Οι λέξεις της ισχύος και οι λέξεις του καημού

Οι λέξεις, οι λέξεις, οι λέξεις. Οι λέξεις της «μετα-αλήθειας» και οι λέξεις ξόρκια, οι λέξεις της γητιάς και οι λέξεις χειροβομβίδες. Ο καθείς και οι λέξεις του. Αλλά ποιες λέξεις, δηλαδή ποιες ερμηνείες των λέξεων επικρατούν; Οι λέξεις αυτών που έχουν δύναμη, "Γιατί η δύναμη είναι η αλήθεια", είναι η απάντηση, γραμμένη στον τοίχο του αρχαίου κτιρίου της ρωμαϊκής Οξφόρδης. Βέβαια, κάποια στιγμή ήρθε εκείνος ο σαλός επαναστάτης από την Ιουδαία για να πει πως «η αλήθεια είμαι εγώ»-αυτός, ο απόκληρος, ο πένης, ο άστεγος, ο ασθενής-, πλην όμως πρόσκαιρα. Η δύναμη επαναοικειοποιήθηκε την αλήθεια, εξαγοράζοντάς την. Και είναι μέσω του προτεσταντισμού που η φτώχεια εξέπεσε από τον παράδεισο στην κόλαση, καθώς αναγνωρίστηκε ως κατάρα εκ Θεού και αμαρτία. Τότε η αλήθεια απέκτησε το χρώμα του χρήματος. Και το πλήθος χειραγωγούνταν πια από τη διαφήμιση και τους ευφημισμούς που αποκάλυψε αργότερα ο Γκαλμπραίηθ. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν έκτοτε για τις λέξεις.

Ώσπου οι λέξεις έγιναν φυλακή. Για την ακρίβεια οι «αλυσίδες» μας. Γι’ αυτό ο Μεγάλος Αδελφός, στο “1984” του Τζορτζ Όργουελ, ξαναδιαβάζεται από εκατομμύρια ανθρώπους. Όχι μόνο, όπως γράφει σημερινή εφημερίδα στο κύριο άρθρο της για τις συστηματικές παρακολουθήσεις των μυστικών υπηρεσιών, δηλαδή για τους εξωτερικούς μπάτσους, αλλά και για τους εντός, τους εσώτερους μπάτσους. Οι δεύτεροι είναι οι μεγάλοι χρήστες και ερμηνευτές των λέξεων, είναι οι δημιουργοί των νεολογισμών, δηλαδή της “Νέας Ομιλίας”, όπου η πραγματική σημασία των λέξεων παραποιείται «ανάλογα με τα συμφέροντα των ισχυρών “ερμηνευτών”. Κι αυτός είναι ίσως ο λόγος που οι νεότεροι αναζητούν να διαβάσουν το βιβλίο, μήπως και καταλάβουν πώς φτάσαμε στην εποχή της “μετα-αλήθειας”, των “μετα-δεδομένων” ή των “εναλλακτικών δεδομένων”, όπως χαριτωμένα το διατύπωσε η σύμβουλος του νέου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Κέλιαν Κόνγουεϊ.» Γι’ αυτό λέει ο αρθρογράφος δεν πρέπει να δεχόμαστε κάτι «αμάσητο», αλλά να το διασταυρώνουμε. Όμως αυτή είναι μία αμυντική στάση, που εκκινεί από την άποψη ότι η αλήθεια είναι μία. Αλλά οι "αλήθειες" είναι πολλές και ταξικές. 

Γι αυτό εδώ χρειάζεται επίθεση. Χρειάζεται επίθεση με τον τρόπο της ρεμπέτισσας, της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου που έλεγε: «Δεν θέλω καμία ευθύνη και εμπλοκή με καμία αγιότητα, για τη ζωντάνια νοιάζομαι… δεν θέλω καμία απόδραση, μια ανανέωση του καημού, να τον κάνει να μου οφείλει συνεχώς λέξεις που μου λείπουν θέλω…»

Οι λέξεις, λοιπόν, δεν είναι μόνο φορείς της παραπλάνησης και της αποπλάνησης, είναι και φορείς ιδεών, γιατί με τη μεταφορική τους διάσταση, ως τελεστές γοητείας, γεννούν ιδέες. Μάλιστα. «Υπάρχει στη χρονικότητα των λέξεων ένα σχεδόν ποιητικό παιχνίδι θανάτου και αναγέννησης: οι διαδοχικές μεταφορές κάνουν μία ιδέα να γίνεται κάτι περισσότερο και κάτι διαφορετικό από τον εαυτό της» (Ζαν Μπωντριγιάρ: «Συνθήματα»).

Ο άνθρωπος σύμφωνα με τον Μπωντριγιάρ δεν άρχισε να κατασκευάζει τα πράγματα με προορισμό έναν κόσμο της ανταλλακτικής αξίας, αλλά για να τα «γοητεύσει», να τα εκτρέψει από την ταυτότητά τους. Όμως οι λέξεις σήμερα έγιναν κι αυτές εμπορεύματα. Οι λέξεις έχουν πλέον μία ανταλλακτική, δηλαδή εμπορευματική, αξία και μία αξία χρήσης. Η αλήθεια, η δική μας αλήθεια, περιέχεται στη δεύτερη αξία. Σ’ αυτή που χρησιμοποιεί τις λέξεις όχι για να χειραγωγήσει, όχι για να παγιδεύσει και να πλουτίσει αλλά για να συναντηθεί και να ερωτευθεί. Μόνο τότε η λέξη-καημός επιστρέφει στον ίδιο τον γητευτή, ζωντανεύοντάς τον ξανά, όπως λέει η Παπαγιανοπούλου. Γιατί η γοητεία μέσω των λέξεων είναι μία πρόκληση, μία μορφή που πάντα τείνει να διαταράξει την ταυτότητα και το νόημα της ζωής κάποιου, να τον αλλάξει, να τον κενώσει από το προηγούμενο Εγώ του και να ανανεώσει τον καημό του. Γιατί αυτή η χρήση των λέξεων κάνει τον άνθρωπο ερωτικό υποκείμενο, δηλαδή ποιητικό...