Πυροβολώντας τον ορθολογισμό με το ‘συναίσθημα’

“Οι κάτοικοι των Εξαρχείων κοιμούνται με τον φόβο των ληστειών, των βιασμών και των αντιεξουσιαστών!”. “Έρμαιο των τζιχαντιστών και των Ρώσων η χώρα μας εάν επικρατήσει το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα!”. “Μόνο εάν είστε άκαρδος δεν θα κλάψετε με την περιπέτεια της Ελένης!”. “Η σύφιλη στη πόρτα μας με το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας”. “Το plan B για τα μνημόνια έχει κρυφά κεφάλαια για την φτωχοποίηση του έλληνα”... και ουκ έστιν τέλος της κατάληψης του κοινωνικού χώρου από το ‘συναίσθημα’, από τα πλέον σοβαρά θέματα έως τα πιο κοινά, χωρίς καμμία ιεράρχηση και του ρόλου των ΜΜΕ στην καταστροφή της Δημοκρατίας και της ικανότητος του σκέπτεσθαι...

Βέβαια, δεν είναι μόνα τους τα ΜΜΕ. Το ίδιο κάνουν και οι συστημικοί πολιτικοί όταν πρέπει να κρύψουν την ανικανότητά τους ή να δικαιολογήσουν ως αναγκαστικά και μοιραία τα νέα δυσάρεστα οικονομικά μέτρα για τον λαό. “Αβάσταχτος” ήταν ο πόνος των ευρωπαίων πολιτικών για την εικόνα του άψυχου σώματος του μικρού Aylan, σε παραλία της Τουρκίας (2 Σεπτ. 2015), αλλά αυτό δεν εμπόδισε έναν έλληνα μεταξύ αυτών, να δηλώνει ότι “η αστυνομική βία σε όσους καταφθάνουν στα παράλιά μας είναι αναγκαία, για να γίνεται απωθητική η ιδέα της παράνομης μετανάστευσης στην χώρα μας”. Αλλά και εμείς οι ίδιοι, οι απλοί πολίτες της Ευρώπης, συγκινημένοι, πικραμένοι, αγανακτισμένοι, γεμίσαμε τις πλατείες φωνάζοντας “Nous sommes tous Parisiens” μετά την δολοφονική επίθεση στο Bataclan αλλά δεν φτιάξαμε ισοδύναμες λαοθάλασσες απαιτώντας την έξοδο από το ΝΑΤΟ και την διακοπή της έμμεσης στήριξης του ISIS από τους αμερικάνους, ώστε να κοπεί στην ρίζα της η τρομοκρατία...

Όλη αυτή η συναισθηματοκρατία είναι ο καλύτερος κράχτης για να γεμίσει το Κολοσσαίο του ανθρώπινου διασυρμού, της τυμβωρυχίας, και της καταδίκης πριν την δίκη: “Εκβίαζε την γιατρό με τις γυμνές φωτογραφίες της”, “Τι μας δήλωσε η θεία στην κηδεία της μικρής μαθήτριας”, “Ο πατέρας-τέρας που θα καλοπεράσει στην φυλακή μέχρι την δίκη του από τους συγκρατούμενούς του” και άλλα πολλά...

Η αντικατάσταση της δράσης στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας (π.χ. ανατροπή μνημονίου, κατάκτηση οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων) από το κλάμα για τις επιπτώσεις της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού (πνιγμένοι πρόσφυγες, πείνα, ανεργία, ρατσισμός) καθώς και η ηθελημένη ταυτοποίησή μας με τον παθόντα για τα εγκλήματα της καθημερινότητας (“θα μπορούσα και εγώ να ήμουν στην θέση του!”) οδηγεί στην θυματοποίηση της κοινωνίας και ακόμη χειρότερα στην λατρεία των θυμάτων, ελλείψει ηρώων. Ο πολίτης οδηγείται στο να αντιδρά (με βάση τα γεγονότα που πάντα προηγούνται), όχι στο να δρα (με βάση την θέση του στο θέμα)...

Όπως λέει και ο Jean-Paul Sartre “Το συναίσθημα έχει ήδη εγκατασταθεί. Δεν μπορούμε να το αποβάλλουμε όποτε θέλουμε, εξαντλείται μέσα μας χωρίς να μπορούμε να σταματήσουμε αυτήν την διαδικασία. Όταν όλοι οι διέξοδοι είναι φραγμένοι η συνείδηση καταφεύγει στον μαγικό κόσμο του συναισθήματος, χώνεται μέσα ολόκληρη, ενώ ταυτόχρονα ‘μαραζώνει’… Μια συνείδηση που πανικοβάλλεται, είναι μια συνείδηση που τελικά υπνωτίζεται και χαλαρώνει.”.

