πως) αν δεν προσέξουμε, οι δημοκρατίες θα καταλήξουν να γίνουν απολυταρχίες».