Βιβλίο Κασσελάκη: Δεν φταίει το κεφάλαιο για τις... υπερβολές

"Πάντα μου δημιουργούσε απορία -γράφει ο Στέφανος Κασσελάκης στο βιβλίο του 'Δεύτερη ευκαιρία"- το γεγονός ότι η Άκρα Αριστερά επέκρινε τον «καπιταλισμό». Σκεφτόμουν: Η Άκρα Αριστερά επικρίνει αυτή την προσέγγιση ως αντιιδεολογική και απολίτικη – στην ουσία, ρηχή. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που οι «απλοί άνθρωποι» τους έχουν γυρίσει την πλάτη...". Ο πρόεδρος του Κινήματος Δημοκρατίας αδυνατεί να καταλάβει ότι οι πολίτες γύρισαν την πλάτη στις αυτοπροσδιοριζόμενες ως «αριστερές» κυβερνήσεις γιατί αυτές δεν μπόρεσαν να αλλάξουν τη δυναμική του κεφαλαίου, με αποτέλεσμα να καταλήξουν να εφαρμόζουν μέτρα που θα εφάρμοζε μια δεξιά κυβέρνηση. Και οι πολίτες αντί για το ιμιτασιόν δεξιό επέλεξαν το αυθεντικό.

Για τον Κασσελάκη «...η ιστορία του κεφαλαίου είναι γεμάτη από υπερβολές από την Κρίση της Τουλίπας το 1637 μέχρι την παγκόσμια οικονομική κρίση που συγκλόνισε την παγκόσμια οικονομία το 2008. Αυτό με τη σειρά του δεν σημαίνει ότι φταίει το ίδιο το κεφάλαιο.» σημειώνει! Αλλά αν δεν φταίει το κεφάλαιο, τότε ποιος φταίει; Κάποιοι «υπερβολικοί» καπιταλιστές που ξεπέρασαν τα όρια και τους κανόνες; Αλλά έχει κανόνες και όρια ο καπιταλισμός; Ο μοναδικός κανόνας του κεφαλαίου είναι η "απορρύθμιση" την οποία θα ρυθμίσει με σχεδόν μεταφυσικό τρόπο η "αόρατη χείρα" της αγοράς, ο περίφημος νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Όμως αυτό το σχήμα έχει ξεπεραστεί. Τόσο η κρίση της Τουλίπας όσο και η κρίση του 2008 που επικαλείται ο Κασσελάκης, είναι κρίσεις που προκάλεσε το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, η εικονική οικονομία-καζίνο. Ο Κασσελάκης δεν κάνει καν τη διάκριση μεταξύ της πραγματικής και της εικονικής οικονομίας. Ούτε για το ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποσυνδέθηκε από την πραγματική οικονομία δημιουργώντας ένα "πανωσήκωμα", που υπερβαίνει τη στατικότητα του συνολικού οικοδομήματος της πραγματικής οικονομίας και της δημοκρατικής κοινωνίας. 

  Πολλοί, όπως οι Μπέρνι Σάντερς και Πωλ Κρούγκμαν, μιλούν για την "εταιρική απληστία" στις ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, όλοι αυτοί και ο Κασσελάκης μαζί δεν αμφισβητούν το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά την… απληστία του, την υπερβολή του!

Μπορεί όμως ο καπιταλισμός να επιβάλλει όρια και κανόνες, να ελέγξει τους "άπληστους" Μπέζους, Μασκ, Γκέητς κ.ά. ώστε να απαρνηθούν την μεγιστοποίηση των κερδών τους; Κατηγορηματικά όχι. Το κέρδος και η μεγιστοποίησή του είναι το «οξυγόνο» του κεφαλαίου. Η εκμετάλλευση του ανθρώπου και της φύσης είναι η «τροφή» του. Γι’ αυτό θα ζητάει συνεχώς κι άλλα δέντρα, κι άλλα δάση, κι άλλες αποψιλώσεις, κι άλλες ανεμογεννήτριες, κι άλλες ανθρώπινες ζωές. Γι’ αυτό θα συνεχίσει να περιορίζει τις δημόσιες υπηρεσίες, όπως το Εθνικό Σύστημα Υγείας, ευνοώντας τα κέρδη των ιδιωτών κλινικαρχών. Θα ιδιωτικοποιεί τις μεταφορές προκαλώντας «Τέμπη». Θα κάνει πολέμους ή θα είναι σε συνεχή εμπόλεμη κατάσταση για να αγοράζει αεροπλάνα και φρεγάτες από τις βιομηχανίες όπλων του πλούσιου Βορρά. Θα αναπαραγάγει τις πανδημίες γιατί απ’ αυτές κερδίζουν οι mega-φαρμακοβιομηχανίες. Θα ζητάει όλο και περισσότερο «αίμα», νέες μειώσεις μισθών και συντάξεων, νέους φόρους, νέες απολύσεις, ενώ οι τράπεζες, τα Funds και οι servicers θα στέλνουν τους κλητήρες και τα ματ για να ξεσπιτώνουν φτωχούς ανθρώπους. 

