Ο Τζόκερ, τα Παράσιτα και ο Λόουτς

Καθόταν ανάμεσα σε δύο αυτοκίνητα, σε απόλυτη επαφή με τον κάδο σκουπιδιών. Είχε το χρώμα της νύχτας γι’ αυτό το σκοτάδι την έκρυβε εντελώς. Γύρω στα τριάντα. Τη ρωτήσαμε αν χρειάζεται κάτι. Μας ρώτησε που είναι η στάση για Παγκράτι. Ύστερα είδαμε τα… Παράσιτα. Η εικόνα της δυστοπικής πραγματικότητας και ως fiction στην οθόνη.

Δυο φορές θεατές, λοιπόν. Μόνο εικόνες. Η κοινωνική σχέση διαμεσολαβείται από εικόνες. Οι εικόνες μεσολαβούν τις κοινωνικές σχέσεις ως Πράγματα. Αποκομμένες από τη δυναμική των σχέσεων, απόλυτες, ενώ στη πραγματικότητα προκύπτουν από αυτές.  Τελικά, όσο περισσότερο αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας  εντός των κυρίαρχων εικόνων της ανάγκης, τόσο λιγότερο κατανοούμε τη δική μας ύπαρξη. Η εξωτερικότητα του θεάματος, σε σχέση με τον δρώντα άνθρωπο είναι εμφανής από το γεγονός ότι οι ίδιες οι χειρονομίες μας δεν ανήκουν πλέον σ’ εμάς, αλλά σε κάποιον άλλο που μας τις αναπαριστά.

Στα Παράσιτα, η ίδια κοινωνία, όπως και στον Τζόκερ, η ίδια χομπσιανή ζούγκλα, που πορεύεται από βία σε βία, από το μίσος στη μνησικακία, η ίδια χαοτική δομική ανισότητα προσδοκιών και ευκαιριών, η ίδια βία που στρέφεται είτε εναντίον του εαυτού είτε εναντίον των άλλων. Στα Παράσιτα, όμως, η ταξικότητα είναι εμφανής και άμεση ως όσφρηση, ως «μυρουδιά»! Η «πέραν των ορίων ταξική διαφορά» είναι η… μυρουδιά της μούχλας των υπογείων όπου ζουν οι «από κάτω». Η «ανώτερη τάξη» παρουσιάζεται «αφελής», με την «καλοσύνη αυτών που έχουν», αντίθετα οι «κάτω» έχουν την μαύρη ψυχή της μαύρης τους ζωής. Ο «εμφύλιος» των τελευταίων για τη διεκδίκηση μιας ευκαιρίας, για μια στιγμή «ανόδου στο φως» είναι αιματηρός, κανιβαλικός. Κι εδώ, όπως στον Τζόκερ, η ταξική σύγκρουση θα είναι τυφλή. Όσο για την «απελευθέρωση», στα Παράσιτα δεν θα είναι χημική, αλλά… καπιταλιστική. Ο γιος υπόσχεται στον έγκλειστο στο υπόγειο του πλουσιόσπιτου πατέρα του ότι θα αποκτήσει λεφτά ώστε να αγοράσει το σπίτι για να τον απελευθερώσει. Όχι, δεν λέει ότι «θα αγοράσει από τους καπιταλιστές το σχοινί που θα τους κρεμάσει»! Κι εδώ όπως και στον Τζόκερ η κοινωνία δεν έχει θεσμούς και τρόπους για την εξομάλυνση των εσωτερικών κραδασμών, ούτε για την πολιτική οργάνωση της απελπισίας και της οργής. Πολύ περισσότερο «δεν υπάρχει σχέδιο». Γιατί, όπως δηλώνεται, όλα τα σχέδια έχουν αποτύχει. Κι εδώ, οι πρωταγωνιστές «γελούν». Το «γέλιο χωρίς χαρά» είναι ομοίως παρόν. Αλλά εδώ έχουμε το γέλιο του «Σίσυφου» που βλέπει την πέτρα που κουβαλάει να τον χτυπάει στο κεφάλι! Και γελά τρελά. Όχι, στα Παράσιτα δεν υπάρχει ο διαρκής θόρυβος από τα διατεταγμένα «γέλια» των τηλεοπτικών σόου, εδώ η τηλεόραση είναι στην τσέπη, είναι το κινητό, ένα «κινητό όπλο», που απειλεί και εκτελεί με την «αποστολή» της εικόνας.

Και τώρα περιμένουμε τον Κεν Λόουτς, την αριστερή ματιά στην ίδια ανθρωπολογική και κοινωνική κατάσταση. Είδαμε τις ουρές στους κινηματογράφους του Παρισιού και χαρήκαμε. Γιατί στην ταινία «Δυστυχώς, απουσιάζατε» του Λόουτς παρά τη βία η ανθρωπιά «δεν πεθαίνει». Ο Λόουτς πραγματεύεται την «ουμπεροποίηση» της κοινωνίας και της οικονομίας(το φαινόμενο uber, AirBNB…). Ένα ζευγάρι με δύο παιδιά νομίζει πως βρήκε τη χρυσή ευκαιρία να αντιμετωπίσει τα μεγάλα οικονομικά του προβλήματα μέσα από έναν νέο τύπο εργασίας, την περίφημη «ουμπεροποίηση», όπου συμβάλλεσαι με μία εταιρία και κάνεις με το ιδιωτικό σου αυτοκίνητο μεταφορές. Στην πορεία ο «ουμπεροποιημένος» εργαζόμενος ανακαλύπτει πως με βάση τη νέα επιχειρηματική λογική τα δικαιώματά του δεν υπάρχουν.

Είμαι σίγουρος ότι το βλέμμα του Λόουτς είναι ανθρώπινο, το είπε εξάλλου όταν τον ρώτησαν σχετικά: «Αυτοί είναι οι άνθρωποι που γνωρίζω. Είναι έτσι στην πραγματική ζωή. Οι οδηγοί παράδοσης ή οι νοσηλευτές στο σπίτι που γνώρισα είναι σαν τους χαρακτήρες της ταινίας. Τι θα θέλατε; Ένα χαρακτήρα που έχει μια κρυμμένη ψυχολογική ασθένεια που τον ωθεί να μαχαιρώσει τους άλλους στην πλάτη; Αυτός δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο υπάρχουν οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι είναι γενναιόδωροι. Είναι αλληλέγγυοι. Φροντίζουν την οικογένειά τους. Και αν είστε χωμένος στη λάσπη, θα σας βοηθήσουν να βγείτε…».

Εικόνες λοιπόν: Από εδώ ο Κεν Λόουτς. Ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος. Ο γενναιόδωρος άνθρωπος της αλληλεγγύης. Από εκεί η χαοτική, διπολική κοινωνία του Τζόκερ και η κανιβαλική του Μπονγκ Τζουν-χο…

Μόνο που η πραγματική ζωή δεν διαμεσολαβείται από εικόνες. Παραδόξως εμείς εκλαμβάνουμε ως αλήθεια την εικόνα. Γιατί, όπως έλεγε ο Ντεμπόρ, «Εντός του πραγματικά ανεστραμμένου κόσμου (μας), το αληθινό είναι μόνο μια στιγμή του ψεύδους.» Γι’ αυτό τόσος φόβος για μια ταινία, όπως ο Τζόκερ. Κι όμως τα Παράσιτα είναι πιο επικίνδυνη! Ελπίζω η ταινία του Λόουτς να είναι ακόμα πιο επικίνδυνη, αφού εκεί διασώζεται η ανθρωπιά, άρα και ο άνθρωπος.