Σκέψεις του Τζορτζ Στάινερ

Διαβάζω και ξαναδιαβάζω τον Τζορτζ Στάινερ. Πόσο πυκνή σκέψη, πόσο γεμάτη και πλούσια ύπαρξη.

Ο Τζ. Στάινερ ήταν εκπρόσωπος όλων των λαών, επειδή προέρχεται από μια οικογένεια που ζούσε στη Βιέννη, στο σταυροδρόμι όλων των ευρωπαϊκών πολιτισμών, όλων των γλωσσών. Γιατί δεν είχε μητρική γλώσσα, ή μάλλον στο σπίτι, μιλούσαν αδιακρίτως ιταλικά, γερμανικά, γαλλικά και αγγλικά. Γι’ αυτό ήταν αντίθετος στις διάφορες εθνικιστικές ιδέες περί ταυτότητας και απέρριπτε την ιδέα των ριζών: «Τα δέντρα έχουν ρίζες. Εγώ, έχω πόδια, και αυτό είναι μια τεράστια πρόοδος, πιστέψτε με!», έλεγε.
Η ποικιλομορφία, έγραφε ο Στάινερ, είναι ένας πλούτος: «Στις περισσότερες κουλτούρες, από την ποίηση και την τέχνη, μέχρι την πιο πρόσφατη νεωτερικότητα, η πηγή της «ετερότητας» είναι κάτι υπερβατικό. Θεωρείται είτε θεϊκή, είτε μαγική ή δαιμονική. Η παρουσία της είναι αδιαφανής αλλά και φωτεινή.»(«Πραγματικές παρουσίες»).

Η ύπαρξη του ολοκαυτώματος ήταν μια από τις κεντρικές εμμονές της σκέψης του Στάινερ: "Η υψηλή κουλτούρα απέτυχε μπροστά στη βαρβαρότητα. (...) Οι ανθρωπιστικές επιστήμες δεν μας προστατεύουν. Αντιθέτως, ήταν συχνά οι σύμμαχοι των απάνθρωπων." Με άλλα λόγια: «Γνωρίζουμε τώρα ότι ένας άνθρωπος μπορεί να διαβάσει τον Goethe ή τον Rilke, να παίξει κομμάτια από τον Bach ή τον Schubert και το επόμενο πρωί να πάει να κάνει την καθημερινή του εργασία στο Άουσβιτς".

Σε μια συνέντευξη, ο Στάινερ είπε ότι "Η κόλαση μπορεί να προκύψει από καλή θέληση, από ένα όμορφο έργο ή από την επιθυμία να βελτιωθεί η ανθρώπινη κατάσταση. (...) Προσπαθώ να καταλάβω την Ιστορία. (...) Η ιστορία είναι ένας ιστός των αντιφάσεων, των εγκλημάτων που διαπράττονται με απόλυτη σαφήνεια. Σκοτώνουμε με τα μάτια μας ανοιχτά και συνεχίζουμε να το κάνουμε γιατί το κακό είναι εκεί και μας κάνει ευτυχείς.".

Μερικά επιλεγμένα αποσπάσματα

Για τη γλώσσα:"Κάθε ένας από εμάς αντλεί, σκόπιμα ή από συνήθεια, από δύο γλωσσικές πηγές: από την καθημερινή γλώσσα, η οποία αντιστοιχεί στο επίπεδο της προσωπικής κουλτούρας και έχει ένα ιδιωτικό υπόβαθρο. Το τελευταίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το υποσυνείδητο, με τις μνήμες στο βαθμό που είναι ικανές να εκφράσουν λέξεις και με το μοναδικό και μη αναστρέψιμο σύνολο που συνθέτει την ψυχολογική και σωματική προσωπικότητα. Η ιδιωτική συνιστώσα της γλώσσας καθιστά δυνατή μια σημαντική γλωσσική λειτουργία, όσο και μια κακή κατανόηση. Είναι προφανές ότι μιλάμε για να επικοινωνήσουμε. Αλλά και για να κρύψουμε, να παραλείψουμε. Το δώρο που έχουν τα ανθρώπινα όντα για την παραποίηση των πληροφοριών παίρνει όλες τις πιθανές μορφές, από τα ξεδιάντροπα ψέματα μέχρι τη σιωπή." (" Μετά τη Βαβέλ ").

Οι κίνδυνοι της εκπαίδευσης: «Με την ισοπέδωση, δημιουργούμε μια ψευδή δημοκρατία μετριότητας, σκοτώνουμε στο παιδί τη δυνατότητα να ξεπεράσει τα κοινωνικά, οικιακά, προσωπικά και ακόμη φυσικά όριά του." (" Έπαινος της μετάδοσης: ο δάσκαλος και ο μαθητής").

Οι κίνδυνοι των νέων τεχνολογιών: "Στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεκαοχτάχρονοι περνούν σχεδόν έντεκα ώρες την ημέρα στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Το μυαλό γίνεται "ενσύρματο". Η μνήμη αποτελείται από ανακτήσιμα δεδομένα. Η σιωπή και η οικειότητα, οι κλασικές συντεταγμένες των συναντήσεων με το ποίημα και τη φιλοσοφική δήλωση γίνονται ιδεολογικά και κοινωνικά ύποπτες πολυτέλειες. Σύμφωνα με τα λόγια του Η. Crowther, "ο θόρυβος που βασιλεύει στο κεφάλι ή στο εξωτερικό έχει χάσει τη σιωπή και τον προβληματισμό". Αυτό θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο, καθώς η ποιότητα της σιωπής συνδέεται οργανικά με τη γλώσσα. Δεν μπορεί κανένα από τα δύο να επιτύχει πλήρη ισχύ χωρίς το άλλο. "("Ποίηση της σκέψης").

Πάλι για την τεχνολογία: «Είναι κοινή λογική ότι η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν προκαλέσει ανεπανόρθωτες περιβαλλοντικές ζημίες, οικονομική ανισορροπία και ηθική χαλάρωση. (...) Το πραγματικό πρόβλημα είναι να μάθουμε αν θα αντισταθούμε σε κάποια έρευνα, αν ο ανθρώπινος νους, στο σημερινό στάδιο ανάπτυξής του, θα είναι σε θέση να αντέξει τις αλήθειες που έρχονται (...). Είναι πιθανό η επόμενη πόρτα να ανοίγει σε πραγματικότητες που είναι ουσιαστικά αντίθετες με την ψυχική μας ισορροπία και τα πενιχρά μας ηθικά αποθέματα. " (Στο "Château de Barbe-Bleue ").
Όσο για τους θανάτους των αγαπημένων, ο Τζορτζ Στάινερ παρέθετε την εξής παρηγορητική πρόταση: "Να είστε κοντά στους ανθρώπους που αγαπάτε πολύ, λέγοντάς τους πόσο θαυμάσιο είναι που είμαστε μαζί."