Κώστας Αξελός: Ο εντυπωσιασμός ως κινούν αίτιο

Εκλείπουν πλέον οι ποιητές που ξεσήκωναν τα κύτταρα και ανέτρεπαν τα καθεστώτα, καταγγέλλοντας «κάθε κενότητα (που) αναπαύεται ανώδυνα σε κατακτημένες αποσκευές». Τώρα, Τίποτα. Ούτε πάθη ούτε αδυσώπητα λεπίδια του πόθου ούτε αγάπες αλήτισσες. Τίποτα. Το πρώτο «Τίποτα» το άκουσα από τον Μανώλη Αναγνωστάκη. «Δεν έχω Τίποτα να πω» μου είπε. Την προηγούμενη μέρα, ο Κώστας Αξελός μου είχε πει την ίδια λέξη, που μου κένωνε τον κόσμο από την ελπίδα. Τίποτα! Η ελπίδα του ανθρώπου ένα μεγάλο Τίποτα. Κι ενώ η αλαζονική εκφορά του Τίποτα του Αξελού σαν ειρωνικό χαμόγελο απέναντι σε εκτελεστικό απόσπασμα με τάραξε, το τρυφερά παρηγορητικό Τίποτα του Μανώλη Αναγνωστάκη με συντάραξε. Το νόημα της ζωής, λοιπόν, είναι ένα Τίποτα. Η ελπίδα για τον άνθρωπο και τον κόσμο μια ψευδαίσθηση. Το Τίποτα, όμως, αυτό δεν αντέχεται. Γι’ αυτό είναι συνειδητός ηρωισμός να λες: «... γυρεύω ένα τίποτα για να πιστέψω πολύ και να πεθάνω»...
Θυμάμαι ότι εκείνο το ιδιαίτερο ηχόχρωμα της λαλιάς του σε συνδυασμό με το ειρωνικό του ύφος τον έκανε αντιπαθή στα μάτια και στα αυτιά μου. Άλλαξα γνώμη όταν έμαθα ότι κοίταζε με το ίδιο ακριβώς υπεροπτικό ύφος το απόσπασμα κατά τη διάρκεια της εικονικής του εκτέλεσης στα χρόνια του εμφυλίου. Τον γνώρισα από τα βιβλία του και το 1995 από κοντά, όταν συνεργασθήκαμε στο περιοδικό «Χάος». Στην πρώτη μας συνάντηση τον ρώτησα αν βλέπει κάτι, μια ελπίδα για τον κόσμο και τον άνθρωπο. «Τίποτα» μου απάντησε κατηγορηματικά. Έκανα το «Τίποτα» μεγάλο, ηρωικό, για να κρεμάσω πάνω από την άβυσσό του ένα νόημα. Γιατί δεν είναι όλα τίποτα στη ζωή. Ο Κώστας Αξελός, που έφυγε στα 86 του χρόνια για παντού, μιλούσε για τη «φιλία»(Ανοιχτή Συστηματική), για την υπέρβαση της εκδίκησης και της μνησικακίας, μιλούσε για την υπέρβαση της εξουσίας, για την υπέρβαση της αντίθεσης των κοινωνικά ορατών και των αόρατων, για την επίτευξη της σωματοψυχικής και της ψυχοκοινωνικής ενότητας. 
Έλεγε ακόμα πως στην ενότητα των αντιθέτων δεν υπάρχει σύνθεση αλλά μόνο διαμεσολάβηση. Ακόμη και οι Θεοί δεν είναι παρά οι διαμεσολαβητές ανάμεσα στον άνθρωπο και τον Κόσμο. Όμως ό,τι διαμεσολαβεί για την επικοινωνία με τον κόσμο, όπως οι ανθρώπινες σχέσεις, έχει καταστεί κυριαρχικό, κτητικό. Αλλά αυτοί που κυριαρχούν χάνουν το στόχο, χτυπημένοι χαυνωτικά από την αυτοϊκανοποίηση της κυριαρχίας τους επί του ανθρώπου. Αυτοί οι νάρκισσοι της δύναμης και του χρήματος υποκαθιστούν τον Κόσμο(Σύμπαν) με τον μικρόκοσμό τους και το Παν με τα μικροπάθη τους. Γι’ αυτό έχουμε, πλέον, έναν κόσμο χωρίς άνθρωπο και έναν άνθρωπο χωρίς κόσμο. Γι’ αυτό ζούμε τον πολιτισμό του στιγμιαίου, εκείνου που αναπτύσσεται και σαπίζει επιτόπου 
Και για την τεχνική μιλούσε ο Κ. Αξελός. Έλεγε ότι η τεχνική έχει καταστεί ένα τεχνικό ικρίωμα, μία τεχνική της παραγωγικής κατανάλωσης. Οι καταναλωτές προτιμούν μικρές απολαύσεις για να ικανοποιήσουν τις υπαρξιακές, ψυχολογικές τους «τρεμούλες», όπου όλα γίνονται υπόθεση γούστου, αισθήσεων, ηδονής. Αλλά έτσι αποφεύγουν το βαθύ παιγνίδι της ύπαρξής τους, ό,τι μπορεί να την τραντάξει άκαιρα, αόρατα, άηχα, συθέμελα. Όλα κινούνται μέσω του τεχνητού απόλυτου εντυπωσιασμού, που γίνεται το κινούν αίτιο μιας ολέθριας υποπλασίας

*Κείμενο που γράφτηκε το Φεβρουάριο του 2010 με αφορμή το θάνατο του Κ. Αξελού, ενώ σαν σήμερα το 1924 είχε γεννηθεί)