Η επικαιρότητα της Πανούκλας του Καμύ

Η πανούκλα εκδόθηκε το 1947, και αποτέλεσε μέρος των κειμένων για το οποίο ο Καμύ πήρε το νόμπελ λογοτεχνίας το 1957. Πολλοί είπαν ότι με το έργο αυτό ο συγγραφέας επιθυμούσε έμμεσα να καυτηριάσει την επιδρομή και τα ολέθρια αποτελέσματα του φασισμού την αντίστοιχη περίοδο. Ίσως να είναι και έτσι. Όπως και να έχει όμως, η πανούκλα είναι το έργο ορόσημο της επιδρομής του απρόβλεπτου κακού -οποιαδήποτε μορφή κι αν έχει αυτό- σ' έναν κόσμο ανυποψίαστο και απροετοίμαστο γι' αυτή τη συφορά.

Με σκηνοθετική δεξιοτεχνία ο Καμύ σκιαγραφεί σταδιακά τις αντιδράσεις ενός κόσμου κατά βάση νωθρού (περιγράφει ωραιότατα στην αρχή την πόλη του Οράν βυθισμένη σε μια μίζερη, χαυνωτική νωχέλεια), που αναγκάζεται να ανταπεξέλθει σε νέα δεδομένα. Φρικτά και απροσδόκητα. (Μήπως θυμίζει κάτι αμυδρά αυτό;)
Στην αρχή η έκπληξη. Στη συνέχεια η άρνηση. Το στάδιο της άρνησης είναι εκπληκτικό στην πολυμορφία του, γι' αυτό θα παραμείνω λίγο σ' αυτό, (μας αφορά!). Την περίοδο λοιπόν της άρνησης, ο στρουθοκαμηλισμός εμφανίζεται με την επίφαση του «αφού δεν βλέπω άμεσα και σε προσωπικό επίπεδο να με αφορά το κακό, άρα δεν υπάρχει αυτό για μένα!». Έτσι η δικαιολογία αυτή, μου επιτρέπει μέχρι και τον καταναλωτισμό διασκέδασης και την εθελοτυφλία για όσους έχουν ήδη πληγεί αλλά δεν τους βλέπω να πεθαίνουν μπρος από την πόρτα μου!
Στην συνέχεια έρχεται ο πανικός. Ο πανικός επιβάλλει κινήσεις σπασμωδικές, αδέξιες, και οπωσδήποτε καταδικασμένες. Η διαφυγή όταν καθίσταται εμμονή τη στιγμή που είναι αδύνατη γίνεται μεγάλο μαρτύριο. Εδώ λοιπόν ξεπηδά και ο τύπος που θεωρεί εαυτόν επιδέξιο και καταφερτζή, (μέχρι να καταλάβει ότι η συμφορά και η τύχη είναι κοινή και το μέλλον αόρατο!), αλλά και ο τύπος του αιώνιου μαυραγορίτη, που σαν τον τυφλοπόντικα κοιτά πως θα επωφεληθεί από το κακό και την ανασφάλεια των υπολοίπων!
Έπεται η εποχή της παραδοχής, αλλά μη αποδοχής. Της στωικότητας χωρίς στωικότητα! Των όρθιων ζόμπι. Που απλώς ανήμποροι και αποκαμωμένοι από το αδιανόητο και απτόητο κακό, κυκλοφορούν το επισφαλές σαρκίο τους δίπλα στα πτώματα που όζουν! Ζω μέχρι να ζω, απλώς επειδή ζω!
Και επιτέλους (για το έργο μόνο...)!

Την παραδοχή διαδέχεται η αποδοχή και η ενεργοποίηση. Με πρωτοπόρο το γιατρό Ριέ και τον τύπο-αποκάλυψη του μυθιστορήματος τον Ταρού, ο μηχανισμός αντίστασης που πρώτοι αυτοί από τα αρχικά στάδια είχαν κινητοποιήσει, αποδίδει κάποιους καρπούς έστω και σε επίπεδο συνειδητοποίησης. Φυσικά σε όλα τα στάδια συνεχίζουν και διαιωνίζονται πληγές αγιάτρευτες (όχι της πανούκλας!), αλλά της γραφειοκρατίας (αήττητη πάντα αυτή!) του καταφερτζή (θα λαδώσω τους κατάλληλους και θα ξεφύγω...), του μαυραγορίτη εσαεί επωφελούμενου της όποιας κατάστασης (κάποιου κορόιδου πάλι θα εκμεταλλευτώ την ανάγκη), του μικροαστισμού και του καθωσπρεπισμού (που μόνο η προσωπική απώλεια τσακίζει),της θρησκοληψίας...
Αλλά φυσικά δε λείπει και ο ρεαλιστικός ηρωισμός, που όμως υπερβαίνει και γι αυτό εξυψώνει την πραγματικότητα, η φιλία που αποδεικνύεται στην πράξη και στον κοινό αγώνα, ο 
έρωτας που αντιστέκεται στη δυσκολία του αποχωρισμού...
Η πανούκλα θα μας λέει πάντοτε πολλά. Χωρίς φανφάρες και ηθικολογίες, χωρίς διδαχές και επισφαλή συμπεράσματα. Και προπάντων σε κάθε εποχή και πραγματικότητα. Στη δική μας.

13-05-2017