Όταν ο κόσμος αδειάζει

Με αγάπη και σεβασμό αποχαιρετήσαμε τον εκδότη Δημήτρη Παπαδήμα που έφυγε – όπως συνηθίζεται να λέμε σ’ αυτές τις περιπτώσεις – πλήρης ημερών στα 92 του χρόνια. Με αγάπη και σεβασμό θα περνάω μπροστά από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεών του επί της οδού Ιπποκράτους 8. Αυτών των εκδόσεων που χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς φανφάρες, μας χάρισαν ένα εκδοτικό έργο πολύτιμο στον τομέα των ανθρωπιστικών σπουδών και της κλασσικής γραμματείας, Ελληνικής και Λατινικής. Για μένα – χωρίς υπερβολή – η εκδημία του Δημήτρη Παπαδήμα είναι μια ακόμα καίρια απώλεια από το πάνθεον της προσωπικής μου μυθολογίας. Και τον αποχαιρετώ με θλίψη, καθώς βλέπω να φεύγουν μια – μια οι αγαθές θεότητες που με είχαν πάρει από το χέρι, τις περισσότερες φορές χωρίς να το ξέρουν, για να μου διδάξουν το άπεφθο ήθος του παντοτινού χρεώστη προς τη μια και μοναδική ζωή που του δόθηκε. Ο καθένας με τον τρόπο του φυσικά. Θυμάμαι ότι στην κηδεία της αγαπημένης φίλης, συγκλονιστικής γυναίκας και «αφηνιασμένης» εκδότριας Μάγδας Κοτζιά που χαλάλισε μια ολόκληρη περιουσία για να βγάλει τα υπέροχα βιβλία των εκδόσεων «Εξάντας», ένας φίλος με ρώτησε, «Τι κάνεις;» «Κάθομαι και βλέπω τον κόσμο μου να αδειάζει» του απάντησα. Και πράγματι έτσι νιώθω, καθώς βλέπω το φοβερό κενό ολοένα να μεγαλώνει και να χάσκει κάτω από τις μυριάδες λαμπερές παγίδες που μικραίνουν τη ζωή μας. Αυτές τις παγίδες που απειλούν να μας εθίσουν στα μικρά μεγέθη, στα εγωτικά περίκλειστα, αντί στις σπατάλες του δαπανημένου εαυτού. Κάθομαι και παρακολουθώ τον κόσμο μου να αδειάζει και φοβάμαι μήπως συνηθίσω στους αδαπάνητους από φιλαργυρία του εγώ και στους αδαπάνητους επειδή δεν είχαν τίποτα να δαπανήσουν. Απολύτως τίποτα. Άχθος αρούρης που περνιέται για άνθρωπος. Γι’ αυτό αποχαιρετώ με αγάπη και σεβασμό τον Δημήτρη Παπαδήμα. Επειδή δεν έδωσε μόνο, αλλά δόθηκε. Και επειδή δεν έδωσαν την πρέπουσα σημασία στο πιο καίριο: στο γιατί και το διότι της πορείας του και της ύπαρξής του. Το έγραψε ο Γιώργος Δαρδανός συνάδελφος και φίλος και σύντροφος του Δημήτρη Παπαδήμα σε πολλά μετερίζια, στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (2/4/2016). Ήταν ό,τι πιο συνταρακτικό γράφτηκε για τον εκλιπόντα και πέρασε απαρατήρητο.  Δείγμα της εποχής. Δείγμα του κενού που χάσκει. «Έφηβος ακόμη, ο Δημήτρης Παπαδήμας» γράφει ο Γιώργος Δαρδανός, «πέρασε στην Αντίσταση, εξαιτίας της οποίας οδηγήθηκε μαζί με τον αδελφό του Βασίλη στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής προς εκτέλεση. Τελικά, μετά από απόφαση του αδελφού του, εκτελέστηκε μόνο ο τελευταίος και ο Δημήτρης οδηγήθηκε στη Μακρόνησο».

Χωρίς φιοριτούρες, απερίφραστα, έχω την πεποίθηση πως αυτό το μεγαλειώδες στοιχείο, που πέρασε ασχολίαστο αντί να αναδειχθεί σε υπόδειγμα ζωής που ξεπερνάει το θάνατο, ιδιαίτερα σε τέτοιες μέρες χυδαίας ταπείνωσης, αποτελεί δείγμα μιας επικίνδυνα κενής εποχής. Και ύστερα σου λένε τα λυμφατικά κείμενα, «πλήρης ημερών» ο Δημήτρης Παπαδήμας. Επειδή πέθανε στα 92 του. Μα ο Δημήτρης Παπαδήμας ήταν πλήρης ημερών από την εφηβεία του, όταν η ζωή τού χαρίστηκε από τον οικειοθελή και στοχευμένο θάνατο του αδελφού του Βασίλη προκειμένου να τον σώσει. Όπως και ο θάνατος του Βασίλη Παπαδήμα ήταν πλήρης ημερών. Επειδή οι μέρες του συνεχίστηκαν μέσα στην κάθε σελίδα, μέσα στην κάθε λέξη των ουμανιστικών και κλασσικών συγγραμμάτων που κυκλοφόρησε ο αδελφός του. Τι μεγαλείο! Και τι οδύνη να περνάει έτσι!

Στον δικό μου κόσμο η πληροφορία που κατέθεσε  ο Γιώργος Δαρδανός, θα έπρεπε να ανήκει στα δομικά επιχειρήματα της καθ’ όλου Αριστεράς. Το ότι πέρασε απαρατήρητη σημαίνει ότι ο κόσμος μου αδειάζει ραγδαία. Όχι μόνο γιατί έφυγε ο Δημήτρης Παπαδήμας, αλλά και γιατί έφυγε μαζί του και ο Βασίλης Παπαδήμας. Και εμείς (όλοι εμείς) δεν έχουμε αρκετά αριστερή ζωή για να τους θυμόμαστε. Αντίο λοιπόν. Με όση μνήμη μας απέμεινε.