Σκέψεις πάνω στον Λεοπάρντι

Ο Έρωτας ήταν εκείνος που έσπρωξε τον Λεοπάρντι στο σημείο να διατυπώσει την ύπαρξη, την πραγματικότητα μερικών ψευδαισθήσεων που δημιουργούνται στον άνθρωπο: στο σημείο να καταστήσει τη γυναικεία ομορφιά μια από τις αιώνιες ιδέες και αξίες. Είναι μάταιο να βασιζόμαστε σ’ αυτή την ακραία και επικίνδυνη εξύψωση του έρωτα για να φτάσουμε σ’ έναν πλατωνισμό του Λεοπάρντι: ο συγγραφέας του «Μικρά ηθικά έργα» εκφράζεται αρκετά καθαρά για να αποφύγει κακόβουλες παρερμηνείες των Κάντι «Στη γυναίκα του» και «Η κυρίαρχη σκέψη». Κι όμως αυτά είναι τα Κάντι που κρατούν, ίσως, πιο μετέωρους τον αναγνώστη και τον κριτικό∙ και σ’ αυτή την εκκρεμότητα οφείλεται και η γοητεία. Προσπαθούμε να ξαναβρούμε την εμπιστοσύνη στον άνθρωπο, που το μυαλό του μπορεί να αντιληφθεί τέτοιες εκπληκτικές ιδέες που να του προσφέρουν την ευτυχία και να τον κάνουν να περιφρονήσει τον κόσμο∙ αλλά είμαστε σε θέση να σκύψουμε ξανά και να σκεφτούμε την τραγικότητα της ανθρώπινης συνθήκης, που μόνο από μια ανεκπλήρωτη σκέψη, και όχι από την ίδια την πραγματικότητα, μπορεί να αντλήσει καμιά φορά την ευτυχία.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