Τζόρτζιο Αγκάμπεν: Διαρκής κρίση και γυμνή ζωή

Διαβάζω ότι σήμερα θα παρουσιαστούν τα βιβλία του Giorgio Agamben «Homo Sacer» (εκδόσεις Εξάρχεια) και «Στάσις» (εκδόσεις Κουκκίδα).

Θυμάμαι πριν τρία χρόνια, όταν ο ίδιος ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν στο αμφιθέατρο του «Αθήνα 9,84»(16.11.2013) έλεγε ότι η κρίση και η συνεπαγόμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης(διαρκής εξαίρεση) γίνεται με το νομιμοποιητικό επιχείρημα της ασφάλειας (σ.σ. στην Ελλάδα γίνεται επίκληση της αποφυγής της χρεοκοπίας ή της εξόδου από το ευρώ) και πως αυτός είναι ο νέος τρόπος διακυβέρνησης.

Ο στόχος είναι, πλέον, τα αποτελέσματα και όχι τα αίτια είχε πει τότε ο Αγκάμπεν. Για παράδειγμα, αφήνουμε τις απεργιακές κινητοποιήσεις να εξελιχθούν και μετά επιστρατεύουμε τους απεργούς, ακυρώνοντας ουσιαστικά το δικαίωμα στην απεργία. Τότε ήταν η… μακρινή εκείνη εποχή κατά την οποία στην κυβερνητική εξουσία ήταν οι νεοφιλελεύθεροι Σαμαρά-Βενιζέλου, που επιστράτευαν τους απεργούς λιμενεργάτες και τους εργαζόμενους στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αλλά ποιος θυμάται...

Σύμφωνα με τον Αγκάμπεν η βασική ιδέα είναι: «θα αφήσουμε να συμβούν καταστροφές, αναταραχές, ή και θα βοηθήσουμε να συμβούν, επειδή αυτό θα μας επιτρέψει να παρέμβουμε και να τις διακυβερνήσουμε προς την ορθή κατεύθυνση». Για να γίνει αυτό κατανοητό, θα πρέπει να αναφερθούμε στην «στρατηγική του χάους» που ακολουθεί η Δύση. Αφήνουμε να γίνουν όλα «σκόνη» και μετά επιβάλλουμε τους κανόνες της… ειρήνης. Ακριβώς όπως στη Συρία, όπου σε λίγο θα επιβάλλουν τους κανόνες της ειρήνης (σύμφωνα πάντα με τα συμφέροντά τους) πάνω στα ερείπια, το θάνατο και την προσφυγιά.

«Οι κυβερνήσεις, σήμερα -λέει ο Αγκάμπεν- δεν αποσκοπούν στη διατήρηση της τάξης αλλά στη διαχείριση της αταξίας. Και η αταξία πάντοτε υπάρχει: η κρίση, οι ταραχές, τα συμβάντα, η κατάσταση ανάγκης … όλα αυτά τα επικαλούνται ανά πάσα στιγμή. Αλλά το ζητούμενο είναι να παρέμβουν εκ των υστέρων». Οι συνθήκες «έκτακτης ανάγκης» επιτρέπουν τα πάντα, από τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου μέχρι τις αναδρομικές περικοπές των συντάξεων. Ναι, σήμερα, έχουμε μία δημοκρατία υπό περιορισμό. Η υπόθεση, φερ’ ειπείν, της λίστας Λαγκάρντ και η απόδοση δικαιοσύνης προσκρούει στην «έκτακτη ανάγκη». Στην ανάγκη, δηλαδή, μη αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης, καθώς υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης της οικονομίας της χώρας(η οποία καταρρέει διαρκώς).

