Σαν να μιλάς μόνος σου

            Η γραφή είναι μοναχική και προσωπική, όπως και η ανάγνωση. Το να γράφεις και να διαβάζεις είναι, λοιπόν, «σαν να μιλάς μόνος σου»; Αλλά, γνωρίζουμε, ότι κανείς που να μην είναι λίγο «περίεργος» δεν μιλά μόνος του. Όπως και κανείς δεν μπορεί να γράψει αν δεν απομονωθεί. Εκτός, όπως έκανε ο Σαρτρ, όταν καθόταν στο τραπέζι ενός πολυσύχναστου παριζιάνικου καφέ της Μονμάρτρης να διορθώνει τα δοκίμια του μνημειώδους του «Το είναι και το μηδέν».

            Σ’ αυτό το βιβλίο, που είναι κάτι περισσότερο από ένα φιλοσοφικό έργο και αποκαλύπτει αισθητικά προτερήματα που εμπλέκουν πολλά λογοτεχνικά μοντέλα, ο Σαρτρ στοχάζεται πάνω στη γλώσσα σαν ένα «είναι-για-άλλους» και πάνω σε «μια υποκειμενικότητα» που αυτό-αντιλαμβάνεται τον εαυτό της «ως αντικείμενο για την άλλη»: κατ’ αυτό τον τρόπο απελευθερώνει αυτόν που γράφει από την υποτιθέμενη μοναξιά του.  

            Εν τω μεταξύ, αφού διευκρινίστηκε μια ουσιαστική σχέση με άλλες γλώσσες, δηλαδή μια αναγνωρισμένη συνέχεια μεταξύ συγγραφέα και αναγνωστών, κανένα λογοτεχνικό κείμενο δεν μπορεί να είναι εντελώς επινοημένο. Το να λες, ως συγγραφέας, «εγώ είμαι η γλώσσα» τότε σημαίνει, στην κυριολεξία, «είμαι αυτό κι εκείνο για τους άλλους».

            Κάποιος που μιλάει μόνος του φαίνεται περίεργος, αλλά ο συγγραφέας δεν είναι ποτέ μόνος, μοναχικός. Αντίθετα, όταν εμφανίζεται ο εξεγερμένος διάβολος με τον οποίο οι καλλιτέχνες θέλουν να συσφίξουν δεσμά αίματος, αυτός γίνεται πλήθος. Σκεφτείτε τον Προυστ και την πληθώρα φαντασιακών αποκαλυπτικών παρουσιών στην Αναζήτησή του και τις πολλαπλές προβολές του συγγραφέα: καμιά κάμερα δεν είναι τόσο γεμάτη όσο η δική του, αν και απομονώνεται με τοιχία από φελλό.      

            Από το καλοκαίρι του 1991 ως το χειμώνα του 1993, λίγο πριν πεθάνει από λευχαιμία το 1994, μόνος στο δωμάτιό του ο Τσάρλς Μπουκόφσκι, συγγραφέας των Ιστοριών καθημερινής τρέλας,  γράφει –για πρώτη φορά στον υπολογιστή, με τον οποίο έχει μια κωμική σχέση έρωτα μίσους- τις τελευταίες του σελίδες, που δημοσιεύονται μετά το θάνατό του με τον τίτλο: «Στου τελευταίου ποτηριού το σφυροκόπημα».

            Δεν πρόκειται για ένα υποτιθέμενο ημερολόγιο (διαφορετικά όλο το έργο του Μπουκόφσκι θα ήταν ημερολόγιο. «Βρίσκω» προειδοποιεί ο συγγραφέας «ότι όποιος κρατά ένα ημερολόγιο και γράφει τις σκέψεις του είναι ένας μαλάκας». Πράγματι, γιατί πρέπει να αφηγείσαι στον εαυτό σου τα δικά σου πράγματα;) αλλά για τον υπαρξιακό απολογισμό όποιου έχει μετρημένες τις μέρες του και λυπάται μόνο και μόνο γιατί δεν μπορεί να γράψει άλλο.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