Καλαρρύτες: Ένα από τα 17 πιο όμορφα χωριά

Οι Καλαρρύτες συμπεριλήφθηκαν στα 17 πιο όμορφα χωριά σύμφωνα με το αμερικανικό δίκτυο CNN Travel. Με την αφορμή αυτή ξαναθυμόμαστε την τελευταία επίσκεψή μας στο πανέμορφο χωριό.

Από το Μοναστήρι της Κηπίνας κατευθυνόμαστε στους Καλαρρύτες. Περνάμε το τούνελ και τη γέφυρα Μπέλεϊ πάνω από τον Καλαρρύτικο ποταμό που κυλάει στο βάθος της χαράδρας με θόρυβο. Συρράκο, Καλαρρύτες, Καλαρρύτικος, όλα τα «ρ» του φυσικού ήχου του νερού είναι συγκεντρωμένα εδώ. Ακόμα και το όνομα Χρούσιας που έχουν οι Συρρακιώτες για τον Καλαρρύτικο, το «χρου» του νερού εμπεριέχει. Σκεφτείτε, κάθε χωριό και τα ονόματά του. Είναι φοβερά σκληρή η αντιπαλότητα των ομοίων, όπως έλεγε ο Σαραμάγκου. Γιατί το Συρράκο είναι το δίδυμο βλαχοχώρι, που το χωρίζει από τους Καλαρρύτες μία χαράδρα κι ένα ποτάμι, σχεδόν μία άβυσσος. Γι’ αυτό πάντα οι συγκρίσεις των δύο χωριών από τον επισκέπτη, τον ξένο, προκύπτουν αβίαστα. Η τέλεια αρχιτεκτονική, τα φροντισμένα καλντερίμια, η αψεγάδιαστη ομορφιά του Συρράκου αποπνέουν μία ψυχρότητα, αντίθετα με την οικειότητα που προκύπτει από τα πιο φτωχικά σπίτια και τα παλιά καλντερίμια στους Καλαρρύτες. Αναρωτιέται κανείς, γιατί και πως κατοικήθηκαν αυτά τα χωριά στην άκρη του Θεού. Όλες οι ερωτήσεις προκύπτουν φυσικά, όπως και οι απαντήσεις. Όλες οι χαράδρες των παραπόταμων του Αράχθου αποτελούν τις διόδους επικοινωνίας της Ηπείρου με τη Θεσσαλία. Αυτός είναι, λοιπόν, ο λόγος που κατοικήθηκαν οι Καλαρρύτες, το Συρράκο, το Ματσούκι, οι Μελισσουργοί και τα άλλα χωριά της περιοχής από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν ότι, από την εποχή του χαλκού, κάτοικοι υπήρξαν στη θέση Άβατος, που βρίσκεται Β.Α. των Καλαρρυτών στην απόκρημνη πλαγιά από την πλευρά του ποταμού Καρλίμπου, παραπόταμου του Καλαρρύτικου. Εκεί έχουν βρεθεί λείψανα τείχους αρχαίας μικρής πόλης. Πιθανολογείται ότι πρόκειται για την αρχαία πόλη της Αθαμανίας Άκανθα/ος. Διακρίνονται επίσης μια πύλη και πύργος.

Για την ιστορία, τον πρώτο δρόμο από τα Γιάννενα προς τους Καλαρρύτες(56χιλ) διάνοιξε ο Αλή πασάς.

Προσπερνάμε την ταμπέλα «προς Κουιάσα», τη γέφυρα και το μονοπάτι που ενώνει Συρράκο και Καλαρρύτες -ναι και η άβυσσος γεφυρώνεται-, και φθάνουμε στο χωριό, στα 1200 μέτρα υψόμετρο. Αφήνουμε το αυτοκίνητο έξω απ’ αυτό και οδεύουμε προς το παραδοσιακό καφενείο του μυθικού πια Ναπολέοντα Ζάγκλη, που εγκατέλειψε την Αθήνα και τους υπολογιστές για να βρει την Εντοπία του, δηλαδή την αρμονία με τη φύση και τη φύση του, εδώ. Η θέα εντυπωσιακή. Στο δρόμο ρωτάμε. Μία κόρη με τον υπερήλικο πατέρα της  που περπατάει με δυσκολία το ανηφορικό καλντερίμι μας απαντά. Είχαμε συναντηθεί την προηγούμενη ημέρα στους Μελισσουργούς, στην παρουσίαση του βιβλίου του Ανδρέα Ρίζου: «Διπλοκάγκελο…».

