Εμείς κι Αυτοί

Μπήκε στο μετρό με τις τσάντες της και άρχισε να ξερνάει ξενοφοβία. Δείχνει τις αποσκευές της και διηγείται αυτόκλητα ότι μία φορά την έκλεψαν «αυτοί». «Αυτοί φταίνε, από τότε που ήρθαν, αυτοί φταίνε που τους φοβάται όλους».  Μιλούσε ακατάσχετα, αλλά χωρίς τη γρηγοράδα και το ακατάληπτο του διαταραγμένου. Την έσωζε η βεβαιότητα για την προέλευση του φόβου της. Μόνο όταν το κορίτσι του διπλανού καθίσματος τη ρώτησε πως ξέρει ότι «ήταν αυτοί», το μάτι της θόλωσε, ταράχτηκε, στη δεξιά άκρη των χειλιών της σχηματίστηκε ένας μικρός πηχτός άσπρος αφρός. «Αυτοί ήταν, δεν μπορεί να ήταν άλλοι, δεν μπορεί να είναι αλλιώς». Τώρα παραληρεί. «Εσείς φταίτε που τους σιγοντάρετε», έφτυσε την κατηγόρια της εναντίον του κοριτσιού.

Θυμήθηκα τον μεγάλο Ιταλό τερματοφύλακα Μπουφόν που έλεγε για τους συμπατριώτες του: «Οι Ιταλοί είμαστε όμορφοι άνθρωποι, αλλά πολλές φορές δίχως λογική... Αν ένα καράβι με πρόσφυγες βυθιστεί στη Λαμπεντούζα, τότε όλοι είμαστε συγκινημένοι και σκεφτόμαστε μέχρι και να υιοθετήσουμε τα παιδιά που έμειναν ορφανά. Αν δεν βυθιστεί, τότε θα παραπονεθούμε όλοι γιατί ήρθαν τόσοι πολλοί πρόσφυγες στην πατρίδα μας... Ο ρατσισμός είναι ένα περίπλοκο ζήτημα… είναι οι σπόροι του μίσους που έχουν φυτευτεί παντού...».

Το μίσος, λοιπόν. Αλλά σε τι εξυπηρετεί το μίσος; Μα για να έχουμε μια εξήγηση για την κατάντια μας, για να συγκαλύπτεται η ανισότητα και η αποτυχία του κοινωνικού συστήματος, για να παρέχεται μια ομόλογη κατάσταση που θα κάνει υποφερτή τη μοναξιά μας. Οι άλλοι, οι «Αυτοί» υπάρχουν για να μεταθέτουμε τις ευθύνες μας αλλά και για να μπορούμε να είμαστε «Εμείς». Γιατί ο προσδιορισμός μας, η ταυτότητά μας δεν παράγεται θετικά αλλά αρνητικά, αντιθετικά. Είμαστε Εμείς γιατί δεν είμαστε Αυτοί!

Μπορούμε, άραγε, να είμαστε κάτι χωρίς να ετεροπροσδιοριζόμαστε, χωρίς να έχουμε ανάγκη από έναν εχθρό; 

Για να συμβεί απαιτείται ένα πολιτικό και, συγχρόνως, πολιτιστικό άλμα, μια άλλη παιδεία, μια άλλη κουλτούρα, δηλαδή μια ανατροπή της συμβολικής τάξης, μια ουσιαστική επανάσταση…