Από τον Ιγγλέσια στον Τσίπρα ή όταν οι Ιθάκες δεν υπάρχουν πια

Συνέπεσε μετά από μια πρώτη ανάγνωση του βιβλίου «Ιθάκη» του Αλέξη Τσίπρα να διαβάσω το άρθρο της Λίλιθ Βερστρίνγκε κορυφαίου ηγετικού στελέχους των Podemos («Μπορούμε») στο αριστερό περιοδικό Equator* για την άνοδο και την πτώση του αριστερού αυτού σχηματισμού. 

Η διαφορά μεταξύ των δύο προσεγγίσεων είναι ότι αυτή της Βερστρίνγκε δεν καταφεύγει σε χαρακτηρισμούς για να εξηγήσει, αλλά αναλύει πολιτικά.

Γράφει φερ’ ειπείν για τον Ιγγλέσια:

«Ο Ιγκλέσιας, ο νεαρός καθηγητής με την αλογοουρά που έγινε γνωστός μέσα από τηλεοπτικές συζητήσεις, ήταν ένα εντελώς νέο είδος Ισπανού πολιτικού. Συνδύαζε την εκλεπτυσμένη στρατηγική σκέψη με τη διαίσθηση και τη δυνατότητα να συνδέεται με τις μάζες που είχαν αγανακτήσει με τις ανισότητες και τη λιτότητα... Η υπερηγεσία του στο Podemos έγινε τόσο η προϋπόθεση όσο και ο περιορισμός του έργου μας.

  Που οφείλεται η άνοδος των Podemos;

Η άνοδος των Podemos οφείλεται «...στο ότι τόσοι πολλοί νέοι ασχολήθηκαν ξαφνικά με την πολιτική, επειδή το μήνυμά τους έμοιαζε λιγότερο με ορολογία και περισσότερο με κοινή λογική. Ξαφνικά πιστέψαμε ότι είχαμε συμφέρον να επενδύουμε στο μέλλον. Πριν από αυτό, η ισπανική αριστερά είχε οριστεί ως αντίθεση στον φρανκισμό - αλλά ο Ιγκλέσιας συνήθιζε να λέει ότι δεν πρέπει καν να μιλάμε για αριστερά ή δεξιά. Αντ' αυτού, μιλούσε για τον λαό και τις οικονομικές ελίτ... Δεν υπήρχε κανείς σαν εμάς στην Ευρώπη αυτή την εποχή – ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε ανέλθει στην εξουσία στην Ελλάδα…»

Που οφείλεται η πτώση;

Οι Podemos όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ σνόμπαραν την οργάνωση.

«Η νέα μου δουλειά απαιτούσε να συνδέσω τα διασπασμένα περιφερειακά μας παραρτήματα με την εθνική ηγεσία -γράφει η Βερστρίνγκε- Αλλά αυτό που εκτιμούσε πολύ περισσότερο το Podemos από την οργάνωση ήταν η επικοινωνία - ή ίσως ο «χρόνος στον αέρα» θα ήταν η πιο ακριβής έκφραση. Οι ηγέτες μας, όπως και αυτοί του ΣΥΡΙΖΑ, επηρεάστηκαν βαθιά από τον Αργεντινό πολιτικό θεωρητικό Ερνέστο Λακλάου, ο οποίος υποστήριζε ότι τα λαϊκιστικά κινήματα μπορούσαν να παρακάμψουν τις παραδοσιακές κομματικές δομές μέσω της έξυπνης χρήσης των μέσων ενημέρωσης. Αυτή η ιδέα ήταν προφανώς σαγηνευτική: γιατί να επενδύσουμε στην αργή δουλειά της οργάνωσης όταν μπορούσαμε να προσεγγίσουμε εκατομμύρια μέσω της τηλεόρασης; Αλλά υπήρχε μια παγίδα που δεν βλέπαμε πραγματικά εκείνη την εποχή: μπορούσαμε να κερδίσουμε την εξουσία μέσω του χρόνου στον αέρα, αλλά δεν μπορούσαμε να κυβερνήσουμε με αυτόν. Και ίσως η δική μας αλλαγή στην κοινωνική μας θέση, από νεοσύλλεκτοι σε ανθρώπους της εξουσίας, είχε συμβεί πολύ γρήγορα για να εσωτερικεύσουν οι ηγέτες μας την επιτυχία μας.»

