Αμερικανικό όνειρο και μπάσκετ

Με 26 εκατομμύρια παίκτες, εκ των οποίων 4,1 εκατομμύρια σε οργανωμένα τοπικά πρωταθλήματα, 5,8 εκατομμύρια στα σχολικά και κολλεγιακά πρωταθλήματα, 450 (εκ των οποίων 113 ξένοι) στο NBA, το μπάσκετ αποτελεί ένα από τα πλέον δημοφιλή αθλήματα στις ΗΠΑ. Είτε παίζεται στο γήπεδο των Milwaukee Bucks, είτε σε ένα no-name πανεπιστήμιο μίας μικρής πόλης του Texas, είτε σε ένα μαύρο ghetto, η κοινωνική του επίδραση και το οικονομικό του βάρος είναι δυσανάλογα μεγάλα.

Η μπασκετική λίγκα μαζί με την Nike εξυμνούν δημόσια το αμερικανικό όνειρο της αξιοκρατίας: «Ερχόσαστε από το πουθενά », «εδώ θα κριθείτε για τις πράξεις σας και όχι για τα πιστεύω σας ή την εμφάνισή σας». Η Nike, ειρήσθω εν παρόδω, χρωστά πολλά στην πορτοκαλί μπάλα για τα 110 δισεκατομμύρια δολλάρια που αξίζουν οι μετοχές της στο χρηματιστήριο.

Είναι όμως αληθινή η ρήση αυτή για τις ευκαιρίες που μπορεί να έχει ο οποιοσδήποτε στον κόσμο του μπάσκετ;

Σε γενικότερο επίπεδο και σύμφωνα με το επιστημονικό περιοδικό e-Life, με το πέρασμα των χρόνων, οι αμερικανοί πολίτες περισσότερο παχαίνουν παρά ψηλώνουν. Σε ένα διάστημα 100 ετών ο μέσος αμερικάνος κατρακύλησε από την 3^η θέση στην 37^η σε ότι αφορά στους ψηλότερους κατοίκους του πλανήτη (1,70 μέτρα το 1914 και 1,76 μέτρα το 2016). Επίσης, οι κάτοικοι των ΗΠΑ αποτελούν τον πληθυσμό με την μικρότερη αύξηση ύψους στην εκατονταετία, λόγω της σημαντικής αύξησης των ανισοτήτων και της υποβάθμισης της διατροφής. Το προφανές συμπέρασμα ήταν ότι τα φτωχά παιδιά στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες προσλαμβάνουν λιγότερες από τις απαραίτητες θερμίδες καθημερινά, γεγονός το οποίο επηρεάζει την ανάπτυξή τους. Η παιδική θνησιμότητα στα φτωχά στρώματα του πληθυσμού είναι υψηλότερη του μέσου εθνικού όρου, το μέσο βάρος κατά την γέννηση μικρότερο και η ανάπτυξη σε ύψος κατά την παιδική και εφηβική ηλικία χαμηλότερη.

Εξειδικεύοντας τις τάσεις αυτές στον κόσμο του μπάσκετ, πριν από μερικά χρόνια μια μελέτη του επιστημονικού περιοδικού “International Review for the Sociology of Sport” είχε διαπιστώσει ότι το 66 % των μαύρων παικτών και το 93% των λευκών συναδέλφων τους προήρχοντο από ευκατάστατες οικογένειες. Επιπλέον, σήμερα, ένας παίκτης στους δύο έχει τουλάχιστον τον ένα στους δύο γονείς, επαγγελματία αθλητή.

Το 2013, ο στατιστικολόγος Seth Stephens-Davidowitz επιβεβαίωσε την τάση αυτή, δημοσιεύοντας ότι “οι μαύροι παίκτες του NBA έχουν 30% λιγότερες πιθανότητες να γεννηθούν από ανύπανδρες ή έφηβες μητέρες από ότι οι υπόλοιποι αφροαμερικανοί”.

Ο ίδιος απαριθμούσε τα απαραίτητα προσόντα για την ανάπτυξη του παίκτη, πολλά εκ των οποίων εξαρτώνται από το οικονομικό και το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει: η επιμονή, ο αυτοέλεγχος, η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του,  το ύψος, η κορμοστασιά, η φυσική δύναμη, τα ανακλαστικά. Από όλα τα προσόντα το καθοριστικό είναι το ύψος. Κάθε επιπλέον ίντσα (2,54 cm) που κερδίζει σε ύψος μεγαλώνοντας ένας παίκτης, διπλασιάζει την πιθανότητά του να παίξει στο NBA.

