«Το κοινωνικό δίλημμα» και η απόλυση διευθύντριας της Google

Η Timnit Gebru, συν-διευθύντρια στο τμήμα ηθικής και Τεχνητής Νοημοσύνης της Google, απολύθηκε, προκαλώντας κύμα διαμαρτυριών. Ένα ντοκιμαντέρ: «Το κοινωνικό δίλημμα», στο οποίο μιλούν κορυφαία στελέχη της Google, του Facebook κ.ά., προκαλεί επίσης αντιδράσεις, καθώς «δαιμονοποιεί» τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενισχύει τις θεωρίες συνωμοσίας, τη στιγμή που τις καταγγέλλει! Και τα δύο γεγονότα συνδέονται, καταδεικνύοντας τη σπουδαιότητα της χρήσης των νέων μέσων επικοινωνίας. 

Η Timnit Gebru εργαζόταν (ως συν-διευθύντρια) σε θέματα ηθικής και Τεχνητής Νοημοσύνης (IA) της Google. Απολύθηκε γιατί, όπως λέει η Gebru, διαμαρτυρήθηκε σε μια εσωτερική ομάδα ότι ο αμερικανικός κολοσσός «φιμώνει τις περιθωριακές φωνές».

Σύμφωνα με το αμερικανικό ραδιοφωνικό δίκτυο NPR, η Timnit Gebru είχε επίσης εκμυστηρευτεί σε αυτήν την ομάδα ότι έλαβε εντολή να αποσύρει ένα επιστημονικό άρθρο σχετικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάπτυξη της ρητορικής μίσους. Η Gebru υποχρεώνεται να αποσύρει το άρθρο αυτό που ήταν να δημοσιευτεί στο περιοδικό του περίφημου πανεπιστημίου MIT, με τίτλο: «On the Dangers of Stochastic Parrots: Can Language Models Be Too Big?».

Ακολουθεί το περίφημο πλέον ντοκιμαντέρ «Το κοινωνικό δίλημμα» όπου ακούγονται πρώην στελέχη, όπως ο Tristan Harris (πρώην υπεύθυνος σχεδιασμού στην Google), ο Justin Rosenstein, ο άνθρωπος που είχε την ιδέα του Like στο Facebook, και άλλοι. Όλοι μιλούν για τη ριζική αλλαγή της ανθρώπινης υπόστασης, για χειραγώγηση, εθισμό, για τον κατασκοπευτικό καπιταλισμό, για την εξαφάνιση της αλήθειας σε ατομικές εκδοχές της «αλήθειας», για πόλωση, εμφύλιο και κατάργηση της δημοκρατίας. Ακούγοντας όλα αυτά, δημιουργείται η εντύπωση ενίσχυσης της «συνωμοσιολογίας», η οποία παραδόξως καταγγέλλεται! Η οπτική χάνεται σε μία σαλάτα από παράθεση τεχνικών και αλγορίθμων, ενώ το κινούν αίτιο, αυτό που ωθεί τα πράγματα σε μία συγκεκριμένη οδό, που δίνει στη χρήση των «μέσων» ορισμένο περιεχόμενο και κατεύθυνση, παρακάμπτεται, ή υποτονίζεται. Κάποια στιγμή, κάποιος μιλάει για την «αυτονομία του συστήματος». Ότι δηλαδή το σύστημα κινείται πέρα από την ανθρώπινη βούληση. Κάποιος άλλος θα πει στο τέλος, ότι όλα γίνονται για το κέρδος.

Αν δούμε το ντοκιμαντέρ «Το κοινωνικό δίλημμα» από την οπτική της επιδίωξης οικονομικού οφέλους και διατήρησης του πολιτικού status quo, τότε μπορούμε εύκολα να βρούμε τον μίτο της Αριάδνης, το κινούν αίτιο όλης της εξέλιξης, και να βγούμε από το λαβύρινθο. Είναι αλήθεια ότι οι μεγάλες πλατφόρμες Google, Facebook, επιδιώκουν να εθίζουν τους χρήστες, να τους χειραγωγούν, θέλουν να τους κρατούν κολλημένους στην οθόνη για να βλέπουν τις διαφημίσεις, επιδιώκουν να διαμορφώνουν τον τρόπο που σκέφτονται, που επιθυμούν(έτσι δημιουργούνται οι νέες ανάγκες), που γουστάρουν (έτσι δημιουργούν το γούστο και τη μόδα), που αναγνωρίζουν τους άλλους(οι ορατοί και οι αόρατοι) και αναγνωρίζονται και οι ίδιοι(μέσα από το like), που καταναλώνουν(και τελικά αυτοκαταναλώνονται), που πιστεύουν (δήθεν θεωρίες συνωμοσίας), που ψηφίζουν…

Τα στελέχη μιλούν ως τεχνοκράτες, δίνοντας τον τόνο στο τεχνικό σκέλος. Στον τρόπο, δηλαδή, που το σύστημα έχει αυτονομηθεί και δουλεύει από μόνο του, οδηγώντας στην καταστροφή. Εξηγούν πως η κοινωνία οδηγείται στον εμφύλιο. Πως ο άνθρωπος γίνεται «εργαλείο»(rouage), μαριονέτα, ανδρείκελο. Κάναμε το Like λέει ο ειδικός «για να χαρούν οι άνθρωποι»(ανεβάζοντας την ντοπαμίνη), αλλά τώρα το Like καθορίζει τη ζωή των ανθρώπων τόσο πολύ, που οδηγεί σε αυτοκτονίες. Τώρα πεθαίνουν για Like! Δεν υπάρχει άλλος τρόπος αναγνώρισης, ειμή μόνο το… like.

