Kohei Saito: «Οι κοινωνίες μας πρέπει τώρα να επιδιώξουν την αποανάπτυξη»

Ακόμα και συντηρητικοί επιστήμονες μιλούν πλέον για την ανάγκη να τεθεί φρένο στην ανεξέλεγκτη πορεία του καπιταλισμού. Για τον Ιάπωνα ειδικό της πολιτικής οικονομίας Kohei Saito, η κρίση του Covid έδειξε ότι είναι δυνατό ο καπιταλισμός να σταματήσει για να σωθούν ζωές. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής θα μπορούσε να αντλήσει έμπνευση από αυτό. Αυτή η αλλαγή είναι απαραίτητη για την επίτευξη ενός στόχου μηδενικού άνθρακα το 2050, εξηγεί σε ιαπωνική εφημερίδα (Asahi Shimbun)*. 

Δεδομένης της κλιματικής αλλαγής, ο Covid δεν θα είναι ούτε η τελευταία ούτε η χειρότερη κρίση. Αυτή η αναστάτωση θα μας επιβάλει, μακροπρόθεσμα, μια ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής μας. Η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η οικονομική ανισότητα θα πρέπει να επανεξεταστούν από κοινού. Βλέπουμε την εμφάνιση της επιθυμίας να οικοδομηθεί μια πιο βιώσιμη και ισότιμη κοινωνία που θα διορθώσει τον παγκόσμιο καπιταλισμό και τον νεοφιλελευθερισμό που έχουν πάει πολύ μακριά.

Σύμφωνα με τον Saito, είναι απαραίτητο η κοινωνία να μην επιδιώκει πλέον την ανάπτυξη, αλλά την «αποανάπτυξη», προκειμένου να επιτύχει την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα έως το 2050. Κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού, το κράτος έκλεισε την οικονομία και μοίρασε οικονομική βοήθεια. Αυτό σήμανε και το τέλος του νεοφιλελευθερισμού.

Μέχρι τώρα, η ιδεολογία του καπιταλισμού ήταν ότι για να επιτευχθεί ευημερία, αρκούσε να αυξηθεί η μεταφορά αγαθών και ανθρώπων, επεκτείνοντας τις αγορές μέσω της ανάπτυξης της παγκοσμιοποίησης. Αλλά με τον Covid, όλα αυτά έληξαν απότομα. Και συνειδητοποιήσαμε ότι, αν το θέλουμε πραγματικά, μπορούμε να αλλάξουμε ριζικά τη συμπεριφορά μας από τη μια μέρα στην άλλη.

Προς το παρόν, υπάρχουν πολλοί που θέλουν να επανεκκινήσουν την οικονομία για να επιστρέψουν στην προ-Covid εποχή. Αλλά μια τέτοια αντίστροφη πορεία θα ήταν το πιο επικίνδυνο πράγμα. Όλοι λένε ότι αυτά τα δύο χρόνια της κρίσης ήταν ένας πραγματικός εφιάλτης, αλλά δεν ήταν αυτά που μας αποκάλυψαν την πραγματικότητα; Τα ζητήματα των οικονομικών ανισοτήτων, του ιατρικού περιβάλλοντος ή της αποψίλωσης των δασών είναι προβλήματα που προϋπήρχαν της επιδημίας.

Ο Saito επαναλαμβάνει διαπιστώσεις που έχουν κάνει προ πολλού οι οπαδοί της «αποανάπτυξης». Οι τελευταίοι υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη έχει τελειώσει γιατί ο άνθρωπος έχει παραβιάσει τα όρια της φύσης(πλουτοπαραγωγικές πηγές) λόγω της υπερεκμετάλλευσης. Απαιτείται, συνεπώς, μία μείωση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης ώστε να δοθεί ο χρόνος στη φύση να αναπαραχθεί. Πρόκειται γι’ αυτό που ο Ιμάνουελ Βαλερστάιν αποκαλούσε πρόβλημα του «φυσικού ορίου του ρυθμού με τον οποίο το κεφάλαιο μπορεί να συσσωρεύεται».

Μπορεί όμως η αποανάπτυξη να γίνει στο πλαίσιο του καπιταλισμού (να διορθώσει τον καπιταλισμό όπως λέει ο Saito); Κατηγορηματικά όχι. Γιατί όπως λέει ο Έρικ Χομπσμπάουμ:

«Υπάρχει μια κατάφωρη σύγκρουση της ανάγκης να αντιστρέψουμε, ή τουλάχιστον να ελέγξουμε, τον αντίκτυπο της οικονομικής δραστηριότητας στη βιόσφαιρα, με τις προσταγές της καπιταλιστικής αγοράς, που είναι η μέγιστη μεγέθυνση χάριν της αναζήτησης μεγαλύτερου κέρδους». Θυμίζω ότι πριν μερικές ημέρες η Moderna τετραπλασίασε την τιμή του ήδη πανάκριβου εμβολίου της για τον Covid-19. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές φτωχές χώρες να μην μπορούν να αγοράσουν  εμβόλια, οπότε δημιουργούνται μεταλλάξεις που αναπαράγουν τον φαύλο κύκλο. Άρα, η λύση βρίσκεται στην «αποανάπτυξη» αλλά πέραν του καπιταλισμού.

*Από https://www.courrierinternational.com/article/entretien-kohei-saito-nos-societes-doivent-desormais-chercher-la-decroissance-et-l-egalite-en-tout