Μόνο το 0,01% (1 στους 10.000) από τους senior παίκτες των κολλεγιακών πρωταθλημάτων θα κατορθώσει να επιλεγεί ετησίως στα drafts του NBA. Όπως δήλωσε ο Earvin “Magic” Johnson, μέλος της διάσημης dream team (Magic Johnson, Michael Jordan, Larry Bird, και άλλοι, το 1992 στους Ολυμπιακούς αγώνες της Βαρκελώνης), «η ελπίδα να παίξει κάποιος στο NBA είναι μηδαμινές». 

Σύμφωνα με την έρευνα του έγκυρου δημοσιογράφου της Monde diplomatique, Julien Brugo, για τα εκατομμύρια των νέων αμερικανών οι οποίοι ονειρεύονται την κοινωνική άνοδο μέσω του μπάσκετ και οι οποίοι δεν έχουν γεννηθεί σε αθλητικό εύρωστο οικονομικά περιβάλλον, δεν αρκεί «να δουλέψουν σκληρά». Μία επίσκεψη στις φτωχές συνοικίες του Chicago δείχνει ξεκάθαρα την ουτοπία αυτού του ονείρου στην Βόρεια Αμερική.

Παρ’όλα αυτά, τα πράγματα δεν είναι πάντα μαύρα. Πολλοί προπονητές αφιερώνουν την ζωή τους στις μικρές ομάδες, σε φτωχές περιοχές με στόχο να αποσπάσουν τους νεαρούς (κυρίως μαύρους) από τον δρόμο και την σκιά των συμμοριών και να τους δώσουν όχι μόνο ευκαιρία για άθληση αλλά και πιθανό επαγγελματικό μέλλον. Τα καλοκαίρια οι ομάδες τους συμμετέχουν σε τουρνουά (μόνο η Nike οργανώνει κάθε χρόνο 200!) με την ελπίδα οι πιο ταλαντούχοι παίκτες τους να κινήσουν το ενδιαφέρον των scouts των κολλεγιακών και επαγγελματικών ομάδων για να αποσπάσουν μία υποτροφία ή ένα συμβόλαιο.

Σε κοινωνικό επίπεδο η κατάσταση σε σχέση με την δεκαετία του 90 είναι εντελώς διαφορετική. Η βία στο παρκέ έχει σχεδόν εξαφανιστεί και θεατές, TV και σπόνσορες έχουν επανέλθει μετά από μία περίοδο εμφανούς απουσίας από τα γήπεδα. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της προεδρίας Obama οι περισσότεροι αμερικανοί θεωρούν τον κόσμο του μπάσκετ ως προοδευτικό (ιδίως τους παίκτες, ως τους πιο πολιτικοποιημένους από όλους τους αθλητές σύμφωνα με την Washington Post).

Χαρακτηριστικά, το 2014 εξοστρακίζεται από τους χώρο ο ιδιοκτήτης των Los Angeles Clippers για ρατσιστικές δηλώσεις. Δύο χρόνια αργότερο ακυρώνεται το συμβολικό παιγνίδι “All-Star Game » στην Βόρεια Καρολίνα λόγω της ρατσιστικής στάσης της Πολιτείας αυτής στις σεξουαλικές μειονότητες (LGBT). Πρόσφατα η ηγεσία του NBA δεν αντιδρά στις εκδηλώσεις των παικτών υπέρ του κινήματος “Black Lives Matter” (“Οι ζωές των μαύρων αξίζουν”) ή ενάντια στην πολιτική του Donald Trump.

Στο σημερινό πλαίσιο και λαμβάνοντας υπ’όψιν την αμερικανική κοσμοθεωρία, το NBA φαντάζει σχεδόν ως σοσιαλιστική λίγκα (!), σύμφωνα με τον Nicolas Martin-Breteau ιστορικό του μπάσκετ. Παρ’όλες τις υπερβολές, το μπάσκετ απομυθοποιημένο, δεν αποτελεί ξεχωριστό κόσμο στις Η.Π.Α. Μάλλον είναι πιστή αντιγραφή μίας  καπιταλιστικής χώρας με ακραίες αντιθέσεις.

Βιβλιογραφία

1. Julien Brugo, “Le rêve américain au miroir du basket-ball”, Le Monde diplomatique, Juin 2017
2. Benoît Bréville, “Obésité, mal planétaire”, Le Monde diplomatique, Septembre 2012
3. Pascal Giberné, “La psychose des basketteurs de NBA, cibles d’agressions”, Le Monde, 7 Janvier 2008.