Ο ιστορικός και κοινωνιολόγος Pierre Rosanvallon δημοσίευσε το νέο του βιβλίο με τίτλο «Αόρατοι θεσμοί».
Σύμφωνα με τον Rosanvallon, η δημοκρατία είναι κάτι ευρύτερο από τις εκλογές. Μια δημοκρατική κοινωνία δεν μπορεί απλώς να βασίζεται μόνο στην εκλογική διαδικασία. Η δημοκρατία δεν ξεκίνησε με την καθολική ψηφοφορία. Η ιστορία της δημοκρατίας είναι μεγαλύτερη, είναι η ιστορία της εκπροσώπησης, της συζήτησης, του ελέγχου και της επιτήρησης, καθώς και των δημοσίων ερευνών. Και όλες αυτές οι λειτουργίες υπήρξαν πριν καν αρχίσουν να εκτελούνται από τα κοινοβούλια. Βλέπουμε ξεκάθαρα σήμερα ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια διαδικασία θεσμοθέτησης της εξουσίας, αλλά ότι πρέπει να ζωντανέψει και τις λειτουργίες της.
Η ιδέα της διεύρυνσης της δημοκρατίας ισχύει γενικότερα για όλους τους θεσμούς. Αυτό που έχουμε δει εδώ και πολύ καιρό είναι ότι το να έχεις εξουσίες και νόμους δεν αρκεί για να κυβερνήσεις μια χώρα.
Η εμπιστοσύνη, η νομιμότητα και η εξουσία πρέπει να πηγαίνουν μαζί. Αλλά η νομιμότητα της εξουσίας σήμερα εγείρει πολλά ερωτήματα…
Η νομιμότητα βασίζεται σε ένα ηθικό κριτήριο: είναι η αίσθηση ότι ένας θεσμός ή ένα πρόσωπο παίζει έναν ρόλο που συνάδει με το δημόσιο καλό, με το γενικό συμφέρον. Αυτή είναι μια ηθική κρίση. Το 1940, ο Σαρλ ντε Γκωλ δεν είχε νομικά την εξουσία, αλλά ανακήρυξε τον εαυτό του νόμιμο γιατί αναγνωρίστηκε ότι ενσαρκώνει τη γαλλική ψυχή, την ιστορική ταυτότητα της χώρας. Άρα μπορούμε να είμαστε νόμιμοι και εκτός της δημοκρατικής διαδικασίας. Ο Ντε Γκωλ είναι ένα τέλειο παράδειγμα. Μπορούμε, αντίθετα, και αυτό είναι το πιο συνηθισμένο, να είμαστε μια νομική εξουσία που όμως να μην αναγνωρίζεται ως νόμιμη. Αυτό συμβαίνει σήμερα σε πολλά αυταρχικά καθεστώτα. Υπάρχουν εκλογές που δεν συμβαδίζουν με την αναγνώριση της νομιμότητας. Πολλοί αποκαλούμενοι «δημοκράτες» έχουν εξουσία γιατί έχουν τη δύναμη της καταστολής, έχουν την αστυνομία, την επιτήρηση και τον στρατό τους, αλλά ουσιαστικά δεν καταφέρνουν να κινητοποιήσουν την κοινωνία. Ας δούμε τι συμβαίνει με τις Ιρανές γυναίκες. Οι νόμοι για το μαντήλι είναι σαφώς καθορισμένοι, αλλά οι αρχές δεν μπορούν πραγματικά να τους εφαρμόσουν, παρά μόνο έχοντας τον απόλυτο έλεγχο των ανθρώπων.
Το χαρακτηριστικό των «αόρατων θεσμών» είναι ότι προέρχονται πάντα από τα κάτω. Μπορείτε να έχετε τις ισχυρότερες εξουσίες στο επίπεδο του στρατού, της αστυνομίας και της καταστολής, εάν δεν έχετε την εμπιστοσύνη, τη νομιμότητα και την εξουσία, η ικανότητά σας για δράση είναι πολύ μειωμένη.
Το απόλυτο κάστρο των πολιτών είναι το δικαίωμα στη δυσπιστία, η μη αναγνώριση της νομιμότητας της εξουσίας.
