Να ορίσουμε ξανά την τέχνη ως κριτική στην εξουσία

Η κριτική μέσω της σάτιρας κατά ενός μεγαλοεπιχειρηματία, δηλαδή της οικονομικής (και εμμέσως πολιτικής) εξουσίας, προκάλεσε την αντίδρασή της(για την ακρίβεια των κολαούζων και των μπράβων της), και συγχρόνως προσδιόρισε το ρόλο των διανοούμενων και των καλλιτεχνών σήμερα. 

Κάποτε, οι διανοούμενοι ήταν στρατευμένοι στην υπηρεσία των αποκλεισμένων, των αδικημένων, των απόκληρων. Η στράτευση, όμως, απαξιώθηκε. Ακολούθως απαξιώθηκε και η κριτική στις λογής εξουσίες (σε όλες τις εξουσίες) υπέρ της αισθητικής και της «κειμενικότητας». Ο διανοούμενος, γράφει ο Τ. Αντόρνο στα Minima Moralia, βυθίστηκε εντελώς στα χρησιμοθηρικά -οικονομικά- οφέλη. Έτσι όμως έχασε την ευαισθησία και το κριτικό του πνεύμα. Αλλά και ο διανοούμενος ή ο καλλιτέχνης που ασχολείται μόνο με τα λεγόμενα πνευματικά πράγματα, αποκομμένος από την οικονομική πραγματικότητα και την υλική αναπαραγωγή της ζωής του, κινδυνεύει να υποστασιοποιήσει ως απόλυτο το πνεύμα του κι έτσι από τον φετιχισμό του χρήματος να οδηγηθεί στο φετιχισμό του πνεύματος.

Τι μένει; Να ορίσουμε ξανά την τέχνη ως κριτική στην εξουσία. Ο «στρατευμένος» συγγραφέας ξέρει ότι είναι ένας άνθρωπος της «δευτερεύουσας δράσης, που θα μπορούσε κανείς να την ονομάσει δράση δια της αποκάλυψης» (Σαρτρ). Και επειδή οι λέξεις είναι «πιστόλια γεμάτα σφαίρες», ο καλλιτέχνης, μιλώντας ή γράφοντας, πυροβολεί στόχους. Γι' αυτό η θεατρική σάτιρα σ' έναν επιχειρηματία τον "πόνεσε" τόσο πολύ. Η απάντηση της εξουσίας θα είναι είτε η βίαιη διακοπή και ο εκφοβισμός (όπως η εισβολή μπράβων στην παράσταση του Ζαραλίκου), είτε η βία της σιωπής (αποκλεισμός από τα μίντια), είτε η δολοφονία χαρακτήρα, είτε η ανεργία και ο αποκλεισμός.  

Η εξευτελιστική επιλογή που θέτει σε όλα τα μέλη του ο όψιμος καπιταλισμός και η εξουσία του είναι: Ή να γίνεις «ενήλικος»-να προσαρμοστείς- ή να μείνεις παιδί- δηλαδή γραφικός και «τρελός». Γι’ αυτό όταν επικαλούμαστε τους διανοούμενους θα πρέπει να τους αναζητήσουμε στην εξορία του "περιθώριου", εκεί όπου τους έχουν καταδικάσει με την ανεξίτηλη ρετσινιά του γραφικού, ή του ακατανόητου, του παραληρηματικού!

Ας στηρίξουμε, λοιπόν, τους διανοούμενους και τους καλλιτέχνες που αντιστέκονται, που ασκούν κριτική στην εξουσία και ανοίγουν ξανά το δρόμο για «μια νέα ευαισθησία» απέναντι στη θέση των υποτιμημένων, των λησμονημένων, των απόκληρων και των αφανών.