Μανουέλ Μονταλμπάν: «Τι το κάνατε το είδωλο της δημοκρατίας;»

Στο δοκίμιο «Λίβελος από τον πλανήτη των πιθήκων», το οποίο αρχίζει με τους «βαρβάρους» του Κ. Καβάφη, ο Ισπανός συγγραφέας Μανουέλ Μονταλμπάν διαπιστώνει ότι «οι καθρέφτες έσπασαν, τα είδωλα ξεθώριασαν» και καλεί τους κριτικούς διανοούμενους που πιστεύουν «στη συνεχή ποιοτική ανάπτυξη» του δημοκρατικού πνεύματος να συστήσουν μια «ένωση αμετανόητων» που θα ρωτούν τους πολιτικούς, τους μίσθαρνους κοινωνικούς διαμεσολαβητές, τους διανούμενους-κατοικίδιους πιθήκους και τους συστημικούς εν γένει γραφιάδες: «Τι το κάνατε το είδωλο της δημοκρατίας;».

Η «Επαγγελματοποιημένη δημοκρατία (τίθεται) εναντίον της συμμετοχικής δημοκρατίας», και βασίζεται στο μεσσιανικό σύνθημα του μεγάλου τσίρκου των νεοφιλελεύθερων διανοουμένων που είναι: «Ούτε Μνήμη ούτε Ουτοπία. Το Παρόν. Το Παρόν ως ιερά εξέταση...». Μαζί με τον Χομπσμπάουμ, ο Μονταλμπάν θεωρεί ότι «οι μάζες ωθούνται να εφησυχάζουν σ’ ένα μόνιμο παρόν». Και γι’ αυτό θεωρεί ότι «Το Πνεύμα μπορεί να σωθεί μόνο ανάμεσα στις ρωγμές της δημοκρατίας, καθώς μόνο εκεί θα μπορέσει να βρει καταφύγιο η φαντασία...».

Όμως, σήμερα, δεν υπάρχουν διανοούμενοι που να εγκαταβιούν στις ρωγμές. Το κριτικό πνεύμα δεν έχει χώρο ν’ ανθίσει πουθενά. Αντιθέτως, το Εγώ του διανοούμενου σκάει από υπετροφικότητα, παραπέμποντας στους Herr Omnes (τους Κυρίους Όλου του Κόσμου) του Κάφκα, που όταν χάνονται, μαζί τους χάνεται και όλος ο κόσμος.

Τελικά, η διάκριση των δύο πόλων της πραγματικότητας: του πνεύματος και των πραγμάτων, η βύθιση στην προϊούσα συμβολικοποίηση της πρόσληψης του υπαρκτού κόσμου έχει ως αποτέλεσμα το συμβολικό να καταλαμβάνει όλο και περισσότερο τη θέση του υπαρκτού. Αλλά έτσι χάνονται τόσο οι πηγές του πραγματικού κόσμου όσο και οι τρόποι απόλαυσης του φανταστικού κόσμου της τέχνης. Η ελπίδα γίνεται απελπισία, η ευφωνία αφωνία, το νόημα αποκτά τη ματαιότητά του και όλα τα συναισθήματα παγώνουν και μαζί με τη φαντασία χάνουμε και τη δυνατότητα να αναστοχαστούμε τη δημοκρατία και μαζί τον εαυτό μας.

Ο Μονταλμπάν με τον υποδιοικητή Μάρκος

Όταν ο Μονταλμπάν συναντήθηκε με τον υποδιοικητή Μάρκος στη ζούγκλα της Λακαντόνα, εκείνος του εξήγησε ότι ο λόγος του είναι ποιητικός, γιατί ο κώδικας επικοινωνίας των πονεμένων ψυχών είναι η ποίηση. Γιατί η ποίηση αλλάζει το περιεχόμενο των λέξεων, κάνοντάς τες και πάλι αληθινές και όχι πολύσημες και αμφίσημες. Γιατί είναι ψέμα πως οι λέξεις δεν έχουν αφεντικά. Πρέπει να δημιουργήσουμε το δικό μας όραμα με τις δικές μας λέξεις, γιατί «Δεν είναι δικό μας το σπίτι του πόνου και της δυστυχίας. Μας το παρέστησε έτσι αυτός που μας κλέβει και μας εξαπατά... δεν είναι δική μας η γη του θανάτου και της αγωνίας. Δεν είναι δικός μας ο δρόμος του πολέμου. Δεν είναι δική μας η προδοσία και δεν χωρά στο βήμα μας η λησμονιά. Δεν είναι δικά μας το άδειο χώμα και ο κούφιος ουρανός», είπε ο Μάρκος (τώρα Γκαλεάνο)

«Ακόμη και αν χάσουμε, θα νικήσουμε...» έλεγε ο πρώην υποδιοικητής στον Μονταλμπάν. Γιατί, ακόμα και αν «Ορισμένες απαντήσεις απέτυχαν, εξακολουθούν όμως να ισχύουν οι ερωτήσεις»... Για την ώρα αυτό «που έχασαν (οι χωρικοί στην περιοχή Τσιάπας) είναι η απελπισία, η πικρία, η παραίτηση. Η φτώχια των ιθαγενών είναι πιο πλούσια από άλλες φτώχιες, επειδή τώρα έχει ελπίδα».