Em. Todd «la Défaite de l’Occident»
Gallimard, Παρίσι, 2024, 374 σελ.
Πριν από περισσότερο από ένα χρόνο, όταν διαφαινόταν η στρατιωτική αποτυχία της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο ανθρωπολόγος Emmanuel Todd έλεγε ότι η Μόσχα δεν θα ηττηθεί. Η ανάλυσή του βασίστηκε περισσότερο στην πολιτιστική δύναμη και την εσωτερική συνοχή των πρωταγωνιστών παρά στα στρατιωτικά δεδομένα. Το φιάσκο της ουκρανικής αντεπίθεσης το περασμένο καλοκαίρι και των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία φαίνεται σήμερα να επιβεβαιώνουν την πρόγνωσή του. Αλλά σύμφωνα με τον Τοντ, αυτό καταδεικνύει την παρακμή της Δύσης: «Το πραγματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα», γράφει, «είναι η παρακμή του αμερικανικού κέντρου του.» ΄
Όταν ο Τοντ προέβλεπε την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης αγκαλιαζόταν από όλα τα μίντια της Δύσης. Τώρα χαρακτηρίζεται από αυτά «πουτινόφιλος»! Ο ίδιος απαντά μέσα από μια συνέντευξή του στη Le Figaro: «Δεν είμαι πράκτορας του Κρεμλίνου, είμαι ο τελευταίος εκπρόσωπος της γαλλικής σχολής ιστορίας των Annales!»
Στην ίδια συνέντευξη ο Τοντ υποστηρίζει πως «Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει, αλλά η Δύση έχει βγει από την ψευδαίσθηση μιας πιθανής ουκρανικής νίκης. Δεν ήταν ακόμη σαφές σε όλους όταν έγραφα, αλλά σήμερα, μετά την αποτυχία της αντεπίθεσης αυτό το καλοκαίρι και την παρατήρηση της ανικανότητας των ΗΠΑ και των άλλων χωρών του ΝΑΤΟ να δώσουν αρκετά όπλα στην Ουκρανία, το Πεντάγωνο θα συμφωνούσε μαζί μου.
Η παρατήρησή μου για την ήττα της Δύσης βασίζεται σε τρεις παράγοντες:
Πρώτον, η βιομηχανική υστέρηση των ΗΠΑ με την αποκάλυψη της πλασματικής εικόνας του αμερικανικού ΑΕΠ. Στο βιβλίο μου, ξεφουσκώνω το ΑΕΠ και δείχνω τις βαθύτερες αιτίες της βιομηχανικής παρακμής: την υστέρηση στην κατάρτιση μηχανικών και γενικότερα την πτώση του μορφωτικού επιπέδου, από το 1965 στις ΗΠΑ.
Βαθύτερα, η εξαφάνιση του αμερικανικού προτεσταντισμού είναι ο δεύτερος παράγοντας της πτώσης της Δύσης. Το βιβλίο μου είναι βασικά η συνέχεια του Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού του Max Weber. Αυτός σκεφτόταν, τις παραμονές του πολέμου του 1914, ότι η άνοδος της Δύσης ήταν η καρδιά του προτεσταντικού κόσμου – Αγγλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Γερμανία, Σκανδιναβία. Η τύχη της Γαλλίας ήταν να κολλήσει γεωγραφικά στην κορυφαία ομάδα. Ο προτεσταντισμός δημιούργησε ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο, πρωτοφανές στην ανθρώπινη ιστορία, καταργώντας τον αναλφαβητισμό, γιατί απαιτούσε κάθε πιστός να μπορεί να διαβάζει μόνος του τη Βίβλο. Επιπλέον, ο φόβος της καταδίκης και η ανάγκη να αισθανόμαστε επιλεγμένοι από τον Θεό προκάλεσαν μια εργασιακή ηθική, μια ισχυρή ατομική και συλλογική ηθική. Στα αρνητικά έχουμε μερικούς από τους χειρότερους ρατσισμούς που υπήρξαν ποτέ– κατά των μαύρων στις ΗΠΑ ή κατά των Εβραίων στη Γερμανία – από τότε που, με τους εκλεκτούς του και τους καταραμένους του, ο Προτεσταντισμός απαρνήθηκε την καθολική ισότητα των ανθρώπων. Η εκπαιδευτική πρόοδος και η εργασιακή ηθική προκάλεσαν σημαντική οικονομική και βιομηχανική πρόοδο.
