ΗΠΑ: Ρατσισμός και στρατηγική του χάους

Ο ρατσισμός είναι εγγεγραμμένος στη θεσμισμένη συμβολική τάξη των ΗΠΑ. Κι αυτό γιατί η κουλτούρα του προτεσταντικού πουριτανισμού εξακολουθεί να εξισώνει τους αφροαμερικανούς με το έγκλημα αλλά και τη «φτώχεια» με την «αμαρτία»! Σύμφωνα με την ερμηνεία της Βίβλου –αυτή που αναλύουν στα σεμινάρια του Λευκού Οίκου- οι φτωχοί είναι καταδικασμένοι από το... Θεό να παραμείνουν φτωχοί γιατί δεν αντέχουν τους πειρασμούς του πλούτου! Συνεπώς, όχι μόνο οι αφροαμερικανοί αλλά συνολικά οι φτωχοί είναι καταδικασμένοι να κινούνται στο χώρο της «αμαρτίας» και του εγκλήματος. Η κόλαση είναι εδώ και κατοικείται από τους κάθε φορά νέους φτωχούς μετανάστες, καθώς η εγκληματικότητα δεν είναι παρά ένας αναγκαστικός ενδιάμεσος σταθμός, τον οποίο χρησιμοποιούν οι μετανάστες στο δρόμο τους προς την κοινωνική ενσωμάτωση. Σύμφωνα με μια άλλη προσέγγιση οι «αποκλεισμένοι» εκθέτουν το μόνο κεφάλαιο που διαθέτουν, το σώμα τους, και η πρωταρχική συσσώρευση δημιουργείται μέσω του εγκλήματος. Βέβαια, εδώ μιλάμε για τους μεμονωμένους φτωχοδιάβολους και όχι για το οργανωμένο έγκλημα, δηλαδή τη μαφία, που απέδειξε ότι η «αμαρτία» είναι πολύ παραγωγική!

Μέχρι τώρα και παρά τους κοινωνικούς εμφυλίους μεταξύ των «κάτω», η κρίση της αμερικανικής κοινωνίας ήταν διαχειρίσιμη λόγω της κοινωνικής κινητικότητας. Αλλά σήμερα έχουμε μια αντίστροφή πορεία που καθιστά αδύνατη τη διαχείριση της κρίσης. Η προοπτική ανόδου των «κάτω» έχει εκλείψει τελεσίδικα. Επιπλέον, οι συνεχώς διογκούμενες ανισότητες διαλύουν τις «μεσαίες» τάξεις που συμπιέζονται προς τα κάτω, τείνοντας να συναντήσουν μια underclass, που περιλαμβάνει τους νέους αποκλεισμένους. Οι ανισότητες όμως δεν φαίνεται να συνιστούν επαρκή συνθήκη για να συστήσουν το πολιτικό Εμείς των «κάτω». Η ατέρμονη «πληθυντικότητα», άλλως πως η πολυδιάσπαση σε αλληλοσυγκρουόμενες εθνοτικές ομάδες εμποδίζει τη σύνθεση μέσω της άρσης του ναρκισσισμού των μικρών πολιτισμικών διαφορών. Η «πληθυντικότητα» ως κεντρική πολιτική αφοπλίζει τους «κάτω» με τον σκόπιμο τονισμό των επί μέρους διαφορών (βάσει του γνωστού δικαιώματος στη διαφορά και των προνομίων που την επιβραβεύουν-affirmative action), φθάνοντας μέχρι το σημείο μιας επικίνδυνης πολυδιάσπασης και διάρρηξης του κοινωνικού ιστού.

Οι νέο-πραγματιστές, όπως ο Ρόρτυ παλαιότερα και ο Σάντερς σήμερα, αναζητούν μια «νέα (κεντρομόλο) εμπνέουσα αξία» που θα αναζωογονήσει τον αμερικανικό πατριωτισμό και θα συνέξει και πάλι την αμερικάνικη κοινωνία. Για άλλους, τους συντηρητικούς και τους φονταμενταλιστές, το πρόβλημα είναι δημογραφικό και πολιτιστικό! Είναι, δηλαδή, ο κίνδυνος της απώλειας της κυριαρχίας του συστήματος αξιών των WASP’s, καθώς αναπτύσσεται μία γενικευμένη αμφισβήτηση της ηγεμονίας τους από τις διάφορες μη ευρωπαϊκές εθνότητες(αφρο-αμερικανοί και ισπανόφωνοι). 

