Masha Gessen: "Ο μόνος τρόπος που μπορούμε να μάθουμε από την ιστορία είναι να τη συγκρίνουμε με το παρόν"
Η δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος Masha Gessen βρίσκεται στο επίκεντρο μιας διαμάχης στη Γερμανία για το δοκίμιό της «Στη σκιά του Ολοκαυτώματος», που δημοσιεύτηκε στο «New Yorker» στις 9 Δεκεμβρίου. Η Masha Gessen συγκρίνει εκεί τα δεινά των Παλαιστινίων στη Γάζα με αυτά των Εβραίων στην Ανατολική Ευρώπη υπό τη ναζιστική κατοχή. Σε αυτή τη συνέντευξη που δόθηκε στην «Washington Post», υπερασπίζεται τον επείγοντα χαρακτήρα της λήψης θέσης υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης.
Η Masha Gessen επρόκειτο να ταξιδέψει στη Γερμανία για να λάβει το βραβείο Hannah Arendt, που πήρε το όνομά του από την διάσημη φιλόσοφο. Στις 13 Δεκεμβρίου έγινε γνωστό ότι δύο από τους διοργανωτές της εκδήλωσης (το Ίδρυμα Heinrich Böll και το Δημαρχείο της Βρέμης) είχαν αποσυρθεί από την απονομή αναφέροντας ως αιτία το παραπάνω δοκίμιο της Μάσα Γκέσεν. Αυτό το δοκίμιο «δεν συμβάλλει στην ανάλυση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή» σημειώνουν οι αποσυρθέντες.
Η Gessen [που προσδιορίζεται ως τρανς και μη δυαδικός], είναι Εβραία, και διάσημη συγγραφέας βιβλίων σχετικά με την αυταρχική μετατόπιση στη Ρωσία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι επίσης καθηγήτρια στο Craig Newmark Graduate School of Journalism στη Νέα Υόρκη.
Από την πλευρά της η Ένωση Hannah Arendt έκανε την εξής δήλωση: «Με έκπληξη αντιμετωπίζουμε το γεγονός ότι η δημόσια συζήτηση σχετικά με την ανάλυση και την καταδίκη των τρομοκρατικών επιθέσεων της Χαμάς στο Ισραήλ, καθώς και για τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ στη Γάζα, μπλοκάρεται από το μποϊκοτάζ ενάντια σε μία πολιτικό στοχαστή που προσπαθεί να φέρει τη γνώση, τη διαίσθησή του και το όραμά του σε αυτή τη συζήτηση.»
Η επίσημη απονομή του βραβείου Hannah Arendt, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στο δημαρχείο της Βρέμης, στη Γερμανία, στις 15 Δεκεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί στις 16 Δεκεμβρίου σε άλλη τοποθεσία και χωρίς τη συμμετοχή του Ιδρύματος Heinrich Böll. και το δημαρχείο.
Η συνέντευξη στην Ουάσιγκτον Ποστ
Πότε και πώς μάθατε τα νέα;
Όταν ξύπνησα, βρήκα ένα μήνυμα από ένα από τα μέλη της Ένωσης Hannah Arendt. Δεν είχα ακούσει ποτέ για το Ίδρυμα Heinrich Böll. Κανείς δεν μου έστειλε ποτέ δελτίο τύπου, κανείς δεν με κάλεσε για διευκρίνιση. Έμαθα όλες τις άλλες λεπτομέρειες από τα μέσα ενημέρωσης.
