Η Ώρα Χ

Στην εισαγωγή στα "Περσικά Γράμματα" του Μοντεσκιέ, ο Βαλερί υποστηρίζει ότι σε μια κοινωνία που είναι άξια σεβασμού, όποιος ετοιμάζεται να πάει στην κρεμάλα πρέπει και να αισθάνεται πως το αξίζει.

          Δεν πρόκειται για μήνυμα σταθεροποίησης, πιστεύω όμως πως μπορεί να μεταβάλλεται σύμφωνα με τις εποχές και την τρέχουσα ηθική. Βάζει στο παιχνίδι τη βιαιότητα των εντολών και περικλείει μια ηπιότητα γιατί, προϊδεάζοντας στη φαντασία των μελών της κοινωνίας την ενοχή και την ποινή, διαφυλάσσει και τις δύο από την πραγματικότητα. Κάθε κοινωνία έχει τις τιμωρίες της, λιγότερο ή περισσότερο σκληρές. Η δική μας, είναι μαζί γλυκιά και άγρια. Στην πολιτική, αυτή η ισορροπία ανάμεσα στη γλυκύτητα και την αγριότητα, δημιούργησε την ακινησία. Η ποινή της, ο Σίσυφος. Μπροστά στο κάθε πρόβλημα, οι "παραδοσιακοί" θέλουν να ξεκαθαρίσουν τις συνέπειες κοινών λαθών αλλά δεν επιθυμούν να εξετάσουν τις αιτίες, που συνήθως είναι στενά συνδεδεμένες με τα συμφέροντά τους. Οι "εκσυγχρονιστές" αντίθετα, πιστεύουν πως γνωρίζουν την πολυπλοκότητα των αιτιών αλλά φαίνεται να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες, που έχουν σχέση με τα δικά τους λάθη. Γεννήθηκε έτσι μια περίεργη μοιρασιά του χρόνου: στους παραδοσιακούς έλαχε ένα συνεχές παρόν, στους εκσυγχρονιστές ένα ατελεύτητο μέλλον. Δεν υπήρξε μια ορθή ανταλλαγή. Το αποτέλεσμα ήταν ένας χορός από ασάφειες που εκφράζονται πολύ καλά στην αταξία των λεγόμενων "προτεραιοτήτων" που περιγράφονται και υπογραμμίζονται σε κάθε σοβαρό πρόγραμμα.

          Στη λογική διαφόρων ατόμων, είναι νόμιμο να θεωρούνται ταυτόχρονης προτεραιότητας τα πιο αντιφατικά προβλήματα, το αβγό και η κότα, ο σκύλος και η πίτα, οι οικονομικές συμβατότητες και οι ανεξάρτητες μεταβλητές. Σε μας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τελευταίοι φτάνουν μόνο οι μαραθωνοδρόμοι. Ο μονοσήμαντος και οριστικός χρόνος, με τις επαναστατικές λύσεις, καταλήγει στο να συμπίπτει με τον δεύτερο χρόνο των αιώνιων συντηρητικών αναβολών, δηλαδή με τον χρόνο που δεν έρχεται ποτέ. Είναι σωστό να περιμένουμε, σ' αυτόν τον πολιτικό και πολιτισμικό μαρασμό, την "Ώρα Χ"; Πιστεύω ναι. Βέβαια, η ανικανότητα ν' αντιμετωπίσουμε οποιοδήποτε πρόβλημα στο όνομα και στην αναμονή της επίλυσης όλων των άλλων, φαίνεται να το αποδεικνύει. Σήμερα μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα γιατί η αναμονή της (απρόβλεπτης) "Ώρας Χ" και η ανικανότητα να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα ένα προς ένα, συνέβαλαν στο να δημιουργήσουν την κρίση και την κουλτούρα αυτής της κρίσης.

          Εξετάζοντας την ιστορία μας και την ιδιοσυγκρασία μας, εξετάζοντας τις επαναλαμβανόμενες αποτυχίες μας -για τις επιτυχίες ίσως θα πρέπει να ψάξουμε πολύ- ένα τέτοιο καθήκον δεν φαίνεται πού αλλού μπορούμε να χρεώσουμε, πέρα από την Αριστερά. Φυσικά, μια Αριστερά δυνατή και έξυπνη. Μόνο που σήμερα δεν τη βλέπουμε την Αριστερά. Ή, καλύτερα, δεν βλέπουμε μια Αριστερά αυτού του τύπου. Πράγματι, όπου είναι δυνατή δεν είναι έξυπνη κι όπου είναι έξυπνη, δεν είναι δυνατή.

 *Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