Τα πρώην στελέχη, ως νέοι «ψηφιακοί λουδίτες», προτείνουν να κλείσουμε τους λογαριασμούς μας στα social media, να απεξαρτηθούμε από την οθόνη, αυτό το σύχρονο ναρκωτικό.

Μόνο που πρέπει να δηλώσουμε για μία ακόμα φορά ότι δεν φταίνε οι μηχανές για αυτή ή την άλλη χρήση που τους κάνουν οι άνθρωποι. Το ζήτημα είναι να διερευνύσουμε γιατί γίνεται αυτή και όχι άλλη χρήση τους. Θέτοντας έτσι το ερώτημα, ανακαλύπτουμε ότι το βασικό κίνητρο της συγκεκριμμένης λειτουργίας είναι το κέρδος. Το κέρδος είναι αυτό που «θέλει ένα δέντρο νεκρό παρά ζωντανό», λέει ένας ειδικός στο ντοκιμαντέρ. Το κέρδος είναι πίσω από την καταστροφή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου από τον Μπολσονάρου. Το κέρδος είναι πίσω από την αποψίλωση των δασών, τις γεωτρήσεις, την καταστροφή της φύσης. Αλλά και πίσω από την καταστροφή της ίδιας της κοινωνίας και του ίδιου του ανθρώπου. Αυτός είναι ο πυρήνας που κινητροδοτεί το καπιταλιστικό σύστημα: το κέρδος.

Τεχνικές: Από τη μαγεία-ψευδαίσθηση ως τις νευροεπιστήμες

Οι θεωρίες συνωμοσίας, ο φανατισμός, η πόλωση, η περιχαράκωση κοινωνικών ομάδων με απρόσβλητα ψηφιακά τείχη έτσι ώστε να μην υπάρχει κανένας διάλογος, καμία όσμωση, καμία σύνθεση, διευρύνουν τις κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις, οδηγώντας σε εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις. Ο δημόσιος χώρος ως πεδίο ειρηνικής διαμόρφωσης συναινέσεων και συνθέσεων δεν υπάρχει. Για την ακρίβεια έχει αντικατασταθεί από αντίπαλες ομάδες φανατικών που μιλούν με τα «όπλα». Το χάσμα μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ έχει μεγαλώσει σημαντικά. Οι αντιπαραθέσεις είναι οξύτατες. Ο φανατισμός κυριαρχεί. Σ’ αυτή τη γενική διαπίστωση των «ειδικών» στο ντοκιμαντέρ, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι δεν πρόκειται για έναν γενικό εμφύλιο, αλλά για έναν «εμφύλιο των κάτω», για μία πολυδιάσπαση του πληθυσμού της κοινωνικής βάσης και όχι των «από πάνω». Αυτός ο εμφύλιος συμφέρει τους «πάνω» γιατί μπορούν να κυριαρχούν με βάση το «διαίρει και βασίλευε» και δεν πρόκειται για κάτι καινοφανές. Ο «εμφύλιος των κάτω» στις ΗΠΑ είναι μία υπόθεση αιώνων και τις αιτίες τις αποτυπώνει ρεαλιστικά στην ταινία «Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης» ο Μ. Σκορσέζε.        

Οι τεχνικές των «κοινωνικών δικτύων», της χειραγώγησης και του εθισμού υπηρετούν τη μεγιστοποίηση του κέρδους, που είναι, σήμερα, στον πυρήνα του νεοφιλελευθερισμού. Εξάλλου, είναι η μητέρα του  νεοφιλελευθερισμού, η Μάργκαρετ Θάτσερ, που έλεγε το 1987, στο περιοδικό «Woman’s own»: «Τι είναι η κοινωνία; Δεν υπάρχει. Υπάρχουν άντρες, γυναίκες και οικογένειες…». Πολιτικός στόχος, λοιπόν, είναι η εξατομίκευση, ο ακραίος ατομικισμός, η καταστροφή της κοινωνίας, κάθε τι που είναι συλλογικό, έτσι ώστε να μην υπάρχουν ομαδοποιήσεις των «κάτω».   

Τα πρώην στελέχη υποστηρίζουν στο ντοκιμαντέρ ότι τα «κίτρινα γιλέκα» και η εξέγερση στο Χονγκ Κονγκ είναι κατευθυνόμενες εξεγέρσεις, αποτέλεσμα της χρήσης των «κοινωνικών δικτύων». Δεν μιλούν, όμως, για τη Χιλή και τη Βολιβία, ούτε για τους νέους και τις νέες που βγήκαν στους δρόμους στις ΗΠΑ διαμαρτυρόμενοι για τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ. Βέβαια στους δρόμους βγήκαν και οι νεοναζί οπαδοί του Τραμπ, οι οπαδοί των θεωριών συνωμοσίας και οι αρνητές των εμβολίων και της μάσκας, για να αποδειχθεί ότι ο καθένας χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα για λογαριασμό του, για την διάδοση των δικών του θέσεων. Οι «κάτω» μπορούν να ζητήσουν πλαίσιο ελέγχου της λειτουργίας των «μιντιακών κολοσσών», όπως κάνουν οι 1.600 υπάλληλοι της Google και οι 2.500 ακαδημαϊκοί που διαμαρτύρονται για την απόλυση της T. Gerbru, και ζητούν προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της επιστημονικής ακεραιότητας...