Η φρικώδης γελοιότητα του φασισμού

      Το Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων, όπως και το Αρχαίο Θέατρο της Θάσου είναι για μένα (και για την συντριπτική –πιστεύω– πλειοψηφία των Καβαλιωτών, των Δραμινών και όλων των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής) ένας χώρος ιερός. Και μαζί βασικός παράγοντας που διαμόρφωσε, σε δύστηνους καιρούς, την αισθητική μας παιδεία. Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου. Το δεύτερο αρχαιότερο στην Ελλάδα μετά το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου. Με άλλα λόγια, υπήρξε ένας βασικός παράγοντας διαμόρφωσης δημοκρατικής παιδείας, αφού το θέατρο εκτός όλων των άλλων είναι και μια υψηλού επιπέδου πολιτική πράξη δημοκρατικής συνείδησης.

Και όποιος αμφιβάλει καλό θα ήταν να δει την Ουγγρική ταινία «Μεφίστο» του Ίστβαν Ζάμπο με τον συγκλονιστικό Κλάους Μαρία Μπραντάουερ. Να την δει και να την ξαναδεί, ώστε να κατανοήσει ότι σε συνθήκες φασισμού είναι αδύνατον να υπάρξει αληθινό θέατρο, αληθινή Τέχνη. Ακριβώς επειδή ο φασισμός είναι η ψυχική και νοητική απερήμωση του ανθρώπινου όντος. Η υπαρξιακή ασφυξία μέσα σε ένα σκοτεινό υποκυπτικό περιβάλλον. Καλό θα ήταν να την δει και ο Ούγγρος αρχηγός Όρμπαν που ουγγαρίζει εναντίον των ξένων, αλλά αυτό είναι μια άλλη, πικρή, ιστορία…

Επιπροσθέτως, ας μην ξεχνάμε, πως το Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων, βρίσκεται εντός του Αρχαιολογικού Χώρου των Φιλίππων, που πρόσφατα μπήκε στον κατάλογο της UNESCO ως μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Σ’ αυτό το θέατρο πηγαίνω κάθε καλοκαίρι αδιαλείπτως από τα οκτώ μου χρόνια (στους πιο μικρούς απαγορευόταν η είσοδος), δηλαδή πάνω από πενήντα χρόνια. Ολόκληρη ζωή και η ετήσια επίσκεψη, ταυτισμένη με τις επιστροφές στην γενέτειρα έγινε και ιερό προσκύνημα.

Και κάθε, μα κάθε, φορά μόλις μπαίνω στο χώρο ανατριχιάζω από συγκίνηση και με βλέπω παιδάκι κρατώντας τη μητέρα και τον πατέρα από το χέρι να μπαίνω στο θέατρο… τρέμοντας από φόβο. Επρόκειτο να δούμε τον «Οιδίποδα Τύραννο» με τον Αλέξη Μινωτή. Αυτή ήταν η πρώτη παράσταση που είδα στη ζωή μου. Μου είχαν πει το μύθο και έτρεμα –όπως είπα– από τον φόβο μου, γιατί νόμιζα ότι θα δω έναν άνθρωπο να βγάζει τα μάτια του. Το ίδιο και την επόμενη χρονιά. «Προμηθέας Δεσμώτης» με τον Μάνο Κατράκη κι εγώ έντρομος περιμένω να δω ένα όρνεο να ξεσκίζει τις σάρκες ενός ανθρώπου που ήθελε να βοηθήσει τους άλλως ανθρώπους. Με το τέλος της παράστασης όμως συνέβη το θαύμα: λύθηκαν τα μάγια του φόβου. Γιατί με συνεπήρε για πάντα η μαγεία του θεάτρου, «που θέλει να βοηθήσει τους άλλους ανθρώπους», όπως έλεγε η μητέρα.

Πολύ αργότερα είχα τη χαρά και τη μεγάλη τιμή να συμμετάσχω δύο φορές στο φεστιβάλ Φιλίππων. Όχι στο Αρχαίο Θέατρο, αλλά στο Φρούριο της Καβάλας (2012) και στην αυλή του 16ου Δημοτικού Σχολείου. Του σχολείου των παιδικών μου χρόνων. Θα το ξαναπώ: τεράστια τιμή. Την οφείλω στον διευθυντή του Φεστιβάλ, τον ποιητή και σκηνοθέτη Θοδωρή Γκόνη και τον ευχαριστώ βαθύτατα.

Γι’ αυτό ένιωσα και ως προσωπική προσβολή τη βεβήλωση του μνημείου από τη γυναίκα που πριν λίγες μέρες έφτυσε τον μαέστρο της Φιλαρμονικής των Κρηνίδων (το παρακείμενο στο Αρχαίο Θέατρο χωριό), επειδή η ορχήστρα έπαιζε κομμάτια Γερμανών συνθετών και όχι Ελλήνων. Μικρή λεπτομέρεια: οι «Γερμανοί συνθέτες» ήταν ο Θεϊκός μουσουργός των μουσουργών, Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ.

Και σαν να μην έφτανε η φρικώδης αυτή επίδειξη φασιστικής βλακείας, λίγο αργότερα έκανε την εμφάνιση του και ο σκοτεινός εθνολαϊκισμός που αφρόνως καλλιεργούν η ΝΔ και το παλαιό(τατο) ΠΑΣΟΚ, όταν θεατής διαμαρτυρήθηκε εντόνως και μεγαλοφώνως επειδή η παρουσιάστρια της εκδήλωσης αναφέρθηκε στο Τούρκικο όνομα των Κρηνίδων (Καβάκια, δηλαδή πλατανολεύκες).

Επειδή, λοιπόν, ο φασισμός είναι εχθρός των ποιητών, αντιγράφω (για πολλοστή φορά δυστυχώς) αντί άλλης απαντήσεως ένα απόσπασμα από τον «Εχθρό του ποιητή», του Καβαλιώτη Γιώργου Χειμωνά: «Ένας άνθρωπος ήταν στο δωμάτιο με πλησίαζε αργά και αθόρυβα. Παράλυτος δεν μπορούσα να γυρίσω να τον δω. Αλλά ήξερα πως με πλησίαζε το πιο τρομαχτικό πλάσμα του κόσμου. Το πιο τρομαχτικό πλάσμα είναι μαζί και γελοίο. Το γελοίο είναι η φοβερότερη ιδιότητα του τρομαχτικού».

Και για όσους επιμένουν να μην βλέπουν το «τρομακτικό πράγμα» τη φοβερή γελοιότητα που έρχεται κατά πάνω μας, απλώς να θυμίσω ότι και ο Αυστριακός Κουρτς υποτίθεται πως αγαπάει την πατρίδα του. Από την μια διώχνει τους μιαρούς ξένους που θα πάρουν τις δουλειές των Αυστριακών (παγκόσμιο επιχείρημα εχθροξενίας) και από την άλλη επαναφέρει τον εργασιακό μεσαίωνα του 12ωρου. Αυτά τα τρομακτικά γελοία πράγματα πάνε μαζί. Άλλωστε «η εργασία απελευθερώνει». Το έγραφε και στην πύλη του Άουσβιτς…