Το σώμα και η γραφή του

          Η λογοτεχνία ως επιστήμη, ως πρακτική, ως έμπνευση, έχει και πολλά άλλα ονόματα, που δεν επιδέχονται ετικέτες. Πες την αν θες… ενέργεια. Σωματική εκτός από ψυχική. «Βρισκόμαστε μέσα στο λόγο όπως μέσα στο σώμα μας» γράφει ο Σαρτρ στο Τι είναι η λογοτεχνία. Και ο Λακάν: «Ο λόγος δεν είναι άυλος: είναι ένα λεπτό σώμα αλλά είναι ένα σώμα. Οι λέξεις περιέχονται σε όλες τις σωματικές εικόνες που αιχμαλωτίζουν το υποκείμενο» (Κείμενα). Και ο Μπαρτ αναρωτιέται: «Το κείμενο έχει μια ανθρώπινη μορφή, είναι μια φιγούρα, ένας αναγραμματισμός του σώματος;» (Η απόλαυση του κειμένου). 

          Γράψε για το ευάλωτο σώμα, για το δικό του «έξω» κατάσκοπο του «μέσα», για τα αναρίθμητα επίθετα που του προσάπτουν. Περίγραψέ το όρθιο, ξαπλωμένο, κουλουριασμένο, κυρτωμένο, διπλωμένο, ανάσκελα, μπρούμυτα, ακουμπισμένο, απλωμένο, τεντωμένο, αφημένο, χοντρό, αδύνατο, ξερακιανό, κοκκαλιάρικο, καχεκτικό, ευέλικτο, νευρικό, κομψό, λεπτό, τραχύ, άχαρο, σβέλτο, βαρύ, αδέξιο…

          Για το πρόσωπο: οβάλ, στρογγυλό, μακρόστενο, τετράγωνο, επιθετικό, δύσπιστο, λείο, ρυτιδωμένο, ήρεμο, σκληρό, στυγερό, απειλητικό, πράο, ανοιχτό, τρομαγμένο, αιφνιδιασμένο, έκπληκτο, αμήχανο, ατημέλητο, ευμετάβλητο, αμβλύ, εκφραστικό, χλωμό, πονηρό, αποφασιστικό, ισχνό, γεμάτο, παιδικό, τυραννισμένο, πεσμένο, γερασμένο…

          Για τα μαλλιά: πυκνά, αραιά, ίσια, απαλά, άγρια, σγουρά, κατσαρά, κυματιστά, ανακατεμένα, χτενισμένα, ξεχτένιστα…

          Για το μέτωπο: ψηλό, χαμηλό, πλατύ, κυρτό, έξυπνο,  επίπεδο, ευρύ, συμμετρικό, κάθετο, κρεμασμένο, ζαρωμένο, φθαρμένο, σφιγμένο, στρογγυλεμένο, πεταχτό…

          Για τη μύτη: μικρή, μεγάλη, γαμψή, ίσια, στραβή, σηκωμένη, γερακίσια, περήφανη, στενή, ελληνική, γαλλική, πλακουτσωτή…

          Για τα χείλη: σαρκώδη, λεπτά, αναιμικά, κόκκινα, ροζ, χλωμά, σφιγμένα, προτεταμένα, κοραλλένια…

          Για το πιγούνι: επίπεδο, καμπύλο, μυτερό, έντονο, πεταχτό, θεληματικό, σφιχτό, τετραγωνισμένο, απαλό…

          Ειδικά για το βλέμμα και τα μάτια: άστατα, σταθερά, φωτεινά, δόλια, απόμακρα, μεγάλα, μικρά, αμυγδαλωτά, παγωμένα, έντονα, βίαια, καλά, κακά, πονηρά, ζωντανά, γουρλωτά, βαθουλωτά, γλαρά, σκεπτικά, θαρραλέα, βλοσυρά, ηδυπαθή, έξυπνα, διαπεραστικά, ικετευτικά, σφιχτά, ανέμελα, ωχρά, νυσταγμένα, μοχθηρά, ερευνητικά, άγρυπνα, λαμπερά, αθώα, χαρούμενα, μελαγχολικά…

          Μια «επιστήμη για το βλέμμα» που εκφράζεται σε μια φυσιογνωμική ή μορφο-ψυχολογική γραφή, που προσπαθεί να δώσει φωνή στη σκοτεινή γραμματική, στο κρυμμένο αλφάβητο και στο στυλ του σώματος, είναι εκείνη του Σέξπιρ όπου ο Ιούλιος Καίσαρας λέει στην ομώνυμη τραγωδία: «Αυτός ο Κάσιος έχει μια στεγνή και άπληστη μορφή∙ σκέφτεται πολύ∙ σπάνια χαμογελά: τέτοιοι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι, δεν έχουν ήσυχη την ψυχή τους». Ακολουθεί μια τέτοια τεχνική «σωματικής γραφής» που περιγράφει τη συνάντηση ανάμεσα στον Ιούλιο Καίσαρα και τον δολοφόνο του, μετατρέποντας το βλέμμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα σε εργαλείο ψυχολογικής ανάγνωσης.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