Για τα εργασιακά δικαιώματα στον χώρο του πολιτισμού

 Κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι εργαζόμενοι στον χώρο του πολιτισμού δέχτηκαν πολύ σοβαρό πλήγμα αφού έκλεισαν τα θέατρα, οι κινηματογράφοι και οι μουσικές σκηνές και σταμάτησαν τα γυρίσματα. Αντιμετωπίζοντας σοβαρά οικονομικά προβλήματα ζήτησαν τη στήριξη της πολιτείας, έκαναν μια σειρά από κινητοποιήσεις και δημιούργησαν το διαδικτυακό κίνημα Support Art Workers. Ποιο είναι όμως το εργασιακό καθεστώς που ισχύει για αυτούς τους εργαζόμενους υπό κανονικές συνθήκες, δηλαδή στην προ πανδημίας εποχή; Το άρθρο αυτό θα εστιάσει περισσότερο στους δημιουργούς, συγκεκριμένα στους σκηνοθέτες, συνθέτες και συγγραφείς, ειδικά στους τελευταίους. Πέρα απ' τα άλλα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν, που είναι κοινά για όλους τους εργαζόμενους, το μεγαλύτερο πρόβλημα κατ' εμέ για τους δημιουργούς είναι ότι βασικά εργασιακά δικαιώματα είναι για αυτούς τους ανθρώπους ένα θέμα ταμπού. Τα εργασιακά αυτά δικαιώματα είναι το δικαίωμα να πληρώνονται για τη δουλειά τους, το δικαίωμα να προωθήσουν τη δουλειά τους και τέλος το δικαίωμα να προστατεύσουν τη δουλειά τους.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Το γεγονός ότι στο διαδίκτυο μπορούμε να βρούμε ταινίες, δίσκους και βιβλία δωρεάν έχει δημιουργήσει σε ένα τμήμα της κοινωνίας την πεποίθηση ότι οι δημιουργοί πρέπει να διαθέτουν τη δουλειά τους δωρεάν. Τι κι αν ένας/ μια μουσικός ή μια μπάντα έχουν ξοδέψει μήνες για να συνθέσουν, να ενορχηστρώσουν, να κάνουν πρόβες και να ηχογραφήσουν; Τι κι αν ένας σκηνοθέτης έχει υποθηκεύσει το σπίτι του και έχει κάνει γυρίσματα επί μήνες για να γυρίσει μια ταινία; Τι κι αν ένας/ μια συγγραφέας έχει ξοδέψει μήνες ή και χρόνια για να γράψει ένα βιβλίο; Για πολύ κόσμο δεν πρέπει να πληρωθούν αυτοί οι άνθρωποι για τη δουλειά που έχουν κάνει και πρέπει να ανεβάζουν τη μουσική, τις ταινίες και τα βιβλία τους στο διαδίκτυο για δωρεάν κατέβασμα. Το παράδοξο είναι ότι πολλοί απ' αυτούς που έχουν αυτή την απαίτηση υπερασπίζονται τα δικαιώματα των εργαζομένων, αλλά για κάποιο περίεργο λόγο τους δημιουργούς δεν τους θεωρούν εργαζόμενους. Το επιχείρημα που συνήθως προβάλλουν είναι ότι η τέχνη δεν είναι εμπόρευμα. Η παιδεία και η υγεία επίσης δεν είναι εμπορεύματα, μήπως οι εκπαιδευτικοί και οι γιατροί θα έπρεπε να δουλεύουν απλήρωτοι; Κάτι άλλο πολύ προβληματικό είναι ότι δεν τους ενοχλεί όταν ιδιοκτήτες ιστοσελίδων διαθέτουν δωρεάν για κατέβασμα ταινίες και βιβλία, παράλληλα όμως κερδίζουν πολλά χρήματα απ' τις διαφημίσεις στις πλάτες των δημιουργών. Εκεί δεν βλέπουν καμία εμπορευματοποίηση της τέχνης και της δημιουργίας.

Το δεύτερο εργασιακό δικαίωμα των δημιουργών που βρίσκεται υπό αίρεση για ένα μέρος της κοινωνίας, είναι το δικαίωμα να προωθήσουν τη δουλειά τους. Μια δημοσίευση που γνωστοποιεί την κυκλοφορία μιας ταινίας ή ενός βιβλίου, πολύ συχνά αντιμετωπίζεται επικριτικά. Όταν εκδίδεις, για παράδειγμα, ένα βιβλίο δεν το εκδίδεις για να μείνει στα ράφια των βιβλιοπωλείων, αλλά για να το αγοράσει το αναγνωστικό κοινό. Για να το αγοράσει όμως το αναγνωστικό κοινό πρέπει να μάθει ότι κυκλοφόρησε και για να το μάθει πρέπει να γίνουν μια σειρά από προωθητικές ενέργειες, όπως η αποστολή δελτίου τύπου, η παρουσίαση, κάποια διαφημιστική καταχώρηση και ίσως κάποια συνέντευξη. Το ίδιο ισχύει και για τους άλλους δημιουργούς. Η δημοσιότητα και η προώθηση είναι μέρος της δουλειάς τους απ' τη στιγμή που αυτή απευθύνεται στον κόσμο. Φυσικά και όλα αυτά πρέπει να διέπονται από λογική, σοβαρότητα και αξιοπρέπεια.

Το τρίτο εργασιακό δικαίωμα των δημιουργών που αποτελεί ταμπού είναι το δικαίωμά τους να προστατεύσουν τη δουλειά τους. Όταν έχεις γράψει, ας πούμε, ένα τραγούδι και κάποιος το χρησιμοποιεί χωρίς την άδειά σου και για σκοπούς ξένους προς εσένα έχεις το δικαίωμα να αντιδράσεις. Τι πιο λογικό; Κι όμως αυτό το αυτονόητο δικαίωμα κάποιοι το αντιλαμβάνονται ως λογοκρισία και αυταρχισμό. Με μια μεταφυσική αφαίρεση θεωρούν ότι η δημιουργία κάποιου δεν ανήκει στον ίδιο αλλά σε όλο τον κόσμο. Οι ίδιοι άνθρωποι αν κάποιος προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει κάτι που θεωρούν ιδιοκτησία τους, χωρίς την άδειά τους, αντιδρούν πολύ βίαια, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι είναι το ίδιο πράγμα.