Είστε έκπληκτοι από την απόφαση του Ιδρύματος Heinrich Böll ;
Ναι και ΟΧΙ. Όταν ήμουν στο Βερολίνο, δούλευα πάνω σε αυτό το δοκίμιο, είπα σε φίλους – μεταξύ σοβαρού και αστείου– ότι το βραβείο Hannah Arendt μπορεί να μου γλιστρήσει από τα χέρια εξαιτίας αυτού. Με διαβεβαίωσαν ότι δεν ήταν δυνατό. Έτσι εμπιστεύτηκα τη διαίσθησή τους. Ακόμη και άνθρωποι που γνωρίζω στη Γερμανία που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα για χρόνια είναι έκπληκτοι όταν μαθαίνουν ότι οι άνθρωποι φιμώνονται, ότι οι Εβραίοι κατηγορούνται ως αντισημίτες επειδή επικρίνουν τις πολιτικές του Ισραήλ κ.λπ.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε σε ποιο βαθμό ο χειρισμός της μνήμης του Ολοκαυτώματος από τη Γερμανία περιορίζει τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να μιλάμε ελεύθερα για το τι συμβαίνει στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και το Ισραήλ;
Νομίζω ότι η πιο σημαντική πτυχή αυτής της κουλτούρας μνήμης – η οποία, στην πραγματικότητα, έχει γίνει πολιτική μνήμης – είναι η έμφαση που δίνεται στη μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος. Σε σημείο που δεν είναι πλέον αποδεκτό να κάνουμε συγκρίσεις μεταξύ αυτού που έκαναν οι Ναζί και κάθε τρέχουσας πολιτικής, μεταξύ του Ολοκαυτώματος και οποιουδήποτε άλλου τρέχοντος γεγονότος. Για μένα αυτό είναι επικίνδυνο, γιατί ο μόνος τρόπος που μπορούμε να μάθουμε από την ιστορία είναι να τη συγκρίνουμε με το παρόν. Δεν είμαστε πιο έξυπνοι, καλύτεροι ή πιο ηθικοί από ανθρώπους που έζησαν πριν από εκατό χρόνια. Το μόνο μας πλεονέκτημα έναντι αυτών είναι ότι γνωρίζουμε ότι το Ολοκαύτωμα ήταν δυνατό και ότι παραμένει δυνατό.
Η Γερμανία έχει επικριθεί για την άνευ όρων υποστήριξή της στην ισραηλινή επίθεση στη Γάζα, καθώς και για τη φίμωση της ελευθερίας της έκφρασης και την απαγόρευση των φιλοπαλαιστινιακών διαδηλώσεων. Εκθέσεις, συζητήσεις βιβλίων και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις έχουν ακυρωθεί. Αυτό το επεισόδιο γύρω από το βραβείο Hannah Arendt ακολουθεί την ίδια λογική;
Είναι λίγο νωρίς για να το πούμε. Το Ίδρυμα Heinrich Böll και ο Δήμος της Βρέμης αποσύρθηκαν, αλλά η ίδια η Ένωση Hannah Arendt δεν ακύρωσε το βραβείο. Αυτός είναι ο λόγος που πηγαίνω στη Γερμανία. Νιώθω ότι αυτοί οι άνθρωποι με υποστηρίζουν, και γι’ αυτό πρέπει οπωσδήποτε να τους στηρίξω.
Στο δοκίμιό σας, αναφέρετε τη Hannah Arendt, η οποία το 1945 συνέκρινε ένα εβραϊκό ισραηλινό πολιτικό κόμμα με το Ναζιστικό Κόμμα. Λέτε ότι μια τέτοια παρατήρηση σήμερα θα χαρακτηριζόταν ως αντισημιτική σύμφωνα με τον ορισμό της Διεθνούς Συμμαχίας Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Πώς σας φαίνεται αυτό το παράδοξο;
Αυτό είναι εντελώς παράλογο.
Στις 8 Δεκεμβρίου, η Ρωσία εξέδωσε ένταλμα σύλληψης εναντίον σας για «διάδοση ψευδών πληροφοριών για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις» επειδή ασκήσατε κριτική στον Βλαντιμίρ Πούτιν για τις θηριωδίες που διέπραξε ο ρωσικός στρατός στην Ουκρανία. Βλέπετε παραλληλισμούς μεταξύ αυτών των δύο επιθέσεων κατά της ελευθερίας της έκφρασης;
Δεν μπορώ να μην κάνω τον παραλληλισμό, γιατί αυτά είναι δύο πράγματα που με επηρεάζουν...
…Έχω την εντύπωση ότι ο χώρος γύρω μου συρρικνώνεται – είτε οφείλεται στη Ρωσία, γιατί δεν θα μπορώ πλέον να κυκλοφορώ ελεύθερα, όχι μόνο εκεί αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου, ή στη Γερμανία, γιατί, γενικά, από τη στιγμή που σε μποϊκοτάρουν στη Γερμανία, είναι σχεδόν μόνιμο. Δεν θα μπορώ πλέον να συμμετέχω σε πολιτιστικές εκδηλώσεις με τον ίδιο τρόπο και αυτό είναι πολύ λυπηρό.