Ο Άρθουρ Σλέσινγκερ είχε μιλήσει για τον κίνδυνο «βαλκανοποίησης» των ΗΠΑ, ενώ ο Σάμουελ Χάντινγκτον για «αποδυτικοποίηση» της Αμερικής. Ο φόβος αλλοίωσης της αμερικανικής ταυτότητας συνιστά την κρίση της. Αλλά ποια ήταν και είναι η κυρίαρχη αμερικανική πολιτιστική ταυτότητα; Μα, «Το προτεσταντικό πνεύμα και ο βρετανικού περιεχομένου πολιτισμός που, τον 17ο και 18ο αιώνα, διαμόρφωσαν την ηθική και πολιτική προσωπικότητα των ΗΠΑ». Συνεπώς, οι φόβοι είναι οι φόβοι των λευκών αγγλοσαξόνων προτεσταντών (WASPs), που σήμερα απειλούνται από τη δημογραφική τανάλια των μαύρων και των ασιατών από το ένα μέρος και των ισπανόφωνων μεταναστών από το άλλο. Η απειλή δεν είναι μόνο πολιτιστική αλλά και πολιτική αφού η ομαδική εγκατάσταση των ισπανόφωνων μεταναστών σε συγκεκριμένες πολιτείες επηρεάζει καθοριστικά τα αποτελέσματα της εκλογικής διαδικασίας αλλά και πολιτιστική αφού μια ισπανόφωνη καθολική κουλτούρα απειλεί την αγγλοσαξονική των προτεσταντών βόρειο-αμερικανών.

Σε κάθε περίπτωση, οι ΗΠΑ παραμένουν ένα έθνος πολιτικό τόσο κατά «συμπερίληψη» (ανοιχτότητα-ανεκτικότητα) όσο και εθνικό μέσω μιας σειράς αποκλεισμών (κλειστό). Συγκεκριμένα, η αμερικανική εθνική ταυτότητα και συνοχή δημιουργήθηκε ως ετεροκαθορισμός μέσω μιας διαρκούς εφεύρεσης αντιπάλων –εσωτερικών και εξωτερικών- αλλά και μέσω της αρχής του καλύτερου συνδυασμού των διαφόρων κόσμων. Αυτή η διαλεκτική του «ανοικτού-κλειστού», η διαλεκτική ή το σύνδρομο του στρειδιού αποτυπώθηκε πολιτικο-ιδεολογικά στη φαινομενική σύγκρουση των πολιτικών του εσωστρεφούς απομονωτισμού (φόβοι αλλοίωσης της αμερικανικής ταυτότητας) και της εξωστρεφούς τάσης για παγκόσμια ηγεμονία(Είναι η περίπτωση Τραμπ σήμερα). Δεν είναι τυχαίο ότι ένας πόλεμος, όπως αυτός στο Βιετνάμ, ενδεχομένως και του Ιράκ, είχε εσωτερικές αιτίες. Η σημερινή κρίση των ΗΠΑ μοιάζει να συνδέεται με τον χαρακτήρα ενός φαντασιακού έθνους που αιωρείται μεταξύ του πλουραλιστικού και πολυπολιτιστικού του πόλου και του πόλου της έκφρασης μιας ενιαίας και μονοσήμαντης εθνικής ταυτότητας. Η αναζήτηση νέων «εχθρών», όπως η Βόρεια Κορέα, πρωτίστως, και η Βενεζουέλα, δευτερευόντως, είναι αναγκαία και για την εσωτερική συνοχή.

 Η τακτική της πολυδιάσπασης και του εμφυλίου των «κάτω»(δες το ιστορικό φιλμ «Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης» του Σκορτσέζε) που εφαρμόζεται στο εσωτερικό των ΗΠΑ, όπως αποτυπώνεται σήμερα στις συγκρούσεις μεταξύ νεοναζί και αντιρατσιστών στο Σάρλοτσβιλ, εφαρμόζεται, όπως είδαμε, και στο διεθνές πεδίο μέσω της πολιτικής της λεγόμενης «αποσυσσωμάτωσης», όπως συμβαίνει με την τακτική των ΗΠΑ έναντι της Συρίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της Ευρωασιατικής Ένωσης του Πούτιν(δες Ουκρανία). Αλλά η «αποσυσσωμάτωση» είναι το ένα σκέλος της παραδοσιακής στρατηγικής των ΗΠΑ, το άλλο σκέλος είναι η ανασυσσωμάτωση, η ανασύνθεση, ο συνδυασμός. Με άλλα λόγια, ό,τι απειλεί, διαλύεται και ξαναγίνεται με τρόπο που θα το καθιστά ακίνδυνο ή ωφέλιμο για τα συμφέροντα των «πάνω» των ΗΠΑ μέσω μιας «στρατηγικής του χάους», που ενίοτε κινείται στο χείλος της αβύσσου.