Όταν η ατομική ευθύνη «σκοτώνει» την πολιτική και την κοινωνία

Η συνεχής προβολή της «ατομικής ευθύνης» για την αντιμετώπιση της διασποράς του Covid19 και η συνεχής αναφορά της για μια σειρά άλλα θέματα, δημιουργεί μια νέα συνθήκη, που αρνείται την «πολιτική ευθύνη", εισάγοντας το «απολιτικό».

Η «ατομική ευθύνη» δεν αντιμετωπίζει τους πολίτες συλλογικά αλλά εντελώς απομονωμένα, υλοποιώντας έτσι τη θατσερική λογική σύμφωνα με την οποία «Δεν υπάρχει κοινωνία παρά μόνο τα άτομα»! Κατ' αυτό τον τρόπο, όμως, διαμορφώνονται οι συνθήκες κοινωνικού και πολιτικού χάους και αστυνομικού «ολοκληρωτισμού».

Ο όρος ολοκληρωτισμός μπορεί να γίνει κατανοητός μέσω των αναλύσεων που ανέπτυξε η Hannah Arendt στο The Totalitarian System, ως μια γενική δηλαδή κατάσταση στην οποία δεν υπάρχει πλέον αναγνωρίσιμο σημείο αναφοράς. Έτσι, επικρατεί μια διαρκής αστάθεια, θέτοντας σε κίνηση μια χαοτική δυναμική, που οδηγεί σε προσωπική ανασφάλεια και διάλυση των κοινωνικών δεσμών.

Όχι ότι σήμερα βρισκόμαστε άμεσα αντιμέτωποι με τέτοια φαινόμενα, αλλά αυτή είναι η τάση. Πολλά άτομα, κυρίως νέοι/ες, αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους περισσότερο ή λιγότερο ως κλειστές ολότητες (μικρές ασύνδετες κοινωνικές ομάδες, όπως οι ΛΟΑΤΚΙ, οι φεμινιστικές συλλογικότητες, οι αλληλέγγυοι στους πρόσφυγες και στους φυλακισμένους, οι αντι-εξουσιαστές, οι αντι-φασίστες, οι πολλές αναρχικές ομάδες κ.ά.), οι οποίες αποσύρονται στο δικό τους «καθαρό» σύστημα πεποιθήσεων. Αυτή η πανσπερμία χωρίς καμία σύνδεση, οδηγεί τους «από κάτω» να μοιάζουν πολιτικά με «ένα σακί πατάτες», όπως έγραφε για τους αγρότες την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης ο Κ. Μαρξ.

Εκτός από πολιτικές, οι συνέπειες είναι και κοινωνικές, καθώς αποσυντίθεται πλήρως ο κοινωνικός ιστός. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σ’ ένα νέο ολοκληρωτισμό -Όχι πάντα συνειδητά οργανωμένου από την κορυφή-  μέσα από την ακύρωση κάθε χώρου και τρόπου αμοιβαίας κατανόησης. Αυτό θα ήταν ικανό να δημιουργήσει πολλαπλασιασμό των κοινωνικών διαφορών και των επακόλουθων συγκρούσεων.

Σ’ αυτό το κοινωνικό περιβάλλον -ήδη οι πολίτες πιάνονται στα χέρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς- η αστυνομοκρατία θα φανεί ως μία φυσιολογική και αναγκαία εξέλιξη. Για να δικαιωθεί ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν που έλεγε: αφήνουν το χάος να δημιουργηθεί ώστε στη συνέχεια να επιβάλλουν την «τάξη» και την «κατάσταση εξαίρεσης»...