«Μαύρος χειμώνας» για τους καταναλωτές, υπερκέρδη για τις εταιρείες

Παντού η ίδια πρόβλεψη για τον επερχόμενο «μαύρο χειμώνα» και η διαπίστωση ότι οι εταιρείες ενέργειας (παραγωγοί και μεσάζοντες) έχουν τεράστια κέρδη, ενώ τα νοικοκυριά χρεοκοπούν. Παντού ακούγονται φωνές για την δήθεν φορολόγηση των «υπερκερδών». 

Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται λόγος για τη φορολόγηση των υπερκερδών, Αλλά κάθε φορά τίθεται και το ερώτημα για τον ορισμό τους και την αποτελεσματικότητα της μεθόδου.

Στην Ελλάδα για φορολόγηση των υπερκερδών μίλησε στη Βουλή ο πρωθυπουργός, αντ’ αυτού όμως επιχορηγεί με δισεκατομμύρια ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό (δηλ. με χρήματα των ίδιων των φορολογουμένων) τις εταιρείες προκειμένου να κρατήσουν χαμηλά τις τιμές των τιμολογίων! Με άλλα λόγια, το θέμα είναι τα υπερκέρδη να μείνουν ψηλά!

«Η έννοια του υπερκέρδους αναφέρεται σε εξαιρετικά κέρδη που προέρχονται από μια απροσδόκητο αιτία. Πρόκειται για έναν πλουτισμό μιας εταιρείας, ο οποίος θεωρείται υψηλότερος από τον κανονικό λόγω εξωτερικών συνθηκών» (μια εταιρεία κερδίζει πολλά παραπάνω χωρίς να έχει αλλάξει κάτι στον τρόπο λειτουργίας της), γράφει η εςφημερίδα Le Monde.  

Η περίπτωση της Total Energies είναι ενδεικτική. Το πρώτο εξάμηνο του 2022, η πολυεθνική κατέγραψε καθαρά κέρδη 18,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων (18,3 δισεκατομμύρια ευρώ) – τρεις φορές περισσότερα από το προηγούμενο έτος την ίδια περίοδο, που επίσης ήταν κατά πολύ επαυξημένα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, δηλ. το 2020. 

Η προέλευση του όρου «υπερκέρδος», όπως σημειώνει η Le Monde, ανάγεται στα γραπτά του Καρλ Μαρξ, τον 19ο  αιώνα. Ο Μαρξ ορίζει ως «υπερκέρδος» έναν ασυνήθιστο πλουτισμό, συνώνυμο με την υπερεκμετάλλευση από την πλευρά κάθε τύπου καπιταλιστικής επιχείρησης. Αλλά το σημερινό νόημα εμφανίζεται στον απόηχο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν έχουμε τους «κερδοσκόπους του πολέμου», ιδιαίτερα στον τομέα των όπλων.

Τα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970 και, σε μικρότερο βαθμό, του 2005 αναβίωσαν την έννοια του υπερκέρδους, την ξαφνική αύξηση των τιμών της ενέργειας με αποτέλεσμα τα «κέρδη ρεκόρ» για τις εταιρείες του κλάδου. 

Η έλλειψη ακριβούς ορισμού των υπερκέρδους περιπλέκει τη δημιουργία ενός φόρου. Αυτή είναι η πρώτη «δυσκολία». Η δεύτερη είναι η έδρα των πολυεθνικών εταιρειών ενέργειας που είναι σε διάφορους φορολογικούς παραδείσους. Και τρίτη δυσκολία, είναι η μετακύλιση του φόρου στους καταναλωτές. Σύμφωνα με τη Sandra Hazan, ένας πρόσθετος φόρος «θα μετακυλίεται αναγκαστικά στον καταναλωτή». 

Με άλλα λόγια, τη ληστεία δεν τη γλυτώνουμε! Είναι στη φύση του καπιταλισμού...