Και συνεχίζει η Βερστρίνγκε (σήμερα διδάσκει στις SPo στο Παρίσι):

«Λίγο αφότου ξεκίνησα τη νέα μου θέση, ένα στέλεχος του κόμματος μου πρότεινε ότι θα μπορούσαμε απλώς να κλείσουμε κάθε τοπική οργάνωση και να μετατρέψουμε το Podemos σε ένα κόμμα με μόνο 10 ισχυρούς εθνικούς ηγέτες. Αυτό δεν ήταν καθόλου βιώσιμο, και δύσκολα μπορούσα να πιστέψω ότι κάποιος τόσο ψηλά στο Podemos το υποστήριζε αυτό, αλλά η στάση του ήταν χαρακτηριστική ενός κόμματος που ουσιαστικά δεν ενδιαφερόταν για τη δομή - για την κουραστική δουλειά της δημιουργίας τοπικών παραρτημάτων, της εκπαίδευσης οργανωτών, της διεξαγωγής τακτικών συναντήσεων και τη διατήρηση της υποδομής που κρατά ένα κόμμα ζωντανό μεταξύ των εκλογικών κύκλων.»

Το ίδια λάθη έκανε και ο ΣΥΡΙΖΑ. Ρώτησα κάποτε γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κάνει κόμμα. Η απάντηση ήταν πως "δεν κάνεις κόμμα όταν είσαι στην κυβέρνηση". Δεν έκαναν ούτε όταν ήταν στην αντιπολίτευση. Και δεν έφταιγαν ούτε οι "τάσεις" ούτε ο Σκουρλέτης, ο Ρήγας ή η Σβίγκου, αλλά η αντίληψη που διαπερνούσε την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Σε άρθρο στο artinews.gr τον Φεβρουάριο του 2019 με τίτλο «Ο βοναπαρτισμός και η αριστερά των ΜΚΟ»* σημείωνα: «Η αριστερά δεν μπορεί γίνει μία «αριστερά των ΜΚΟ» ούτε να παίζει στο γήπεδο της δεξιάς, δηλαδή στο πεδίο των ΜΜΕ όπου κυριαρχεί ο δεξιός λόγος των οργανικών διανοουμένων της συντήρησης… Το έχει πει εδώ και καιρό ο βολιβιανός πολιτικός και διανοούμενος  Αλβάρο Γκαρσία Λινέρα…  η πολιτική ανατροπή επισυμβαίνει όχι μόνο όταν αλλάζει η εκτελεστική εξουσία, αλλά και όταν διαφοροποιείται η κοινωνική προέλευση και το κοινωνικό περιεχόμενό της… «Έχουμε επανάσταση, όταν μεταβάλλεται η ταξική σύσταση των Κοινοβουλίων, όταν τροποποιείται ο δημοκρατικός τρόπος λήψης αποφάσεων... Έχουμε επανάσταση όταν η πειθαρχία, η συμβολική τάξη, η διδασκαλία στα εκπαιδευτικά κέντρα τροποποιούνται και μετασχηματίζονται», γράφει ο Λινέρα. Δεν έχουμε, λοιπόν, αλλαγή όταν έχουμε και πάλι τις ελίτ στην εξουσία. Δεν έχουμε, προπάντων αλλαγή, όταν δεν αλλάζει η συμβολική τάξη, δηλαδή ο πρακτικός, καθημερινός πολιτισμός που διέπει τις σχέσεις, τη συμπεριφορά μας, τη ζωή μας, τον τρόπο που ενσωματώνουμε τους περιορισμούς και τους επιβεβλημένους κανόνες. Δεν έχουμε αλλαγή όταν δεν αλλάζει ο τρόπος σκέψης μας, όταν δεν επαναξιώνονται οι αρχές και οι χαρές της συλλογικότητας, του κοινοτισμού, της αυτοδιαχείρισης. Για να συμβεί, λοιπόν, η αλλαγή απαιτούνται λαϊκά κινήματα, που δεν θα λειτουργούν σαν αποστειρωμένες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, αλλά θα αναπτύσσουν την «ποίησή» τους μέσα στην πολιτική Πράξη, με τη δημιουργία νέων σχέσεων και τρόπων, με την αλλαγή ολόκληρου του τρόπου ζωής, την αλλαγή του συσχετισμού των αξιών και την επιστροφή στο Εμείς και την συν-πάθεια αλλά και την απομείωση των ναρκισσισμών και της Εγω-πάθειας. Αυτά σημαίνουν τη δημιουργία ενός νέου πολιτισμού, στον οποίο θα εντάσσεται η πολιτική και αντιστρόφως.»

*https://www.equator.org/articles/farewell-to-podemos

**artinews.gr ο βοναπαρτισμός και η αριστερά των ΜΚΟ 16.02.2019