Ο «τρολ-λόγος» ως νέος λαϊκισμός

«…κάνουν την πολιτική πεδίο τρολαρίσματος, ατάκας και ανταγωνιστικού εξυπνακισμού. Αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί, αλλά ο πολιτικός τους λόγος είναι «τρολ-λόγος». Δηλαδή ένας δήθεν πολιτικός λόγος που δεν έχει ουσία αλλά συρρικνώνεται στα όρια του εμπαιγμού και της διακωμώδησης, που περιορίζεται στα κλισέ, παίζοντας έτσι στο γήπεδο της δεξιάς. Φαίνεται ότι η πολιτική συγκρότηση και η διαλεκτική είναι επίπονες διαδικασίες…», γράφαμε τον Σεπτέμβριο του 2018 στο Artinews.

Το παραθέτουμε για να υποστηρίξουμε ότι το φαινόμενο δεν είναι τωρινό, ότι όχι μόνο η ΝΔ αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ ανέπτυξε τον περίφημο λόγο των «τρολ», τον «τρολ-λόγο», τον νέο λαϊκισμό που αναπτύσσεται στα κοινωνικά δίκτυα. Ο «λόγος» αυτός έχει τα χαρακτηριστικά του παραδοσιακού λαϊκισμού, όπως τα περιέγραφε η Χάνα Άρεντ, με τη διαφορά ότι τα νέα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπερενισχύουν την ρητορική του μίσους και τον παραδοσιακό λαϊκισμό, τον πολιτικό τρόπο δηλαδή του ομιλείν και πράττειν κάποιου στους δημόσιους χώρους χωρίς να σκέφτεται, χωρίς να διαλογίζεται και να διαλέγεται επιχειρηματολογώντας, αλλά μόνο συνθηματολογώντας, χρησιμοποιώντας εκφράσεις κλισέ, ευφημισμούς, ψεύδη και λέξεις που δεν έχουν ως στόχο το διάλογο αλλά τον πόλεμο και την ψυχολογική εξόντωση του αντιπάλου (την «δολοφονία χαρακτήρα» όπως λέμε σήμερα). «Κανείς από τους χρήστες του λόγου αυτού δεν αναγνωρίζει τη σχετικότητα της δικής του αλήθειας, κανείς μες στην απολυτότητα της λεκτικής του βίας δεν αισθάνεται την ανάγκη να αποδώσει μια κάποια δικαιοσύνη στον αντίπαλο, αναγκαία προϋπόθεση για έναν μελλοντικό διάλογο, αναγκαίο όρο για τις δημοκρατικές συνθέσεις» σημειώνει η Χ. Άρεντ, και προσθέτει: «Έτσι, μέσα από πομπώδεις βερμπαλισμούς, κλισέ και ατάκες ο κύριοι αυτοί γίνονται ενσαρκωτές του απόλυτου καλού, ενώ ο άλλος μεταβάλλεται σε απόλυτο κακό. Μέσω αυτής της τακτικής η βίαιη ρητορική επιχειρεί να τρομάξει, επισείοντας τα –πραγματικά ή επινοημένα- τρομοκρατικά, ψευδή ή όντως βάρβαρα χαρακτηριστικά του άλλου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, η πολιτική γίνεται μία μεταπολιτική, που δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική, καθώς αποσκοπεί σε «μια τρομαγμένη σύμπραξη τρομαγμένων ανθρώπων»».

Τα παραπάνω τα διακρίνουμε τόσο στον «τρολ-λόγο» των κομμάτων εξουσίας στην Ελλάδα, στον «εμφύλιο τρολ-λόγο» των αντιπάλων φατριών στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και στην φονταμενταλιστική ρητορική μίσους του Νετανιάχου και της Χαμάς, στη ρητορική μίσους του Όρμπαν, της Μελόνι, του Σαλβίνι, των Γερμανών ακροδεξιών και όλων των ακροδεξιών εν γένει, εναντίον των μεταναστών κ.ά..

Αυτή είναι η πραγματική μεταπολιτική. Μια πολιτική που έχει ως κινητήρια αρχή τη ρητορική μίσους, το φόβο του Άλλου, του θεωρούμενου ως απόλυτου Κακού, του απόλυτου φόβου έναντι των πολιτικών αντιπάλων, του τρόμου έναντι των βαρβάρων-μεταναστών, του φόβου της εγκληματικότητας, του λουκέτου, και της γενίκευσης ότι όλοι οι μουσουλμάνοι είναι τρομοκράτες (και μάλιστα εκ γενετής!), ότι όλοι οι Ισραηλινοί είναι φασίστες σαν τον Νετανιάχου...

Μα, θα έλεγε κανείς, αυτό είναι το γήπεδο της δεξιάς και μάλιστα της ακροδεξιάς! Ακριβώς! Και σ’ αυτό το γήπεδο παίζει ο φονταμενταλιστικός τρόπος σκέψης όχι μόνο της (ακρο)δεξιάς αλλά και της σημερινής σοσιαλδημοκρατίας (κάποιοι την ονομάζουν ακόμα αριστερά). Γι’ αυτό χάνει κατά κράτος από την (ακρο)δεξιά η οποία ενισχύεται παντού.

Τα νέα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι οι «τόποι» όπου καλλιεργείται ο φόβος και σκηνοθετείται ο περίφημος «δημιουργικός λαϊκισμός» κατά το ανάλογο της «δημιουργικής βίας» και της «δημιουργικής καταστροφής» του Σουμπέτερ. Εκεί εκτυλίσσεται το παραμύθι και τα λεγόμενα fake news, οι ευφημισμοί και τα συνθήματα αντί των επιχειρημάτων, η χυδαιότητα του "Μητσοτάκη γαμι@σ@" και τέλος η κινδυνολογία.

Η απάντηση στον νέο λαϊκισμό δεν μπορεί να γίνεται αντανακλαστικά, με όρους λαϊκισμού και μεταπολιτικής, δεν μπορεί να γίνεται με αντισυνθήματα και «τρολ», αλλά με μία πρόταση επανανακάλυψης και ανασυγκρότησης της δημοκρατίας. Μια δημοκρατία που οφείλει πιο αποφασιστικά να προσδιοριστεί ως τρόπος παραγωγής του κοινού βίου, βασιζόμενου στην εμπιστοσύνη και την αλληλεγγύη μέσα στην καθημερινότητα (τέτοια είναι επί παράδειγμα η κοινωνική προάσπιση των αδύναμων νοικοκυριών από το ξεσπίτωμα που κάνουν τα funds). Μια δημοκρατία που θα επαναορίζει το κοινωνικό συμβόλαιο και θα αναζητά συνεχώς την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Και που ο ΛΟΓΟΣ και η ΠΡΑΞΗ της θα γίνει "Ξανά σαν κόκκινο μπαλόνι που πετάει, ανάμεσα στου κόσμου τις βλαστήμιες"*...

*Mavromitrou Panagiota