Πώς μπορούμε να πιστεύουμε τύπους σαν τον Κασσελάκη και τους άλλους; Πώς δεχόμαστε να μας μετατρέπουν από ανθρώπινες υπάρξεις σε εναλλάξιμα μικρά γρανάζια ενός τυποποιημένου και χωρίς νόημα κόσμου; Το παράδειγμα της κερδοσκοπίας με τα εμβόλια δείχνει ότι ο καπιταλισμός αδυνατεί να δώσει λύση. Το έλεγε ο ίδιος ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπ. Ομπάμα. Είχε αναθέσει την παραγωγή φθηνών μασκών οξυγόνου σε μια μικρή εταιρεία. Η ανάθεση ακυρώθηκε όταν η μικρή εταιρεία εξαγοράσθηκε από μία πολυεθνική προκειμένου η τελευταία να κρατήσει ακριβές τις τιμές. Έτσι φθάσαμε στην έλλειψη μασκών οξυγόνου εξαιτίας της οποίας χάθηκαν οι ζωές πολλών ανθρώπων που ασθένησαν από covid-19.  

Δεν πρόκειται λοιπόν για «υπερβολές», ούτε για εξαιρέσεις αλλά για τη θεμελιώδη απάνθρωπη λειτουργία του κεφαλαίου που δεν έχει όρια στην επιδίωξη του κέρδους Δεν έχει φρένο και αναπτύσσει μία ξέφρενη συνεχή επιτάχυνση που έχει ως στόχο όλο και μεγαλύτερο κέρδος, όλο και μεγαλύτερη συσσώρευση, εκπέμποντας όλο και μεγαλύτερο κυνισμό και αυταρχισμό, όπως στην περίπτωση του Τραμπ και του Μασκ, των δισεκατομμυριούχων που κυβερνούν τον κόσμο και αμφισβητούν την κλιματική κρίση γιατί τους στερεί κέρδη, που αμφισβητούν την εθνική κυριαρχία χωρών και τα δικαιώματά τους που προκύπτουν από το διεθνές δίκαιο, που γελοιοποιούν χυδαία πολιτικούς ηγέτες που αντιτίθενται στα σχέδιά τους.  

Οι συμφωνίες για τη μείωση των εκπομπών αερίων δεν τηρούνται από το 1% του πληθυσμού της Γης που είναι κεφαλαιοκράτες όπως καταγγέλλει η Oxfam. Η βιοποικιλότητα απειλείται και χιλιάδες είδη ζωής εξαφανίζονται δια παντός. Και η σωτηρία μπορεί να επέλθει μόνο με την απαλλαγή από την αιτία που προκαλεί την καταστροφή, από τον καπιταλισμό.

Και δεν πρόκειται για την επιλογή μεταξύ του άγριου νεοφιλελευθερισμού και ενός δίκαιου φιλελεύθερου καπιταλισμού, γιατί τέτοιος δεν υπάρχει. 

Η επιλογή είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του ουμανισμού, της «αποανάπτυξης» του πλούσιου Βορρά και της λελογισμένης ανάπτυξης του φτωχού Νότου.

Γι’ αυτό πρέπει να ξαναπιάσουμε το νήμα από την αρχή. Να αναρωτηθούμε που είναι το λάθος. Να δούμε ξανά το κέρδος, αυτό «το ξόανο που πίνει το νέκταρ από το κρανίο των δολοφονημένων-εργαζόμενων». Να ξαναδούμε το θέμα των τεράστιων ανισοτήτων, της «αποανάπτυξης» του πλούσιου Βορρά και της «ανάπτυξης» του φτωχού Νότου κι ότι αυτά δεν μπορούν να συμβούν με τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής και κοινωνικής οργάνωσης...