Να μην νικήσει το σκοτάδι

Πριν λίγες μέρες συνελήφθη ένας ψευτογιατρός, υπεύθυνος για τον θάνατο τριών ασθενών και την εξαπάτηση εκατοντάδων άλλων. Ναι μεν το γεγονός ότι η εγκληματική του δράση έλαβε τέλος προκαλεί ανακούφιση, απ' την άλλη όμως προκαλεί σκεπτικισμό γιατί δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Πάμπολλοι είναι αυτοί που πλουτίζουν, θέτοντας παράλληλα ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, εκμεταλλευόμενοι την άγνοια και την απελπισία συνανθρώπων μας. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές πρέπει να προκαλέσουν κάποια ανεπανόρθωτη βλάβη για να έρθουν επιτέλους αντιμέτωποι με τις συνέπειες των πράξεών τους. Όλα αυτά τα γεγονότα, που θυμίζουν μεσαίωνα, δεν θα μπορούσαν να συμβούν αν δεν έβρισκαν πρόσφορο έδαφος. Το έδαφος γίνεται πρόσφορο απ' την αμάθεια και την αμφισβήτηση της επιστήμης. Δημοσιεύσεις σε κοινωνικά δίκτυα ενάντια στους εμβολιασμούς έχουν χιλιάδες κοινοποιήσεις, θετικά σχόλια και αντιδράσεις. Το ίδιο συμβαίνει με άρθρα που ισχυρίζονται ότι κάποιος γιατρός που ανακάλυψε το φάρμακο για τον καρκίνο δολοφονήθηκε απ' τις φαρμακοβιομηχανίες ή ότι ένα απλό αφέψημα κάποιου βοτάνου εξαφανίζει τον καρκίνο σε λίγες εβδομάδες.

 Όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, οι οπαδοί αυτών των δοξασιών αντί να χρησιμοποιήσουν αποδείξεις και επιχειρήματα, που έτσι κι αλλιώς θα ήταν αδύνατο να βρουν, προβαίνουν σε αφορισμούς, επιθέσεις και συκοφαντίες. Σύμφωνα με τη λογική τους όλοι οι επιστήμονες είναι υποχείρια του συστήματος, οι ίδιοι με τις παραδοξολογίες τους υποτίθεται πως πολεμούν το σύστημα, ενώ όσοι εμπιστεύονται την επιστήμη είναι πρόβατα χωρίς κριτική σκέψη. Αντιστρέφουν την πραγματικότητα σε τέτοιο βαθμό, που δεν μπορούν να σκεφτούν ότι αν η επιστήμη δεν είχε νικήσει τόσες ασθένειες και δεν είχε παρατείνει το προσδόκιμο ζωής, είναι πιθανό ότι οι ίδιοι δεν θα ζούσαν.

Η αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων ως κάτι αστείο και γραφικό τα κάνει ακόμα πιο επικίνδυνα. Περιθωριακές θεωρίες όπως αυτή της επίπεδης γης κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος, ενώ ακόμα και άνθρωποι που συμμετέχουν στο αντικαπιταλιστικό κίνημα υποστηρίζουν ότι η πανδημία δεν υπάρχει, ότι το να θέτεις την υγεία τη δική σου και των γύρω σου σε κίνδυνο είναι αντίσταση και ότι η τήρηση των μέτρων προστασίας είναι μικροαστισμός. Όταν ένας άνθρωπος πιστεύει κάτι παράλογο τίποτα δεν μπορεί να τον κάνει να αλλάξει γνώμη. Όλη η σύγχρονη αστρονομία και εκατομμύρια φωτογραφίες απ' το διάστημα, δεν μπορούν να πείσουν τους υποστηρικτές της επίπεδης γης ότι η γη είναι σφαιρική. Όσα ατράνταχτα επιχειρήματα και να τους παρουσιάσουν συνεχίζουν να αρνούνται πεισματικά την πραγματικότητα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους αρνητές της πανδημίας. Όλη η ιατρική κοινότητα και σχεδόν μισό εκατομμύριο νεκροί δεν μπορούν να τους πείσουν ότι η πανδημία όντως υπάρχει. Η συνωμοσιολογία είναι ένας πολύ βολικός τρόπος σκέψης. Δεν χρειάζεται να ερευνήσεις, να διαβάσεις, να μπεις στην επίπονη διαδικασία της μάθησης, να βρεις αποδείξεις, να τεκμηριώσεις την άποψή σου. Απαξιώνεις όσους δεν συμφωνούν μαζί σου χαρακτηρίζοντάς τους ενεργούμενα σκοτεινών συμφερόντων και ξεμπερδεύεις. Όσοι έχουν συνηθίσει σε αυτό τον τρόπο σκέψης δεν έχουν κανένα λόγο να χάσουν την ησυχία τους.

Πίσω από όλα αυτά υπάρχει μια παρανόηση. Πολλοί πιστεύουν ότι επειδή έχουν το δικαίωμα να πουν την άποψή τους, όλοι οι υπόλοιποι είμαστε υποχρεωμένοι να τη δεχτούμε. Η μόνιμη επωδός τους είναι «Αυτή είναι η άποψή μου και οφείλεις να τη σεβαστείς». Δεν είναι καθόλου έτσι. Δεν έχουμε καμία υποχρέωση να σεβαστούμε την άποψη για τη θεωρία της εξέλιξης κάποιου που είναι άσχετος με τη βιολογία, όπως αντίστοιχα δεν έχουμε κανένα λόγο να λάβουμε υπόψιν μας την άποψη για τη «Μεγάλη έκρηξη» κάποιου που δεν έχει ιδέα από φυσική. Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει, εμείς μπορούμε να επιλέξουμε τι θα ακούσουμε. Αν θεωρήσουμε ότι έχουν την ίδια βαρύτητα για μια θεωρία η άποψη του ανθρώπου που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην έρευνα με την άποψη κάποιου που διάβασε ένα άρθρο στο ίντερνετ, απαξιώνουμε τον κόπο του πρώτου και επιβραβεύουμε την προχειρότητα. Δυστυχώς όμως σήμερα η αμάθεια τείνει να θεωρηθεί αρετή. Για πολλούς είναι πλεονέκτημα το ότι σε διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες μπορούν να γράψουν λήμματα άνθρωποι που δεν έχουν τις ανάλογες γνώσεις. Η φράση «Δεν είμαι ειδικός» που ακούμε σε παρουσιάσεις βιβλίων από ομιλητές, λέγεται με πολλή υπερηφάνεια σαν να είναι τίτλος τιμής.

 Όταν υπάρχουν τόσες πολλές πληροφορίες και η πρόσβαση σε αυτές είναι τόσο εύκολη, μαζί με αυτές βρίσκουν χώρο για να εισβάλλουν στη ζωή μας ο παραλογισμός, οι προλήψεις, ο σκοταδισμός και η παραπληροφόρηση. Οι δεισιδαιμονίες αναλφάβητων ανθρώπων του παρελθόντος παρουσιάζονται ως σοφία που πρέπει να έχουμε οδηγό στη ζωή μας. Η επιστημονική και κοινωνική πρόοδος ως απειλή. Ας μην αφήσουμε τον φόβο για τη γνώση να μας γυρίσει στον μεσαίωνα. Ας μην επιτρέψουμε στο σκοτάδι να επικρατήσει.