Στην “Στρατηγική του Σοκ”, όπως την περιέγραψε η Naomi Klein, μάλλον πρέπει να προστεθεί η “Στρατηγική του Συναισθήματος”. Το Κεφάλαιο την χρησιμοποιεί για να αποπολιτικοποιεί τις κοινωνικές διαμάχες και να καθηλώνει τους πολίτες στο επίπεδο των παιδιών που εξουσιάζονται από το συναίσθημα. Με αυτόν τον τρόπο η αντικειμενική θεώρηση της πραγματικότητος εκλείπει, καθώς καταργείται η απόσταση ασφάλειας μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, θολώνει το δάσος και υπερτονίζεται το δέντρο και επιπλέον στερείται ο πολίτης του αναγκαίου και πολύτιμου εκείνου χρόνου που απαιτείται για να σκεφθεί, να συζητήσει και να δράσει.

Τα παραδείγματα αφθονούν: Πάνω απ’ όλα, ποιος ξεχνά την πεμπτουσία της θρησκείας “Πίστευε (συναίσθημα) και μη ερεύνα (λογική)”; Εάν συμμετάσχετε στην πορεία του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη, με αιτήματα “Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία” ο “φιλήσυχος νοικοκύρης” γείτονάς σας θα εισπράξει στις ειδήσεις των 8 μμ, μόνο ότι κουκουλοφόροι έβαλαν φωτιά σε κάδους μόλις έφυγαν οι διαδηλωτές. Εάν διαμαρτυρηθείτε για το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές και την επικείμενη καταστροφή των μικροεμπόρων και της ζωής των υπαλλήλων, θα ενημερωθεί για μπαχαλάκηδες που έσπασαν την Ερμού. Εάν είστε χριστιανός, δεν θα μάθετε ποτέ για την άθλια μοίρα των προσφύγων αλλά πρόθυμες φασιστικές φυλλάδες θα σας “πληροφορήσουν” ότι τα “ισλαμοπιθήκια” αφοδεύουν στο ιερό των εκκλησιών. Στις 5 Μαΐου 2010 τα συνδικάτα κάλεσαν σε γενική απεργία και διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας. Στην μαζικότερη συγκέντρωση κατά του Μνημονίου (300.000 άνθρωποι) έστειλαν ένα συνειδητό μήνυμα αγώνα στους 9.700.000 πολίτες που δεν ήταν παρόντες. Το Κεφάλαιο φρόντισε να παράξει και να στείλει στους τελευταίους μια άλλη πολύ πιο έντονη και συναισθηματική είδηση, την άγρια δολοφονία στην Marfin τριών ανθρώπων και ενός εμβρύου. Χάλασε 4 ψυχές (των δικών μας ανθρώπων!), έριξε το φταίξιμο στον λαό που διαμαρτυρόταν και έσβησε τα  μηνύματα με την μία... Bingo στο κατασκευασμένο συναίσθημα, στο πυρ το εξώτερον η αλήθεια και η λογική!

Αυτός που ομολόγησε με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο τις βαθιές σκέψεις της άρχουσας τάξης ήταν ο τότε Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Nicolas Sarkozy, στον διάσημο λόγο του στο Dakar της Σενεγάλης το 2008: “Πιστεύω εγώ ο ίδιος στην ανάγκη να πιστεύουμε παρά να κατανοούμε, να αισθανόμαστε παρά να εκλογικεύουμε, να είμαστε περισσότερο προς την πλευρά της αρμονίας της κοινωνίας παρά προς την πλευρά της διεκδίκησης...”.

Θυμηθείτε! Το show φιλανθρωπίας “Όλη η Ελλάδα τρέχει για ένα πιάτο φαΐ” είναι ο ορισμός της απόκρυψης του ενόχου (καπιταλισμός) μέσω του συναισθήματος (φαΐ για τους πεινασμένους). Ποιός το σκαρφίστηκε; Μα το κανάλι που ξελαρυγγιάζεται όλη ‘μέρα υπέρ Merkel, μνημονίων, μείωσης μισθών για την ανταγωνιστικότητα”, απολύσεων και μιας “μετριοπαθούς Χρυσής Αυγής” ενταγμένης στην Δημοκρατία μας...

Σημ. Στοιχεία αυτού του σημειώματος έχουν παρθεί από το εξαίρετο άρθρο της Anne-Cécile Robert (LeMondeDiplomatique, Février 2016).

*Ο Κώστας Κάππας είναι καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Ακτινοφυσικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας και του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας