Ο «μεσσίας», ο «σωτήρας» και η πειθαρχημένη μάζα

Ο «Μεσσίας» πολιτικός από εδώ και ο τεχνοκράτης «σωτήρας» από εκεί. Ελάχιστοι ακούν μέσα από τον ήπιο τόνο τον καινούργιο πειθαρχικό λόγο που αρθρώνεται πάνω στον Μεγάλο Φόβο του κοροναϊού και της έσχατης ματαίωσης. Αυτόν που μεταμορφώνει κάποιους σε «νεκρούς εν αναμονή» ή σε σώματα νεκρά αλλά όχι πεθαμένα!

Κι ας ξέραμε ότι «Η πολιτική ως τεχνική της εσωτερικής ειρήνης και τάξης» δημιουργεί το τέλειο σύστημα καταστολής, την απόλυτα πειθαρχημένη μάζα, υπάκουη και χρήσιμη σαν στρατιωτική μονάδα. Κι ας μας μιλούσαν, χρόνια τώρα, (Φουκώ*) για το «στρατιωτικό όραμα της κοινωνίας», που έχει σαν πλαίσιο αναφοράς όχι μόνο την "καθεαυτό παραγωγή" αλλά και την παραγωγή γνώσης και ταλέντων, την παραγωγή υγείας ή καταστροφικής δύναμης, και που αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως υποταγμένα γρανάζια μιας μηχανής.

Ας ξαναθυμηθούμε, λοιπόν, χωρίς φόβο(όσο γίνεται) και χωρίς πάθος, αυτό που έλεγε ο Γάλλος διανοητής: Η πειθαρχική εξουσία δεν αλυσοδένει. Η πειθαρχία κατασκευάζει άτομα. Ναι, κατασκευάζει άτομα: «...είναι η ειδική τεχνική μιας εξουσίας που πορίζεται τα άτομα και ως αντικείμενα και ως όργανα για την άσκησή της…»: τρόποι σεμνοί(σας θυμίζει κάποιον;) και μέθοδοι ελάσσονες(σας ξαναθυμίζει κάποιους;) αν συγκριθούν με τις παλαιότερες μεγαλόπρεπες τελετουργίες της Εξουσίας.

Η νέα πειθαρχία στηρίζεται πρώτα απ' όλα σε μια κατανομή των ατόμων στο χώρο. Για το λόγο αυτό εφαρμόζει διάφορες τεχνικές: Απαιτεί πολλές φορές την περίφραξη, τον καθορισμό ενός χώρου διαφορετικού από τους άλλους, ενός χώρου περιχαρακωμένου(σχολεία, στρατώνες, εργοστάσια-ΤΩΡΑ και τα ΣΠΙΤΙΑ, αλλά και τα δωμάτια των απομονωμένων νοσούντων μέσα στα ίδια σπίτια). Τώρα ελέγχεται ο χώρος και η θέση με βάση την αρχή της στοιχειώδους εντόπισης ή "δικτύωσης"(έξυπνο κινητό). Έτσι το κάθε άτομο τοποθετείται σε μια θέση. Πάνω απ' όλα όμως, αυτό που διακρίνει τη νέα περιχαράκωση του χώρου είναι ότι αποκλείει παντελώς τις ομαδοποιήσεις(σ.σ.δωμάτια-κελιά, απόσταση υγιεινομικής ασφάλειας). Απαγορεύεται η ανεξέλεγκτη εξαφάνιση των ατόμων, η περιπλάνηση, η ομαδοποίηση, η επικίνδυνη συναδέλφωσή τους. Κάθε στιγμή οφείλουν να επισημαίνονται οι απουσίες, να διακόπτονται οι άχρηστες επικοινωνίες, κάθε στιγμή η συμπεριφορά του καθενός πρέπει να αξιολογείται, να κυρώνεται. Με άλλα λόγια, η νέα πειθαρχία οργανώνει ένα χώρο απομονωτικό, ένα χώρο που απαγορεύει την άμεση επαφή, την παρέα, την ομάδα, την συναδέλφωση, την αγκαλιά, τον έρωτα… Όλα εξ αποστάσεως(τηλέ-), όλα online, χωρίς άμεση επαφή. Γι’ αυτό είναι κρίσιμος ο έλεγχος των διαύλων επικοινωνίας, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Γι' αυτό αναπτύσσσονται μηχανισμοί ελέγχου της «αλήθειας και του ψεύδους»(Facebook). Για την ακρίβεια, πρόκειται για μηχανισμούς που θα παράγουν «το αληθές και το ψευδές», την μία και ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ.

Όσο για τον ΕΑΥΤΟ, αυτό το πεδίο αντιπαρά-θεσης, θέσης και αντίθεσης, αυτός θα πάψει να υπάρχει ως τέτοιος. Η πηγαία αντίδραση που συχνά γίνεται αντίσταση, θα ακυρώνεται μπροστά στο Μεγάλο Φόβο και τους μηχανισμούς διαρκούς αναπαραγωγής του. Η ρευστή ανθρώπινη ταυτότητα θα μετατραπεί σ’ ένα «παγωμένο» και αδιαφοροποίητο «βλέμμα», που θα εσωτερικευθεί προκειμένου να γίνει ο μηχανισμός αυτοπαρατήρησης και αυτοελέγχου.   

Τι μας μένει ως αντίδραση; Η καφκική συρρίκνωση ίσως να είναι ένας μηχανισμός προστασίας από το Μεγάλο Φόβο. Ο Κάφκα «κρύβεται» συρρικνούμενος σε κατσαρίδα: «Σαν άνθρωπος είμαι ένας, όμως ο φόβος μ’ έχει κόψει σ’ εκατό κομμάτια. Κι όσο μεγαλύτερος είναι ο φόβος τόσο μαζεύομαι σ’ ένα μόνο κομμάτι. Κι ο φόβος δεν αφήνει όλα αυτά τα κομμάτια να συγκεντρωθούν, να γίνουν ένα», λέει κάποιος στον ψυχαναλυτή του**.

Τι θα είναι, αλήθεια, το «Εγώ» όταν συντελεστεί όλη αυτή η διαδικασία; τι θα είναι ο Εαυτός; Ο έρωτας, η κοινωνία, ο άνθρωπος;

Θα αφήσουμε να συντελεστεί αυτή η απίστευτη δυστοπία;               

 *Μισέλ Φουκώ: «Ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή»

**Νίκος Σιδέρης: Ψιχία ψυχής