Λίγα λόγια για την ατομική ευθύνη

       Πολλά ακούμε τούτες τις μέρες για την αξία της προσφοράς και για την ατομική ευθύνη. Για το μεγαλείο των ηρώων και για τον έπαινο που τους πρέπει. Είναι φυσικό. Σε όλους τους πολέμους –κάθε υφής όπως τραγικά επιβεβαιώνεται σήμερα– τα ίδια μεγάλα λόγια ακούγονται από εκείνους που είναι έτοιμοι να σηκώσουν τα χέρια ψηλά και να παραδοθούν, ρίχνοντας λίγες ντουφεκιές «δια την τιμήν των όπλων».

 Αλίμονο όμως στα «όπλα» που έχουν ανάγκη από τέτοιες ταπεινωτικές «τιμές». Αλίμονο και στη δημοκρατία, αν σ’ αυτή την μάχη εναντίον της πάνδημης ασθένειας συρθεί ταπεινωμένη και ψοφοδεής και κατακερματισμένη σε ατομικούς φόβους που ούτε ακούνε τον διπλανό, ούτε στρέφουν το βλέμμα προς αυτόν για να πάρουν κουράγιο. Αλίμονο στην ατομική ευθύνη που δεν σε οδηγεί στον καθ’ όλου Άλλον για να αντιμετωπίσετε μαζί τον κοινό εχθρό.

Η ατομική ευθύνη του καθενός δεν είναι να φύγει και να κλειστεί στο προσωπικό του μπούνκερ με μοναδική συντροφιά τις άνωθεν οδηγίες από αόρατους «στρατηγούς», φανερά και σε πολλές περιπτώσεις αισχρά κατώτερους των περιστάσεων. Η ατομική ευθύνη του καθενός δεν είναι η υποταγή που καθηλώνει και δεν οδηγεί πουθενά παρά μόνο στο μίσος προς τον διπλανό, στη  σίγουρη – δηλαδή – οδό της πανωλεθρίας.

 Ατομική ευθύνη θα πει να οχυρωθούμε ο καθείς με τα όπλα του στο κοινό χαράκωμα της αλληλεγγύης. Να «κοιμηθούμε πάνω στην έγνοια της αυριανής μέρας όπως ο στρατιώτης πάνω στο ντουφέκι του». Άλλο όπλο από τον εαυτό μας δεν έχουμε. Και είναι το πιο μεγάλο από όλα τα όπλα. Γι’ αυτό ακριβώς πάνε να μας το αρπάξουν. Θέλουν να μας αποστερήσουν τον εαυτό μας από τους άλλους. Θέλουν να μας αφοπλίσουν με μια «ατομική ευθύνη»« άσφαιρη και μαζί επικίνδυνη.

Με μια κουβέντα,θέλουν να επιβάλουν μια ατομική ευθύνη πανικόβλητη, στερημένη από κάθε ανθρωπιά. Μια ατομική ευθύνη ανοϊκής απανθρωπιάς που σε εξαγριώνει σε αποθηριώνει και έτσι σε μετατρέπει σε αγρίμι, εύκολο θήραμα των κυνηγών του κέρδους. Ατομική ευθύνη λοιπόν δεν είναι η απάνθρωπη  ανεύθυνη ατομικότητα, αλλά η ανθρωπιά μας. Το αείζωο «εμείς». Μια πορεία που ξεπερνά τους όποιους εγκλεισμούς γιατί ξεπερνά τον μεγαλύτερο: τον εγκλεισμό στον εαυτό σου.

Το να είσαι απάνθρωπος είναι εύκολο. Το να είσαι ανθρώπινος είναι το δύσκολο. Γιατί το να είσαι ανθρώπινος δεν σημαίνει να δίνεις, αυτό το κάνει είτε η πτωχεία της φιλανθρωπίας (μια κάθετη δράση από πάνω προς τα κάτω, που προϋποθέτει ότι υπάρχουν οι «επάνω» και οι «κάτω»), είτε η πολυτελής εκδοχή της, αυτή η κακής ποιότητας αγάπη που διαφημίζεται στις εκκλησίες, στα γκαλά και στις εταιρικές δράσεις «κατά τας γραφάς» των επικοινωνιολόγων. Αυτής της συμφοράς της κοινωνίας.

Το να είσαι ανθρώπινος λοιπόν, δεν σημαίνει να δίνεις, σημαίνει να δίνεσαι. Να βγαίνεις από το ατομικό «εγώ» και να πηγαίνεις στο καθολικό «εγώ» το οποίο δεν υφίσταται πάρα μονάχα μαζί με τον Άλλο. Δηλαδή με όλους τους άλλους. Το να δίνεσαι είναι το αλτάρι της ύπαρξης και είναι δύσκολο γιατί είναι επώδυνο όπως κάθε διαδικασία τοκετού, πολύ περισσότερο όταν μιλάμε για τοκετό όπου ο εαυτός γεννάει τον εαυτό του κόσμο. Και είναι μεγάλος κόπος κι αγώνας ο τοκετός. Έχει μπόλικες νίκες που περνούν «βαδίζοντας στα σκοτεινά», μπόλικη απελπισία, μπόλικη σιωπή χωρίς αντίδοτο μελωδίας και μπόλικη επίγνωση ότι αυτός ο δρόμος ούτε επιστροφή έχει, ούτε πυροτεχνήματα θριάμβου, αλλά χωρίς αυτόν ο κόσμος θα πάψει να γυρίζει. Κι εδώ που φτάσαμε, όταν λες πως ο κόσμος θα πάψει να γυρίζει, είναι ένα εφιαλτικό, κυριολεκτικό συμπέρασμα.

Να δίνεσαι, για να μην λιγοστέψεις και να μη λιγοστέψει ο κόσμος «ο μικρός ο μέγας». Αυτή είναι η ατομική ευθύνη που διακυβεύεται σήμερα. Αυτή είναι η ατομική ευθύνη που διασύρεται από στόμα σε στόμα. Και μεταδίδεται ταχύτατα. Σαν ιός.