Μέρες του '36

Η μεταξική δικτατορία μέσα απ' την κινηματογραφική ματιά του Θόδωρου Αγγελόπουλου

Η ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου "Μέρες του '36" γυρίστηκε κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας και συγκεκριμένα το 1972. Είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του και εντάσσεται μαζί με τον "Θίασο" και τους "Κυνηγούς" στην τριλογία της ιστορίας. Η ταινία γεννήθηκε μέσα απ' την ανάγκη του δημιουργού να μιλήσει για τη δικτατορία μέσα σε συνθήκες δικτατορίας. Ετσι, αποφάσισε να γυρίσει σε μια προηγούμενη δικτατορία, αυτή του Μεταξά.
Η ταινία εκτυλίσσεται κατά τη χρονική περίοδο που προηγείται της μεταξικής δικτατορίας, λίγους μήνες πριν την επιβολή της. Ξεκινάει με τη δολοφονία του συνδικαλιστή Δοξιάδη κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του. Οι αρχές κατηγορούν για τον φόνο τον Σοφιανό, έναν άνθρωπο του υποκόσμου που πλέον έχει γίνει κατάδότης της αστυνομίας. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι του φόρτωσαν τον φόνο για να τον βγάλουν απ' τη μέση και δεν σταματά να διακηρύσσει την αθωότητά του.
Μία μέρα που τον επισκέπτεται στη φυλακή ο βουλευτής Κριεζής, ο Σοφιανός τον κρατά όμηρο και απειλεί να τον σκοτώσει και να αυτοκτονήσει αν δεν απελευθερωθεί μέχρι τα μεσάνυχτα. Αμέσως ξεκινά σύσκεψη ανάμεσα σε στελέχη της κυβέρνησης και τη διεύθυνση της φυλακής, ενώ στο μεταξύ δολοφονείται ένας μάρτυρας και ο δικηγόρος του Σοφιανού δέχεται πιέσεις να σταματήσει να αναζητά στοιχεία. Παράλληλα πιέσεις δέχεται και η κυβέρνηση απ' τα πολιτικά κόμματα. Το ένα ζητά την ικανοποίηση των αιτημάτων του Σοφιανού, ενώ αντίθετα το άλλο ζητά απ' την κυβέρνηση να μην υποκύψει στον εκβιασμό του. Στο τέλος ο Σοφιανός αυτοκτονεί χωρίς να πειράξει τον βουλευτή Κριεζή. Στην τελευταία σκηνή βλέπουμε την εκτέλεση τριών κρατουμένων.
Η χούντα ανάγκασε πολλούς δημιουργούς να μιλήσουν μέσα από το έργο τους υπαινικτικά και συμβολικά. Το μήνυμα που ήθελαν να μεταδώσουν όμως έφτανε ακέραιο σε ευαίσθητα μάτια και αυτιά που διψούσαν για ελευθερία. Μια τέτοια περίπτωση δημιουργού είναι και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Οι "Μέρες του '36" ξεκινούν με μια δολοφονία και τελειώνουν με μια εκτέλεση. Όλη η ιστορία διαδραματίζεται μέσα στο ασφυκτικό πλαίσιο της κρατικής και παρακρατικής βίας. Το μεγαλύτερο μέρος της δράσης εκτυλίσσεται πίσω από κλειστές πόρτες. Η κάμερα δεν εστιάζει σε πρόσωπα, ειδικά των κρατουμένων. Σε δύο σκηνές βλέπουμε ανθρώπους να πετάνε προκηρύξεις και να φεύγουν τρέχοντας. Ο ήρωας στο τέλος συντρίβεται απ' την εξουσία. Σίγουρα η τέχνη, για να παραφράσουμε τον Τίτο Πατρίκιο, δεν ανατρέπει καθεστώτα. Μπορεί όμως να προβληματίσει και να βάλει σε σκέψη. Κι αυτό είναι κάτι που φοβάται κάθε αυταρχικό καθεστώς.