Ο Μπρωντέλ κι εμείς

Σε τι συνίσταται ο μπροντελικός τρόπος θέασης της Ιστορίας; Ο ROMANO RUGGIERO μέσω των δοκιμίων και των αναλύσεων του μνημειώδους έργου του Μπρωντέλ, «Η Μεσόγειος», προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει τη μέθοδο αυτού του νέου βλέμματος που συμπυκνώνεται στο «όλα τριγύρω αλλάζουνε (τα γεγονότα), αλλά πάντα τα ίδια (η ιστορία) μένουν»!

Υπάρχει λοιπόν «μια δυναμική των συστατικών στοιχείων του κόσμου, τα οποία κινούνται, άλλα με μικρομετρική ταχύτητα (σ.σ: γεωιστορικό περιβάλλον), άλλα με συγκρατημένα βήματα (σ.σ: οικονομία) και άλλα, τέλος, με μια αέναη περιδίνηση (σ.σ.: διπλωματική ιστορία, στρατιωτική ιστορία, ιστορία των πολιτικών σχέσεων». Υπάρχει συνεπώς μια ιστορία δομική, η οποία διαμορφώνεται από παράγοντες γεωγραφικούς και κλιματολογικούς, μια ιστορία περιοδική, που διαμορφώνεται από παράγοντες κοινωνικούς και οικονομικούς και μια ιστορία των συμβάντων, των γεγονότων (evenementielle) που αποτελείται από πολιτικά και στρατιωτικά στοιχεία.

Όλους αυτούς τους κώδικες ο Μπρωντέλ τους παρουσιάζει με το δικό του έξοχο τρόπο:

«Η ζωή, η ιστορία του κόσμου, όλες οι ειδικές ιστορίες μας παρουσιάζονται με τη μορφή μιας σειράς από γεγονότα: από πράξεις, δηλαδή, πάντοτε δραματικές και σύντομες. Μία μάχη, μια συνάντηση εκπροσώπων του κράτους, μία σημαντική συζήτηση, ένα κρατικό έγγραφο δεν είναι παρά στιγμιότυπα της ιστορίας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη τη νύχτα, κοντά στη Μπαΐα, όπου είχα βρεθεί περικυκλωμένος από ένα φωτεινό σύννεφο πυγολαμπίδων το χλωμό τους φως άναβε, έσβηνε πάλι, χωρίς όμως στην πραγματικότητα να χαλάει το σκοτάδι της νύχτας. Έτσι συμβαίνει και με τα γεγονότα: πέρα από τη συγκεκριμένη τους λάμψη, το σκοτάδι παραμένει νικητής (...) Ας παραδεχτούμε, ωστόσο, ότι αυτές οι φτωχές εικόνες είναι συχνά εκείνες που, μέσ’ από το παρελθόν και τον ιδρώτα των ανθρώπων, μας προσφέρουν το χρονικό, την παραδοσιακή ιστορία, την ιστορία-αφήγηση... Εκλάμψεις, μα χωρίς φως, γεγονότα, μα χωρίς το ανθρώπινο στοιχείο (...) η ιστορία είναι ένα παιχνίδι μονότονο, πάντα διαφορετικό, μα και πάντα το ίδιο...». Όπως ακριβώς το παιγνίδι του σκακιού με τις χίλιες δυο βαριάντες του.

Ουσιαστικά ο τρόπος του Μπρωντέλ προσπαθεί να «καταστήσει πρόδηλους τους διαρκείς δεσμούς της ιστορίας»: του χώρου και του χρόνου, τριχοτομώντας τον ιστορικό χρόνο σ’ έναν χρόνο σχεδόν ακίνητο, έναν χρόνο ελαφρώς ρυθμικό κι έναν χρόνο με σύντομες και γρήγορες ταλαντεύσεις. Έκτοτε η θεώρηση του κόσμου -η προβολή του στον χώρο και το χρόνο- διαφοροποιείται. Ο Μπρωντέλ προχωράει σε μία συνάρθρωση του χώρου και χρόνο. Διαπιστώνει, δηλαδή ότι η θαλασσοπορία στη Μεσόγειο ως γεγονός ακολουθεί κάποιους εποχικούς ρυθμούς, που υπαγορεύονται από το κλίμα και τους ανέμους. Αυτή είναι μια σταθερά, ένας «συντελεστής», αυτό ακριβώς είναι εκείνο που ο Μπρωντέλ ορίζει ως «μια ιστορία σχεδόν ακίνητη».

Η σπουδαιότητα συνεπώς του Μπρωντέλ σύμφωνα πάντα με τον Ρομάνο έγκειται στην εκ μέρους του εισαγωγή του ιστορικού χρόνου στον πληθυντικό. Δεν υπάρχει ο χρόνος, αλλά οι χρόνοι. Είναι αδύνατο να χρησιμοποιούμε τον ίδιο χρόνο για διαφορετικά φαινόμενα. Πρόκειται δηλαδή για μια επινόηση που δημιουργεί μια «τρίτη διάσταση», την «ιδιαίτερη διαλεκτική των χρονικών διαρκειών».

Ο Ρομάνο θεωρεί ότι ο Μπρωντέλ κάνει λάθος «όταν αποδίδει στην πολιτική και διπλωματική ιστορία μόνο τη διάσταση του βραχέος χρόνου».

Το βιβλίο βέβαια δεν περιορίζεται στον πυρήνα της σκέψης του Μπρωντέλ, καθώς περιλαμβάνει την βιογραφία και το περιβάλλον του περιοδικού Annales στη διαμόρφωση της ιστορικής σκέψης. Περιλαμβάνονται επίσης οι διάφορες απαντήσεις του Ρομάνο στις επικρίσεις της μεθόδου Μπρωντέλ.

  ROMANO RUGGIERO Ο BRAUDEL ΚΙ ΕΜΕΙΣ