Παίζει ρόλο αυτή η επιθυμία να φιμωθούν οι συζητήσεις για το Ισραήλ και τη Γάζα και με το εάν το Ισραήλ διαπράττει ή όχι γενοκτονία;
Δεν είμαι πεπεισμένη ότι ο όρος γενοκτονία είναι ο σωστός. Νομίζω ότι είναι εθνοκάθαρση. Όμως, ανεξάρτητα από αυτό, πιστεύω ότι είναι πιθανό να διαπράττονται εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στη Γάζα.
Υπάρχει ένα σημείο που θα ήθελα να υπενθυμίσω: ο ορισμός των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, όπως αυτός της γενοκτονίας, είναι έννοιες που προέρχονται από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Shoah. Όταν ρωτάμε εάν διαπράχθηκε έγκλημα κατά της ανθρωπότητας ή εάν διαπράχθηκε γενοκτονία, συγκρίνουμε το Ολοκαύτωμα με τα τρέχοντα γεγονότα. Είναι ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους του σύγχρονου διεθνούς νομικού μας συστήματος.
Και επομένως, το να απαγορεύουμε αυτό το είδος σύγκρισης σημαίνει ότι θέλουμε να υπονομεύσουμε το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, και νομίζω ότι το Ισραήλ το κάνει εσκεμμένα. Αυτός είναι ο λόγος που έχουν επενδύσει τόσα πολλά χρήματα, χρόνο και ενέργεια για να αποσιωπήσουν την κριτική ενάντια στο Ισραήλ. Και ως εκ τούτου, η ιδέα ότι το Ισραήλ μπορεί να είναι υπεύθυνο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας απαξιώνεται πριν καν μπορέσει να υποστηριχθεί.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα πανεπιστήμια ελέγχουν, επίσημα ή ανεπίσημα, τη συζήτηση για το Ισραήλ και τη Γάζα. Μπορούμε να συγκρίνουμε αυτό που συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες με αυτό που συμβαίνει στη Γερμανία;
Νομίζω ότι, νομικά, η κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πολύ διαφορετική από την κατάσταση στη Γερμανία. Η Βουλή των Αντιπροσώπων μόλις ψήφισε ένα ψήφισμα που εξισώνει τον αντισιωνισμό με τον αντισημιτισμό. Στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, εκτελεστικό διάταγμα απαγορεύει τις εκκλήσεις για μποϊκοτάζ και κυρώσεις κατά του Ισραήλ. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει υιοθετήσει τον επιχειρησιακό ορισμό της Διεθνούς Συμμαχίας Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Το 2019, Ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα με σκοπό την απόσυρση της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης από προγράμματα και πανεπιστήμια που απέτυχαν να προστατεύσουν τους Εβραίους φοιτητές.
Φοβάμαι ότι η συζήτηση για την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση είναι η λογική συνέχεια των πρόσφατων ακροάσεων των προέδρων πανεπιστημίων, οι οποίες τέθηκαν στο στόχαστρο όπως στην εποχή του Μακαρθισμού. Εάν δεν έχουμε αισθανθεί τον αντίκτυπο αυτών των νόμων και ψηφισμάτων τόσο έντονα στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο στη Γερμανία, είναι επειδή η κρατική χρηματοδότηση πολιτιστικών προγραμμάτων είναι πολύ λιγότερο σημαντική εδώ. Ωστόσο, υπήρξαν μεμονωμένες περιπτώσεις ανθρώπων που δεν μπορούσαν να προσληφθούν – και άλλοι που έχασαν τη δουλειά τους – λόγω των διατάξεων που τίθενται σε εφαρμογή από αυτούς τους νόμους που απαγορεύουν τις εκκλήσεις για μποϊκοτάρισμα του Ισραήλ. Είναι σημαντικό για μένα οι άνθρωποι να διαβάζουν το δοκίμιό μου στο New Yorker γιατί πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό που συμβαίνει στη Γερμανία θα μπορούσε κάλλιστα να φτάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες . Τα θεμέλια έχουν ήδη μπει…
https://www.courrierinternational.com/article/guerre-israel-hamas-masha-gessen-la-seule-maniere-dont-nous-pouvons-apprendre-de-l-histoire-c-est-en-la-comparant-au-present