Φτάνουμε στις πέτρινες βρύσες, ανεβαίνουμε στην υπέροχη πλατεία και στο καφενείο του Ναπολέοντα, που όμως λείπει στα Γιάννενα. Αλλά οι γυναίκες του μαγαζιού είναι το ίδιο φιλόξενες. Θα μας προσφέρουν πίτα μπλατσάρα. Χρησιμοποίησαν κι ένα άλλο όνομα, δικό τους, και λέω πως μάλλον έτσι οικειοποιούνται και κρατούν καταδικά τους τα πράγματα. Η μπλατσάρα, λοιπόν, είναι μία παραδοσιακή πίτα χωρίς φύλλο, με καλαμποκάλευρο, χόρτα και φέτα.

Το σκηνικό της παράδοσης θα συμπληρωθεί με τα δύο… μουλάρια που καταφθάνουν κατάφορτα στα καφενεία της πλατείας. Απορώ πως δεν γλιστράνε τα πέταλά τους στο καλντερίμι. Τα μουλάρια δεν γλιστράνε μου λέει ο συνταξιούχος από την Παραμυθιά. Γι’ αυτό εδώ δεν θα δεις ούτε άλογα ούτε γαϊδούρια. Πραγματικά, δεν είδα ούτε άλογα ούτε γαϊδούρια, αλλά είδα τα κιβώτια με ουίσκι και κόκα-κόλα που κουβαλούσαν τα μουλάρια! Ο Δούρειος Ημίονος της Εντοπίας και της Ουτοπίας του Ναπολέοντα σκέφτηκα. «Τσίπρο, δεν έχετε;», ρώτησα. «Εγώ δεν πίνω», απάντησε ο Θεσπρωτός γέρων.    

«Όχι, έχουμε και πολύ καλό, μάλιστα. Από Ζαμπέλα», μας πληροφόρησε η κυρία Μουσαφίρη που έχει το εντυπωσιακό ιδιωτικό λαογραφικό μουσείο και ομολογουμένως ένα πετυχημένο γλυκό καρυδάκι, το οποίο μας κέρασε με υπερηφάνια. Καθόμαστε στο σαλόνι πολύ ώρα, ακούγοντας ενδιαφέρουσες ιστορίες.    

Ο χειμώνας είναι δριμύς μας λένε. Το ίδιο ακούσαμε και στους Μελισσουργούς. Όταν λέει ο Άρης Βελουχιώτης πέρασε από τη χαράδρα, που ενώνει τους Μελισσουργούς με τη Θεσσαλία, είπε «πως δεν έχει κάνει αντάρτικο όποιος δεν πέρασε χειμώνα από δω». Πάντως, το χαρακτηριστικό γνώρισμα των Καλαρρυτών είναι το ξηρό, χωρίς καθόλου υγρασία, κλίμα τους.

Η κοινότητα βορειοανατολικά περιβάλλεται από μεγάλες εκτάσεις με ποώδη και θαμνώδη βλάστηση, τα λεγόμενα «στεπόμορφα λιβάδια», τα γνωστά σε όλους βοσκοτόπια. Να ένας ακόμα λόγος για την εγκατάσταση των ανθρώπων στην περιοχή.

Οι απόκρημνες πλαγιές της χαράδρας του Καλαρρύτικου ποταμού και της Παυλιάνας είναι χαρακτηριστικές της ιδιαίτερης φύσης των Καλαρρυτών. Ο τόπος γύρω από την κοινότητα, κυρίως στα νότια και νοτιοανατολικά, παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία από αυτοφυή δάση ελάτης και δάση από καρποφόρα δέντρα.

Η διαχρονικότητα της χλωρίδας των Καλαρρυτών είναι χαρακτηριστική, καθώς περιγράφεται περίπου με τον ίδιο τρόπο από τους περιηγητές Γ. Λήκ (W. Leak) και Φ. Κ. Πουκβίλ, που επισκέφθηκαν το χωριό 200 χρόνια πριν.

Εμείς, 200 χρόνια μετά, αφήνουμε τους Καλαρρύτες, καθώς η μέρα ήδη τσάκισε…