Από τον Μάιο του 2010 η Ελλάδα ζει σε κατάσταση εξαίρεσης, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο όνομα της οποίας η κρατική εξουσία μπορεί να δρα σε καθεστώς ατιμωρησίας καθώς οι κανονικοί νομικοί περιορισμοί και οι προστασίες των «κάτω» δεν ισχύουν. Ο νόμος, ακόμη και η εθνική κυριαρχία υποχωρούν μπροστά στο εμφανιζόμενο ως μεγαλύτερο διακύβευμα, που είναι η σωτηρία της χώρας και εσχάτως η σωτηρία της Ευρώπης(Σόιμπλε). Ολόκληρη η ευρωπαϊκή νομισματική ένωση κυβερνάται σε περιβάλλον «διαρκούς εξαίρεσης», καθώς η Μέρκελ δεν ενδιαφέρεται για τη «βραχυπρόθεσμη νομισματική πολιτική» αλλά για το μεγάλο, μακροπρόθεσμο σχέδιο που είναι μία Ευρώπη υπό γερμανική ηγεσία. Υπ’ αυτή την οπτική το Βερολίνο δεν επιδιώκει την επίλυση της κρίσης, αλλά τη διατήρησή της. Έτσι, μέσω του δημοσιονομικού ελέγχου, που προβάλλεται ως αναγκαίος μονόδρομος, καθίσταται δυνατή η «επέμβαση στα εσωτερικά των κρατών-μελών της ΕΕ, προπάντων στη νότια και στην ανατολική Ευρώπη»(Neue Zurcher Zeityng am Sonntag 27/11/2011). Ήδη στη χώρα μας το θέμα του «δημοσιονομικού κενού» είναι στην ημερήσια διάταξη. Το σύστημα Μέρκελ-Σόιμπλε επιδιώκει τη διαρκή κρίση στην ευρωζώνη για να επιβάλλει τον έλεγχό της χωρίς την προβολή ιδεολογικών προταγμάτων που θα αναμόχλευαν το παρελθόν και θα αποκάλυπταν το μέγεθος του σχεδίου για ένα Δ΄ Ράιχ. Κι αν κάποιος νομίζει ότι αυτά είναι δικές μας συνομωσιολογικές εικασίες, «Το σχέδιο θα έρθει ‘’σαν τον κλέφτη τη νύχτα’’», σημειώνει η καθηγήτρια Γκέρτρουντ Χέλερ (στο βιβλίο της για την Α. Μέρκελ, που φέρει τον τίτλο «Η Νονά»)! Και η Χέλερ δεν είναι τυχαία, ήταν πρώην φίλη της γερμανίδας καγκελαρίου, στέλεχος διαφόρων χρηματοπιστωτικών ομίλων και της Deutsche Bank. Άρα, η κρίση είναι ο νέος τρόπος για να κρατούν τα έθνη και τους λαούς στα γόνατα.

Αλλά τι είναι ο homo sacer;

Homo sacer σημαίνει κυριολεκτικά «Ιερός Άνθρωπος», και ορίζεται από την πράξη της νομικής ανθρωποκτονίας. Σύμφωνα με μια αρχή του ρωμαϊκού δικαίου, αυτός που έχει δηλωθεί ως homo sacer αποκλείεται από την κανονική νομική προστασία και μπορεί να δολοφονηθεί από κάθε έναν ατιμωρητί. Στην ανάλυση του Agamben, ο homo sacer είναι το απόλυτο υποκείμενο στο οποίο η βία του κράτους ασκείται με ατιμωρησία. Σημερινά αντίστοιχα του homo sacer μπορεί να είναι οι πρόσφυγες, οι οποίοι στερούνται κάθε είδους επίσημης νομικής προστασίας και οι οποίοι βρίσκονται στο έλεος των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο. Ο Εβραίος στη ναζιστική Γερμανία ήταν ίσως ο απόλυτος homo sacer. Δεν είναι τυχαίο ότι προτού μπορέσουν να απελαθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και δολοφονίας οι Εβραίοι, θα έπρεπε πρώτα να τους αφαιρεθεί η γερμανική ιθαγένεια και τα νομικά δικαιώματα καθώς και οι προστασίες που προέρχονται από αυτή. Επιπλέον, επειδή ο homo sacer στερείται κάθε συμβολικής και πολιτικής σημασίας, η κατάστασή του ανάγεται σε εκείνη της ίδιας της «γυμνής» (naked) ζωής, πάνω στην οποία η εξουσία μπορεί να ασκηθεί χωρίς κανέναν περιορισμό. Στον σημερινό, εργαζόμενο-homo sacer ταιριάζουν τα αντίστοιχα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, όπως το ναζιστικό Μπούχενβαλντ. Οι ειδικές οικονομικές ζώνες (ΕΟΖ), όπως είναι ολόκληρη η Ελλάδα, δεν είναι παρά ένα τέτοιο στρατόπεδο, μία εξωδικαστική ζώνη στην οποία η κυρίαρχη εξουσία μπορεί να ασκείται χωρίς περιορισμό στο σώμα και τη βιολογική ζωή του δούλου-εργαζόμενου. Να γιατί είμαστε όλοι είμαστε πρόσφυγες, να γιατί είμαστε όλοι μετανάστες. 

Τα βιβλία «Homo Sacer» (εκδόσεις Εξάρχεια) και «Στάσις» (εκδόσεις Κουκκίδα) του Τζόρτζιο Αγκάμπεν παρουσιάζονται στο Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο (Θεμιστοκλέους 37), στις 7.30 μ.μ. Τα βιβλία θα παρουσιάσουν οι Γιώργος Μερτίκας, Φιλήμονας Πατσάκης και Παναγιώτης Καλαμαράς.

Θυμίζω ότι ο «Homo Sacer» είχε εκδοθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα πριν αρκετά χρόνια από τον καταπληκτικό εκδοτικό οίκο SCRIPTA που δεν υπάρχει πια.