Τι συνδέει Μαρινέτι-Ζούκεμπεργκ-Μασκ-Τραμπ και τα Τέμπη;

Ποιο κοινό σημείο έχουν ο Ζούκεμπεργκ, ο Μασκ, αυτός που είπε ότι "Η τραγωδία των Τεμπών θα κάνει καλύτερους τους σιδηρόδρομους", η συγκρουσιακή πολιτική του Τραμπ και ο Μαρινέτι που μίλησε πρώτος για τον «φουτουρισμό»;

Η λέξη «φουτουρισμός», διαβάζω σε άρθρο του newscientist.com*, γεννήθηκε από ένα τροχαίο. Αυτό είπε ο ποιητής Filippo Tommaso Marinetti το 1909, όταν επινόησε τον όρο σε ένα άρθρο για τη γαλλική εφημερίδα Le Figaro. Σύμφωνα με την αφήγησή του, ο ίδιος και μερικοί φίλοι είχαν περάσει μια άγρια ​​νύχτα πίνοντας και μαλώνοντας για την τέχνη όταν αποφάσισαν να μπουν στο Fiat του 1908 του Μαρινέτι. Τρέχοντας στο δρόμο, βλέποντας μπροστά του δύο ποδηλάτες και προσπαθώντας να τους αποφύγει, ο Μαρινέτι έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου που έπεσε μέσα σε ένα χαντάκι.

Στο άρθρο του, το οποίο ονόμασε «The Futurist Manifesto», ο Μαρινέτι ισχυρίστηκε ότι η συντριβή ήταν διασκεδαστική!

Βέβαια, μόνο ένας τύφλα στο μεθύσι θα μπορούσε να το πει αυτό και να εκφράσει ποιητικά τη συγκίνηση του και να νιώσει υπέροχα καθώς το μηχάνημα «εκτοξεύθηκε με ιλιγγιώδη ταχύτητα κατά μήκος της πίστας της τροχιάς [της Γης]»! Μόνο ένας μαστουρωμένος θα μπορούσε να θεωρήσει ιλιγγιώδη την ταχύτητα ενός Fiat του 1908 καθώς σε αυτή είχε σίγουρα προστεθεί και η ταχύτητα με την οποία γύριζε το κεφάλι του από τη ζάλη των ποτών! Η χαρά για τη βίαιη καταστροφή του αυτοκινήτου ήταν η ουσία του κινήματος του φουτουρισμού.

Ο Μαρινέτι υποστήριξε ότι ένας πραγματικά «σύγχρονος άνθρωπος» έπρεπε να αγκαλιάσει την επιθετικότητα και να «δοξάσει τον πόλεμο – τον ​​μοναδικό εξυγιαντή του κόσμου», καθώς και τον «μιλιταρισμό, τον πατριωτισμό» και την πλήρη καταστροφή του πολιτισμού. Ο πόλεμος ήταν ο μόνος τρόπος για να εξαφανισθεί η «όζουσα καρκινοπάθεια» της ιστορίας, προκειμένου να υποδεχτούμε τις τεχνολογίες του αύριο. Οι απόψεις αυτές οδήγησαν τον Μαρινέτι κατευθείαν στον φασισμό. Έτσι μια δεκαετία αργότερα, έγραψε ένα άλλο άρθρο, το «The Fascist Manifesto». Αυτό το έργο ήταν που ενέπνευσε τον Μπενίτο Μουσολίνι.

Το έργο του Μαρινέτι εξακολουθεί να επηρεάζει και σήμερα, ιδιαίτερα την (ακρο)δεξιά. Οι δισεκατομμυριούχοι της Silicon Valley χρησιμοποιούν συχνά το φουτουριστικό μανιφέστο του Μαρινέτι στη ρητορική τους. Ο επιχειρηματίας Marc Andreessen αναφέρει τον Μαρινέτι στο πολυδιαβασμένο «Techno-Optimist Manifesto», όπου υποστηρίζει ότι η απεριόριστη τεχνολογική ανάπτυξη είναι ο μόνος δρόμος για ένα καλύτερο αύριο.

Αλλά ο Μαρινέτι δεν ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την τεχνολογία. Τον ενδιέφερε περισσότερο από το αυτοκίνητο το τρακάρισμα! Για αυτόν, η τεχνολογία είναι συνδεδεμένη με τον πόλεμο, ο οποίος αφού καταστρέψει τα πάντα στο πέρασμά του, θα ανοίξει το δρόμο στο νέο. Το φουτουριστικό του μανιφέστο προέβλεψε το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, καθώς και τις σημερινές αμυντικές βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας.

Γιατί οι φουτουριστές θεώρησαν ότι οι εξελιγμένες πολεμικές μηχανές αντιπροσώπευαν την πρόοδο; Όπως σημειώνει το άρθρο στο newscientist.com, η ίδια η ζωή του Μαρινέτι προσφέρει μια εξήγηση. Ο Μαρινέτι πέρασε όλη του την παιδική ηλικία στην Αίγυπτο, όπου ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και συνεργάζονταν με ευρωπαϊκές αποικιακές εταιρείες προκειμένου να «εκσυγχρονίσει» τη χώρα.