Η μετα-αλήθεια, τα fake news και ο λαϊκισμός
Η μετα-αλήθεια δεν είναι απλώς μια εργαλειακή δυσπιστία, αλλά μια ουσιαστική δυσπιστία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η γνώση από μόνη της δεν μπορεί να υπερνικήσει τη δυσπιστία. Όταν έχετε κάποιον μπροστά σας που ισχυρίζεται ότι η Γη είναι επίπεδη, αυτό το άτομο, γενικά, δεν είναι πιθανό να τροποποιήσει τη γνώμη του από επιστημονικά στοιχεία που μπορείτε να του παρέχετε. Μπορείς να του πεις ότι όλοι οι νικητές του βραβείου Νόμπελ στη Γη πιστεύουν το αντίθετο, δεν θα αλλάξει τίποτα. Η εποχή της μετα-αλήθειας και των ψεύτικων ειδήσεων αντιπροσωπεύει την εισβολή αυτών των ισχυρισμών που δεν μπορούν να παραποιηθούν, γιατί είναι, για όσους τους εκφράζουν, για τους πιστούς τους, στοιχεία θεμελιώδους ταυτότητας. Αυτές οι αναλήθειες είναι αλήθειες που δημιουργούν ταυτότητα. Και είναι άτρωτες επειδή δημιουργούν ταυτότητες. Δεν είναι ευαίσθητες ούε σε συλλογισμούς ούτε σε αποδείξεις .
Αυτό που τελικά τροφοδοτεί τη μετα-αλήθεια, τη δήλωση μιας ψευδούς είδησης, είναι το γεγονός ότι δεν καταφέραμε να βρούμε τα μέσα για να ενσωματώσουμε ολόκληρο τον πληθυσμό στον ίδιο κόσμο. Παλαιότερα υπήρχαν στοιχεία θρησκευτικής πίστης, στοιχεία πεποιθήσεων διαφόρων ειδών που ήταν ικανά να το πετύχουν αυτό. Κάποτε θεωρήθηκε ότι η επιστήμη θα μπορούσε επίσης να είναι αυτή η κοινή πίστη. Τώρα όμως πρέπει να βρούμε άλλα, ευαίσθητα κοινωνιολογικά μέσα.
Εάν αυτοί οι κόσμοι παραμείνουν ξένοι, ο λαϊκισμός θα επικρατήσει τελικά. Το κλειδί είναι κοινωνιολογικό. Ένα μέρος της κοινωνίας δεν περιλαμβάνεται πλέον στην ίδια ιστορία. Στην πραγματικότητα, λείπει ένα ολόκληρο κομμάτι της ιστορίας. Αν δεν κάνουμε τίποτα, όσοι νιώθουν ότι οι φωνές τους πνίγονται στη σιωπή, ότι οι ζωές τους είναι περιφρονημένες και η ύπαρξή τους ξεχασμένη, θα υποχωρούν όλο και περισσότερο σε έναν άλλο κόσμο, τον κόσμο των fake news. Εδώ θα βρίσκει έδαφος ο λαϊκισμός… ο λαϊκισμός βρίσκεται στο τέλος αυτού του δρόμου. Και ο λαϊκισμός οδηγεί είτε σε εμφύλιο πόλεμο είτε σε ριζοσπαστική ανελευθερία, δηλαδή σε δικτατορική εξουσία που ισχυρίζεται: «Αφού είμαι η πλειοψηφία, έχω όλες τις εξουσίες». Αυτό λέει ένα σύνολο τυραννικών και δικτατορικών δυνάμεων σε όλο τον κόσμο…
«Αόρατοι θεσμοί», Pierre Rosanvallon, Seuil, 314 σελίδες.
Πληροφορίες από https://www.lecho.be/opinions/general/pierre-rosanvallon-si-on-ne-comprend-pas-la-structure-veritable-des-democraties-c-est-le-populisme-qui-est-au-bout-du-chemin/10569661.html?_sp_ses=9ab0df56-eaf7-4fd8-b4ae-bc7a0dcbe059
