Η Ελλάς των Σκλάβων Πολιορκημένων και η Ελλάς των κοτζαμπάσηδων

“Εις τον πάτο της εικόνας πάντα η Ελλάδα με το μέλλον της”*: ο ιδεαλιστικός κώδικας της ηθικής του Σολωμού, ιδεαλισμός που οι εθνοκάπηλοι χρησιμοποίησαν ώστε το μεγαλείο του “εθνικού” ποιητή να μη φτάσει ακέραιο στις επόμενες γενιές, επιχρωματισμένο όπως ήταν με μυριάδες αντιδραστικές αποχρώσεις, θέτει, πάλι και πάλι, το ίδιο, εναγώνιο ερώτημα. Ποια Ελλάδα, πόσες Ελλάδες, τίνος Ελλάδα;

Η Ελλάδα η χρυσοποίκιλτη των Αγγελοπουλαίων και των Λάτσηδων, των Μαρινάκηδων και των Αλαφούζηδων ή η Ελλάδα η φτιαγμένη “από το μαύρο σύγνεφο κι από τη μαύρη πίσσα”, εκείνων που έχουν στη δούλεψή τους οι προαναφερθέντες; Η Ελλάδα των γευμάτων στο Προεδρικό ή η Ελλάδα εκείνων που στέκονται κοντά “εις του μνήματος το ανοικτόν το στόμα”, εγκαταλειμμένοι, σκλάβοι πολιορκημένοι, άρρωστοι;

Ο Σολωμός, όπως μας παραδίδει ο κομμουνιστής Βάρναλης, “στην εκτίμηση κ’ ερμηνεία της ιστορίας έκανε πολλήν αφαίρεση και γενίκεψη. Είδε μονάχα φιλοσοφημένους ήρωες(…) που “δε μας μεταδίνουν τίποτα από τη φρίκη της τραγικής πραγματικότητας”.

“...δίχως άρπαμα και φόνο, λευτεριά, είσαι λόγια μόνο...”**: η -ξεχασμένη- απάντηση του δεύτερου στον πρώτο δια των συλλογισμών ενός Κλέφτη καπεταναίου, με όλο τον ανυπόκριτο σεβασμό του ποιητή στον Ποιητή, βγάζει τα πράγματα από τη μεταφυσική τους θέση. Ο λυρικός – σατυρικός Βάρναλης θυμίζει πως οι υλικές συνθήκες της ύπαρξης των ανθρώπων καθορίζουν τη στάση τους εντός της ιστορίας, όχι ένας μεταφυσικός ηρωισμός, χάριν μιας, μεταφυσικού χαρακτήρα, “πατρίδας”.

Αλλά κι ο Σολωμός δεν απαρνιέται ολοκληρωτικά την πραγματικότητα: “Λαλεί το πουλάκι/στου πόνου τη γη/Και βρίσκει σπυράκι/ Και μάνα φθονεί(…) Και ω πείνα και φρίκη!/Δε σκούζει σκυλί”*. Πεινώντες και διψώντες οι ήρωες, πεινώντες και διψώντες εκείνοι που εν τέλει κληρονόμησαν το βασίλειο της μνήμης, που δεν έμειναν στο συλλογικό ιστορικό συνειδητό ως οι κοτζαμπάσηδες της αναλγησίας.

“...Κάμε ώστε ο μικρός Κύκλος, μέσα εις τον οποίο κινιέται η πολιορκημένη πόλη,να ξεσκεπάζει εις την ατμοσφαίρα του τα μεγαλύτερα συμφέροντα της Ελλάδας, για την υλική θέση, οπού αξίζει τόσο για εκείνους οπού θέλουν να τη βαστάξουν, όσο για εκείνους οπού θέλουν να την αρπάξουν· και, για την ηθική θέση, τα μεγαλύτερα συμφέροντα της Ανθρωπότητος...”: οι στοχασμοί του “εθνικού” ποιητή δείχνουν πως δεν στέκει υπεράνω. Δουλεύει ενάντια σ’ εκείνους οπού θέλουν να την αρπάξουν, δουλεύει για χάρη των “αιματοτσακισμένων”, για χάρη εν τέλει του λαού.

“...εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το χάρο”*: πέρα μακριά απ’ τα τραπέζια με τα εδώδιμα και αποικιακά, πέρα μακριά από τους γαλαζοαίματους και τους φραγκάτους, εκείνοι που θα υμνούσαν τώρα κι ο Σολωμός κι ο Βάρναλης αν είχαν την ευκαιρία, δεν είναι παρά όσοι αργοπεθαίνουν εκτός ΜΕΘ, αυτοί και οι προσφιλείς τους, όσοι θα γίνουν χώμα ξανά δηλαδή ενώ μπορούσαν να σωθούν. Για τους λοιπούς της αφθονίας, στο χώρο της τέχνης δεν υπάρχει θέση. Μοναχά οι κολαούζοι που θέτουν το ταλέντο τους στην εξουσία του χρήματος ίσως να πουν μια λέξη, αλλά και πάλι.

Διότι όλο αυτό το ασκέρι της χλιδής, με την πέρα από κάθε αισθητική φιέστα των υπερφίαλων εκπροσώπων του, αυτό και οι διιστορικοί απανταχού όμοιοί του, αποτελούσαν ανέκαθεν τη βάσανο αυτού του τόπου και της ανθρωπότητας συλλήβδην.

Ένας λαός λιγότερο μουδιασμένος από τα δεινά της πανδημίας θα έστεκε κανονικά έξω από κει που τρωγώπιναν οι αφέντες, ουρλιάζοντας για το δίκιο του. Διεκδικώντας τη δική του, διαφορετική Ελλάδα, της ορατότητας των από κάτω, κι ένα άλλο, πολύ διαφορετικό από το διαγραφέν μέλλον. Διεκδικώντας ζωή αντί θανάτου, απαλλαγμένη από εγχώριους και ξένους κοτζαμπάσηδες.

*Διονύσιος Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

**Κώστας Βάρναλης, Σκλάβοι Πολιορκημένοι