Η πρώτη σχέση, λοιπόν, του Μαρινέτι με τη φουτουριστική κοινωνική αλλαγή ήταν συνδεδεμένη με την αποικιοκρατία, ένα σύστημα οικονομικής ανάπτυξης βασισμένο στη βία και την καταπίεση. Οι αποικιοκράτες στην Αίγυπτο και αλλού ήταν πρόθυμοι να σβήσουν την τοπική ιστορία και να την αντικαταστήσουν με τη δική τους.

Δεν είναι περίεργο που ο νεαρός Μαρινέτι είδε το μέλλον σαν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα που κατέστρεψε ό,τι είχε προηγηθεί.

«Το τρακάρισμα παράγει και καλύτερα αυτοκίνητα» είπε ο Μαρινέτι. «Η σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη θα μας δώσει καλύτερους σιδηρόδρομους» είπε πρόσφατα σε γνωστό φιλοκυβερνητικό τηλεοπτικό  κανάλι, ακροδεξιός οπαδός του Μαρινέτι. Η ιδέα συνεπώς του φουτουρισμού που κληρονομήσαμε από εκείνη την εποχή δεν αφορά μόνο την υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας, αλλά και τον τρόπο ανάπτυξης της τεχνολογίας, χρησιμοποιώντας βία και ιστορική αμνησία. Αυτό είναι το μότο του Μ. Ζούκεμπεργκ στο Facebook: «Κινηθείτε με ταχύτητα και σπάστε τα πράγματα». "Το πρόβλημα με αυτή την προσέγγιση για το μέλλον είναι ότι τα πράγματα που σπας και ξεχνάς επιστρέφουν πάντα και εκδικούνται. Οι κάτοικοι των αποικιών επαναστατούν. Τα σκουριασμένα αυτοκίνητα δηλητηριάζουν το περιβάλλον. Υπάρχει πάντα μεγάλο κόστος όταν το μέλλον αγοράζεται ρευστοποιώντας το παρελθόν… Το πνεύμα του φουτουρισμού του Μαρινέτι έχει φτάσει στο απόγειό του στη σημερινή φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης. Αλλά όσο πιο γρήγορα πάμε, τόσο περισσότερο βυθιζόμαστε στα συντρίμμια του παρελθόντος μας."

Στη νεωτερικότητα του Μαρινέτι και στην «ταχύτητα» του καπιταλιστικού τρόπο παραγωγής και του Ζούκεμπεργκ, ασκούσε κριτική ο Ζαν Μποντριγιάρ πολλά χρόνια πριν**:

Βρισκόμαστε, έλεγε ο Μποντριγιάρ, στην εποχή της συνεχούς επιτάχυνσης, «Η ταχύτητα δεν είναι παρά η μυητική του κενού: νοσταλγία μιας ακίνητης αναστροφής των μορφών πίσω από τον παροξυσμό της κινητικότητας (...) Όλος ο κόσμος τρέχει μπροστά, διότι έχει χάσει τον τρόπο με τον οποίο σταματά». Η επιτάχυνση είναι συνδεδεμένη με τη νεωτερικότητα και την απελευθέρωση. Τα πράγματα θεωρείται ότι απελευθερώνονται όταν πάνε πιο γρήγορα, αλλά η επιτάχυνση από ένα κρίσιμο σημείο και μετά, όταν πηγαίνει όλο και πιο γρήγορα, καθίσταται ένας παροξυσμός της έννοιας του χρόνου και συγχρόνως η καταστροφή του χρόνου και της πραγματικότητας καθώς και της προόδου. Αυτή είναι η λεγόμενη χαοτική επιτάχυνση η οποία είναι «υπερευαίσθητη στις αρχικές συνθήκες» και είναι αδύνατο να μετρηθεί· δημιουργεί περιελίξεις, στρεβλώσεις, σπασμούς και η πρόοδος τελειώνει, τελειώνει και η νεωτερικότητα. Διότι από ένα σημείο και μετά δεν υπάρχει κανένα γεγονός στο εσωτερικό της επιτάχυνσης, μόνο η επιτάχυνση λαμβάνεται υπ’ όψη, όπως συμβαίνει με τις τεχνικές της εικονικής πραγματικότητας όπου λαμβάνεται υπ’ όψη μόνο ο ίλιγγος, ο ολοκληρωτικός παροξυσμός της επιτάχυνσης που κατά κανόνα πάει κατ’ ευθείαν στην άβυσσο…

Στην άβυσσο λοιπόν μας οδηγεί το πνεύμα του φουτουρισμού όπως είναι εγγεγραμμένο στη λογική της κερδοσκοπικής φρενίτιδας των κεφαλαιοκρατών, των πολιτικών της σύγχρονης (ακρο)δεξιάς και των Her Omnes (των Κυρίων όλος ο κόσμος) τύπου Μασκ, Ζούκεμπεργκ, Μπέζος…  

Ποια είναι η απάντηση σ' αυτή τη δυστοπία; Ίσως "Το αυτοκίνητο του Απολιναίρ". Αυτό που "επιβραδύνει" το χρόνο μέσα από μια σειρά γεγονότα και δράσεις. Και προπάντων η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και του τρόπο σκέψης.. 

*https://www.newscientist.com/article/mg26535290-100-how-futurism-took-an-abrupt-right-turn-in-the-20th-century/

** http://artinews.gr/%CE%B7-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%B7%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CF%81.