Αριστερά- δεξιά

  Ο Πασκάλ υπήρξε ο πρώτος που δικαιολόγησε τις αποκλίσεις ανάμεσα στην καρδιά και τη λογική (le coeur a ses raison que la raison ne connaît pas).  Ο Αλέξις ντε Τοκβίλ όμως, απ' όσο γνωρίζω, υπήρξε ο πρώτος που χρησιμοποίησε τη διαφορά μεταξύ της μιας και της άλλης ως προωθητική δύναμη για τη σκέψη και εγγύηση για τη γνώση. Ευχόταν, μου φαίνεται, την ύπαρξη μιας καρδιάς σταθερά προσανατολισμένης προς τ' αριστερά και μιας λογικής πάντα στραμμένης προς τα δεξιά, μια ευαισθησία ικανή ν' ακούσει τους λόγους της δικαιοσύνης και να προβλέψει τις ανάγκες του μέλλοντος, και μια σκέψη σε θέση να καταλάβει τις ενστάσεις του παρελθόντος.

  Ένας απόηχος αυτού του ιδεολογικού χιασμού, βρίσκεται και στον Γκράμσι, ιδιαίτερα στις κρίσεις του για την αισιοδοξία της θέλησης και την απαισιοδοξία της λογικής.

  Πιστεύω πως ο τύπος μπορεί να λειτουργήσει, αλλά θα ήταν καλύτερα αν τον αναποδογυρίζαμε, αναθέτοντας στην ευαισθησία την υποχρέωση να κοιτάζει δεξιά και να προσέχει τη λογική του παρελθόντος, και στην ευφυΐα το καθήκον να παρατηρεί και να ακολουθεί την αριστερά και να κεντρίζει τη γέννηση του μέλλοντος. Η λογική ακολουθεί τη δικαιοσύνη πολύ πιο πιστά απ' την καρδιά, που κατά βάθος είναι άδικη. Είναι πάντως σημαντικό, καρδιά και λογική να αλληλο-συνεννοούνται και να αλληλο-φιλτράρονται δίχως να βουλιάζουν η μια μέσα στην άλλη. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να κοιτάζουν -ακόμη κι όταν ταυτίζονται- προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο στραβισμός, σ' αυτές τις περιπτώσεις, είναι υγιέστατος.

   Πράγματι, αν κοιτάζουν κι οι δυο προς τα δεξιά, παράγουν απατεώνες. Αν κοιτάζουν κι οι δυο προς τ' αριστερά, γεννούν ηλίθιους.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