Σήμερα, συμμετρικά, η πρόσφατη κατάρρευση του προτεσταντισμού πυροδότησε μια πνευματική παρακμή, μια εξαφάνιση της εργασιακής ηθικής και μιας μαζικής απληστίας (της οποίας η επίσημη ονομασία είναι ο νεοφιλελευθερισμός): η άνοδος μετατρέπεται σε πτώση της Δύσης. Αυτή η ανάλυση του θρησκευτικού στοιχείου δεν υποδηλώνει καμία νοσταλγία ή ηθικολογικό θρήνο μέσα μου: είναι μια ιστορική παρατήρηση. Επιπλέον, ο ρατσισμός που σχετίζεται με τον προτεσταντισμό εξαφανίστηκε και οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν τον πρώτο μαύρο πρόεδρό τους, τον Ομπάμα. Δεν μπορούμε παρά να το χαιρετίσουμε αυτό.
Ο τρίτος παράγοντας της ήττας της Δύσης είναι ότι ο υπόλοιπος κόσμος συντάχθηκε με τη Ρωσία, η οποία ανακάλυψε παντού διακριτικούς οικονομικούς συμμάχους. Μια νέα συντηρητική (αντι-LGBT) ρωσική ήπια δύναμη λειτούργησε ταχύτατα καθώς κατέστη σαφές ότι η Ρωσία άντεχε στο οικονομικό σοκ. Η πολιτιστική μας νεωτερικότητα φαίνεται στην πραγματικότητα αρκετά υποκριτική στον έξω κόσμο... ζούμε από την κακοπληρωμένη εργασία ανδρών, γυναικών και παιδιών από τον πρώην τρίτο κόσμο, (γι’ αυτό) η ηθική μας δεν είναι αξιόπιστη…
Η υπογεννητικότητα παράγων παρακμής
Παρατηρώντας την αύξηση της ρωσικής βρεφικής θνησιμότητας μεταξύ 1970 και 1974, και τη διακοπή της δημοσίευσης σχετικών στατιστικών από τους Σοβιετικούς, έκρινα ότι το καθεστώς δεν είχε μέλλον, κατά τη γνώμη μου στο βιβλίο μου Η τελική πτώση (1976). Είναι λοιπόν μια παράμετρος που έχει αποδειχθεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πίσω από όλες τις δυτικές χώρες σ’ αυτό το θέμα. Οι πιο προχωρημένοι είναι οι Σκανδιναβοί και η Ιαπωνία, αλλά προηγείται και η Ρωσία. Η Γαλλία τα πηγαίνει καλύτερα από τη Ρωσία, αλλά νιώθουμε τις αναταραχές μιας αύξησης. Και, εν πάση περιπτώσει, σ’ αυτό το θέμα είμαστε πίσω από τη Λευκορωσία. Αυτό σημαίνει απλώς ότι αυτά που μας λένε για τη Ρωσία είναι συχνά ψέματα: μας παρουσιάζεται ως μια αποτυχημένη χώρα, τονίζοντας τις αυταρχικές της πτυχές, αλλά δεν βλέπουμε ότι βρίσκεται σε φάση ταχείας αναδιάρθρωσης. Η πτώση ήταν βίαιη, η επανάκαμψη είναι εκπληκτική. [...]
Στην κατάσταση της θρησκείας ζόμπι, οι άνθρωποι δεν πηγαίνουν πλέον στη θεία λειτουργία, αλλά εξακολουθούν να βαφτίζουν τα παιδιά τους. Η εξαφάνιση του βαπτίσματος είναι εμφανής σήμερα, έφτασε στο στάδιο μηδέν. Στο στάδιο των ζόμπι, θάβουμε πάντα τους νεκρούς, υπακούοντας έτσι πάντα στην άρνηση της αποτέφρωσης εκ μέρους της Εκκλησίας. Σήμερα, η αποτέφρωση γενικεύτηκε, μιας και είναι μια φθηνή πρακτική... Τέλος, ο πολιτικός γάμος της περιόδου των ζόμπι είχε όλα τα χαρακτηριστικά του αρχαίου θρησκευτικού γάμου – άντρας, γυναίκα, παιδιά που πρέπει να μορφωθούν. Με τον γάμο ομοφυλόφιλων, που δεν έχει νόημα για τη θρησκεία, φεύγουμε από το κράτος των ζόμπι και χάρη στους νόμους για ισοδύναμους γάμους, μπορούμε να χρονολογήσουμε τη νέα κατάσταση της μηδενικής θρησκείας... (ΓΧΠαπασω)
