Μολύνσεις και κοινωνία των πολιτών

     Η μόλυνση είναι η εισβολή ενός βιολογικού ή και πολιτισμικού οργανισμού από εξωτερικούς παράγοντες. Είναι συχνή αιτία ασθενειών ή ακόμη και θανάτων, και ως τέτοια αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και απέχθεια. Μπροστά στον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει, πολλοί προτείνουν την τακτική της απομόνωσης: τον αποκλεισμό κάθε σχέσης που μπορεί να ευνοήσει την επαφή με τον έξω κόσμο. Υπάρχουν επίσης πολλές παραλλαγές αυτής της τακτικής. Τα μικρόβια που κυκλοφορούν στο στόμα μας πρέπει να εξολοθρευτούν με το κατάλληλο αντισηπτικό∙ η ράτσα πρέπει να προστατευτεί εμποδίζοντας αιμομικτικούς γάμους∙ τα καλά παιδιά πρέπει να αποφεύγουν τις κακές παρέες∙ η κουλτούρα και η θρησκεία των προσφύγων πρέπει να βρίσκονται σε απόσταση από τις γηγενείς παραδόσεις. Σε κάθε περίπτωση, η ανησυχία είναι πάντα η ίδια: η μόλυνση αποδυναμώνει τα άτομα. Και είναι ίδια η βασική αξία: εκείνη της προφύλαξης της παρερμηνευμένης καθαρότητας.

   Δεν παραγνωρίζω τη σχέση ανάμεσα στη μόλυνση και την ασθένεια, αλλά κατηγορηματικά αρνούμαι να αποδεχτώ νόρμες όπως οι παραπάνω. Η υγεία (δηλαδή το αντίθετο της ασθένειας: η πρόσκαιρη επίλυση κάθε εσωτερικής σύγκρουσης) δεν επιτυγχάνεται με το να αποκλείουμε τη διαφορετικότητα αλλά με το να την διαχειριζόμαστε με αποτελεσματικότητα και αλληλεγγύη∙ και τίποτε δεν μπορεί να έχει αποτέλεσμα αν δεν αντιμετωπίζεται με σύνεση. Όποιος επιλέγει την απομόνωση απλώς προσπαθεί να παραγκωνίσει το πρόβλημα και θα βρεθεί απροετοίμαστος όταν θα είναι αναγκασμένος να το αντιμετωπίσει. Για να προστατευτεί από τα δηλητήρια με τα οποία οι εχθροί του προσπαθούσαν να τον δολοφονήσουν, ο Μιθριδάτης έπαιρνε σε μικρές δόσεις από αυτά για να συνηθίσει τον οργανισμό του να αντιδρά με επιτυχία. Στη σύγχρονη εποχή αυτή η τακτική, σε αντίθεση με την απομόνωση, γενικεύτηκε σε βιολογικό επίπεδο με τη χρήση των εμβολίων: δηλαδή έγινε κατανοητό ότι πρέπει να συμβιώσουμε με τους εξωτερικούς παράγοντες. Ακόμη πιο δύσκολη αποδεικνύεται σε πολιτισμικό επίπεδο∙ ένα τέτοιο παράδειγμα αυτής της ασυμμετρίας δίνει ο Πλάτωνας που υποστήριζε ότι μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι γιατροί με το να έχουμε προσωπική εμπειρία με τις ασθένειες.

   Στην πραγματικότητα το να αποδεχτούμε τη μόλυνση, σε όλα τα επίπεδα, είναι μια αποτελεσματική αμυντική τακτική. Το να ενσωματώσουμε τον Άλλο, να συμβιώσουμε με την διαφορετική γενετική και πολιτισμική κληρονομιά του, δεν σημαίνει ότι αποδυναμώνουμε την ύπαρξή μας, αντίθετα την ενδυναμώνουμε. Γιατί η ύπαρξή μας είναι η διαφορετικότητα, γιατί η βάση της είναι πολιτική και θα ανθίσει, θα αναπτύξει μια δυναμική όλο και πιο πλούσια όσο είναι σε επαφή με τον διαφορετικό, και η μετάδοση που ακολουθεί, θα είναι μια ευκαιρία ανάπτυξης.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