Τεχνογνωσία και ταλέντο στην υπηρεσία της ελίτ ή του λαού;

Αφορμή για αυτό το σημείωμα, μου έδωσε ένας φίλος φοιτητής, αρχιτεκτονικής, ο οποίος, σε κάποια στιγμή (αμπελο)φιλοσοφίας μας, με ένα βλέμμα καρφωμένο στο μέλλον, ανέκραξε: “Το μόνο που ονειρεύομαι είναι σαν αρχιτέκτονας αύριο, να φτιάξω έναν γυάλινο ουρανοξύστη, σούπερ ουάου και να μείνω στην ιστορία!”.

Εκείνη την στιγμή μου ήρθε αυθόρμητα η εικόνα δεκάδων παραπηγμάτων από σχεδόν διαφανή μουσαμά στο Ζεφύρι Αττικής όπου μένουν Ρομά ή από τα μικροαστικά διαμερίσματα με τις ανύπαρκτες βεράντες στα Κάτω Πατήσια, κλουβιά για να στεγάσουν το πρώτο μεταπολεμικό μεγάλο εσωτερικό μεταναστευτικό ρεύμα στην πρωτεύουσα.

Την αντίφαση αυτή, του θεμιτού ονείρου του φοιτητή αρχιτεκτονικής με τον ρεαλισμό, θα την συναντήσουμε σε κάθε πτυχή μιας εκμεταλλευτικής κοινωνίας, όπως η δική μας.

Στα ιδιωτικά νοσοκομεία, όπου το παιδί που σπούδαζε χάρις στην άγρια φορολόγησή μας, γιατρός πλέον, απαιτεί τεράστια αμοιβή για να σε αναλάβει στο ‘Υγεία’, στο ‘Ιασώ’ ή σε κάποιον άλλο ιδιωτικό ιατρικό κολοσσό. Ή στα σαλόνια της πλαστικής χειρουργικής για πλούσιους υπερήλικες και όχι στο Θριάσιο επανορθώνοντας το σώμα, το πρόσωπο και την ζωή του καμένου εργάτη.

Στο ποδόσφαιρο, αυτό το κατ’ εξοχήν λαϊκό άθλημα, όπου ο ταλαντούχος βιρτουόζος της μπάλας δεν θα καταδεχθεί να έρθει με πενταροδεκάρες στην μικρομεσαία ομάδα σου, αλλά και για να τον απολαύσεις έστω και ψηφιακά, θα πρέπει να γίνεις συνδρομητής σε κάποια πλατφόρμα με τσουχτερή αμοιβή, σαν την Nova ή την Cosmote.

Στις εκπομπές μαγειρικής τέχνης όπου αλληλο-αποκαλούνται “σεφ” και κανένας “μάγειρας”. Δεν είναι τυχαίο ότι τα υλικά, οι συνταγές που παρασκευάζουν και οι πινελιές οπτικής ομορφιάς των πιάτων τους, απέχουν μακράν της γαστριμαργικής καθημερινότητας του μέσου έλληνα.

Ο κατάλογος είναι μακρύς...

Σύμφωνα με τον Σπινόζα, τον Ένγκελς, τον Μαρξ αλλά κι άλλους γίγαντες της Σκέψης, “Ελευθερία είναι η Γνώση της Αναγκαιότητας”. Σύμφωνα με αυτήν την φιλοσοφική θέση, μία κοινωνία πραγματικά ελεύθερη, θα κατανοούσε την ιστορική αναγκαιότητα να συνταιριάξει το προσωπικό συμφέρον των επιστημόνων της, με το συμφέρον και τις ανάγκες του Συνόλου.

Με απλά λόγια, θα απαιτούσε από αυτούς, εφ’ όσον οι πολίτες μόχθησαν να τους σπουδάσουν (επενδύοντας χρήμα, κόπο και χρόνο) να εργαστούν ένα ικανό χρονικό διάστημα σε δημόσιες θέσεις προσφέροντας υπηρεσίες στο σύνολο (όπως π.χ. συμβαίνει με τους στρατιωτικούς ιατρούς, πιλότους και άλλες ειδικότητες) και μετά, τα εξειδικευμένα αυτά στελέχη να ενταχθούν, εάν το επιθυμούν, στον ιδιωτικό τομέα.

Όμως..., σε μια κοινωνία εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αυτή η προσέγγιση είναι αυτοκτονική για το Σύστημα. Εκπαιδεύει τους επιστήμονες στην αλληλεγγύη, στην λογική “η δική μου ευμάρεια εξαρτάται και από την δική σου ευδαιμονία ” και σε μία γενικότερη φιλοσοφική θεώρηση προτεραιοτήτων, ριζικά διαφορετική από αυτήν του υπέρτατου κέρδους και του τεράστιου Εγώ.

Η δική μας η κοινωνική προσέγγιση δεν απαξιεί την “αριστεία”, αντίθετα την εμβαθύνει και της δίνει το πραγματικό της νόημα.

Τρανή απόδειξη, το έργο, η φιλοσοφία ζωής και το παράδειγμα ενός από τους σπουδαιότερους αρχιτέκτονες του αιώνα, του Ιάπωνα Shigeru Ban (του έχει απονεμηθεί το Pritzker Architecture Prize, το αντίστοιχο βραβείο “Nobel” Αρχιτεκτονικής).

Αυτό που τον κάνει εντελώς διακριτό στον χώρο του, είναι η ευαισθησία του σε θέματα φτώχειας, προσφυγιάς, οικολογίας και φυσικών καταστροφών (έχει σχεδιάσει και κτίσει άπλετες κατοικίες και καταφύγια για σεισμόπληκτους). Έχει δηλώσει θαρρετά ότι “Η συγκέντρωση των αρχιτεκτόνων στην εξυπηρέτηση των πλουσίων, οδήγησε στην απουσία τους σε καταστάσεις ανάγκης”.

Κατασκευάζει καταφύγια με ευτελή, οικονομικά υλικά χωρίς σπατάλη. Δημιουργεί κατοικήσιμους χώρους από ειδικά επεξεργασμένο ανακυκλώσιμο χαρτί, ενισχυμένα δομικά υλικά, με μοντέρνα αισθητική, κατάλληλη σταθερότητα, ασφάλεια και λειτουργικότητα και με μικρά αποσπάσματα ιαπωνικής παράδοσης. Παράλληλα, έχει σχεδιάσει αριστουργήματα όπως το Pompidou Center στην πόλη Metz, Γαλλία.

Χωρίς καμμία υπερβολή, η ζεστή ματιά του στην απλότητα, η πολιτισμική και κοινωνική ευαισθησία του, η αγάπη του για τον Άλλο και το ταλέντο του, του έδωσαν άξια το προσωνύμιο “ο εμπνευστής της τρισδιάστατης ποίησης”.

* φωτογραφία: Pompidou Center στην πόλη Metz

*Ο Κώστας Κάππας είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής-Ακτινοφυσικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας και του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας