Can Dündar: «Ο Ερντογάν αλλάζει συνέχεια πρόσωπο»

Ο Τούρκος δημοσιογράφος Can Dündar ζει εξόριστος στο Βερολίνο καθώς διώκεται από το καθεστώς Ερντογάν. Έχει καταδικαστεί στην Τουρκία συνολικά σε 27,5 χρόνια φυλάκισης και του έχει κατασχεθεί η κινητή και η ακίνητη περιουσία του. Έγινε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, ενώ η κυβέρνηση Ερντογάν έχει ζητήσει από τη Γερμανία την έκδοση του. 

Ο Ντουντάρ εξέδωσε αυτόν τον καιρό μια εικονογραφημένη βιογραφία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (τίτλος: Ερντογάν, ο νέος σουλτάνος, εκδόσεις Ντελκούρ), με σκοπό να γίνει γνωστό το «πρόσωπο» του δικτάτορα. Κι αυτό γιατί όπως λέει στην Courrier international, ο Ερντογάν «…είναι ελάχιστα γνωστός. Όλοι έχουν μια ιδέα για τον χαρακτήρα του, αλλά κανείς δεν έχει αναλύσει το βιογραφικό και την προσωπικότητά του… Για να κατανοήσουμε πλήρως τον χαρακτήρα του, μας φάνηκε απαραίτητο να αναφερθούμε στις συνθήκες της νιότης του ως φοιτητής σε ένα θρησκευτικό ίδρυμα και μετά ως ημι-επαγγελματίας ποδοσφαιριστής σε μια συντηρητική συνοικία μιας μεγάλης κοσμοπολίτικης πόλης, της Κωνσταντινούπολης…».

Αρχικά, ανακαλύπτουμε ένα άπορο παιδί, ξυλοκοπημένο από τον πατέρα του, που ζει στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. «...οι ανεξέλεγκτες εκρήξεις οργής: αυτή θα είναι η κληρονομιά του πατέρα του»,

 Στη συνέχεια, θα σπουδάσει σε θρησκευτικό λύκειο και θα καταφέρει να αποκτήσει το πτυχίο από τη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά. Παράλληλα θα κάνει καριέρα ως ημιεπαγγελματίας ποδοσφαιριστής από το 1969 έως το 1982. 

Ήταν μόλις δεκαοκτώ όταν άρχισε να ασχολείται με την πολιτική, στο πλαίσιο της Εθνικής Ένωσης Τούρκων Φοιτητών. Η πρώτη του επαφή με την εξουσία είναι στο δημαρχείο της Κωνσταντινούπολης όπου προσλήφθηκε για να καθαρίζει το πάτωμα. 

Οι αντίπαλοί του επιδιώκουν να τον "χτυπήσουν" με μια παλιά υπόθεση παράνομης κατασκευής. Τότε εκείνος παίρνει την ευκαιρία να συνταχθεί με τους μη προνομιούχους, αυτούς που δεν έχουν άλλη επιλογή για να επιβιώσουν, παρά μόνο με τις καταστρατηγήσεις του νόμου.

Ο Ερντογάν μετεωρίζεται πάντα μεταξύ εκσυγχρονισμού και παράδοσης, το άνοιγμα στον κόσμο και την πολιτιστική απόσυρση. 

Άνθρωπος των παραδόξων. Χαμαιλέοντας. «Θα τους δείξω ότι δεν θα μπορέσουν να απαλλαγούν από τον Ταγίπ τόσο εύκολα. Θα δουν ποιος πραγματικά είμαι. Αυτοί και ολόκληρος ο κόσμο», λέει. Τα λόγια του δείχνουν πως «έχει από καιρό κάτι να αποδείξει και πληγές περηφάνιας να επουλώσει…».

Είναι ένας άνθρωπος που έχει πίστη και ισχυρό αίσθημα εκδίκησης, είναι πεισματάρης και υπολογιστικός, ικανός για διπροσωπία και προδοσία. Είχε δύο κηδεμόνες, τον βίαιο βιολογικό του πατέρα και τον πνευματικό του πατέρα, τον συντηρητικό πολιτικό Νετζμετίν Ερμπακάν. Ο καθένας έδωσε το όνομά του σε έναν από τους γιους του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αλλά ο τελευταίος θα γυρίσει την πλάτη και στους δυο. Θα δολοφονήσει πολιτικά τον μέντορά του, Ερμπακάν, και χρησιμοποιώντας τη διπροσωπία και έναν «διπλό» λόγο θα φτάσει, τελικά, στο ανώτατο αξίωμα του κράτους.

Αυτός ο διπλός λόγος αντιστοιχεί στη διπλή ιστορία της Τουρκίας μετά το 1950. Το ιλιγγιώδες πορτρέτο μιας Τουρκίας σε κατάσταση μόνιμης αστάθειας. Μιας κοσμικής Δημοκρατίας που υφίσταται τις ισχυρές πιέσεις του φονταμενταλιστικού ισλαμισμού. Είναι η κληρονομιά του Ατατούρκ που έρχεται αντιμέτωπη με την επιρροή των Αδελφών Μουσουλμάνων, των Ταλιμπάν, και του ιεροκήρυκα, πρόσφυγα στην Πενσυλβάνια, Φετουλάχ Γκιουλέν. Είναι μια χώρα που κοιτάζει προς τη Δύση αλλά και προς τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, που σπαράσσεται από πραξικοπήματα και εθνοτικούς διαχωρισμούς, που είναι στο ΝΑΤΟ αλλά συμμαχεί και με τον Πούτιν και τον Isis.

Κάποτε ο Ερντογάν αλλάζει μάσκα. Βγάζει τη δημοκρατική μάσκα που του χάρισε την υποστήριξη των Αμερικανών και βάζει το προσωπείο του φανατικού ισλαμιστή: «Όσοι δηλώνουν μουσουλμάνοι πρέπει επίσης να δηλώσουν ότι είναι υπέρ της Σαρία. Δόξα τω Θεώ, είμαι υπέρ της Σαρία». Και ακόμα: "Δεν μπορείς να είσαι και μουσουλμάνος και κοσμικός ταυτόχρονα. Είτε είσαι κοσμικός είτε είσαι μουσουλμάνος.".

Χτες ήταν "αντιδυτικός" και σύμμαχος του Πούτιν, σήμερα είναι "φιλοδυτικός" αλλά χωρίς να τα "σπάει" με τον Ρώσο δικτάτορα. 

Τελικά, ο Ερντογάν είναι ένας "νέος σουλτάνος", όπως υποστηρίζει ο Ντουντάρ; Αν είναι, τότε χρειάζεται και μία αυτοκρατορία. Σ' αυτό δεν αναφέρεται ο συγγραφέας... αλλά ο Τζορτζ Φρίντμαν, ο οποίος στο βιβλίο του «Τα επόμενα 100 χρόνια: Μια πρόβλεψη για τον 21ο αιώνα», σημείωνε ότι η Ρωσία περιβάλλεται από κράτη με τα οποία έχει συγκρούσεις και κινδυνεύει, εάν υπάρξει σύγκρουση μαζί τους, να κατακερματιστεί, ενώ η Τουρκία και η Πολωνία θα αποκτήσουν μια πολύ ισχυρότερη γεωστρατηγική θέση την επόμενη περίοδο και θα γίνουν περιφερειακοί ηγέτες...

Ποιος είναι ο Can Dündar

Τον Αύγουστο του 2013 ο Τζαν Ντουντάρ απολύθηκε από την εφημερίδα Μιλλιέτ εξαιτίας αυτών που έγραφε για τις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί, στην Κωνσταντινούπολη και για τις εξελίξεις στην Αίγυπτο.

Στις 8 Φεβρουαρίου 2015 έγινε αρχισυντάκτης της εφημερίδας Τζουμχουριέτ, η οποία τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς βραβεύτηκε από την οργάνωση Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders Prize) «για την ανεξάρτητη και θαρραλέα άσκηση δημοσιογραφίας».

Λίγο αργότερα ο Ντουντάρ και ο επικεφαλής του γραφείου της Τζουμχουριέτ στην Άγκυρα, Ερντέμ Γκιούλ, συνελήφθησαν με τις κατηγορίες της κατασκοπείας, της αποκάλυψης εμπιστευτικών εγγράφων και της συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση, ύστερα από τη δημοσίευση από την εφημερίδα φωτογραφιών, που έδειχναν φορτηγά των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, της ΜΙΤ, να μεταφέρουν στις 19 Ιανουαρίου 2014, όπλα στους αντάρτες του Ισλαμικού κράτους, στη Συρία. Μετά τη δημοσίευση αυτών των φωτογραφιών, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δήλωσε ότι «Ο Can Dündar και ο Erdem Gül πρέπει να τιμωρηθούν, έτσι που να πονέσει […] Αυτοί που έγραψαν και δημοσίευσαν αυτό το άρθρο θα πληρώσουν ακριβά. Δεν θα τους αφήσω να γλιτώσουν έτσι».

Ο αρχισυντάκτης Dündar και ο υπεύθυνος του γραφείου της «Τζουμχουριέτ» στην Αγκυρα Erdem Gül, συλλαμβάνονται στις 15 Νοεμβρίου 2015, και τους απαγγέλλονται κατηγορίες για αποκάλυψη κρατικών μυστικών, κατασκοπεία και συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση.

Στη φυλακή ο Dündar έγραψε το «ημερολόγιο φυλακής»: «…αυτό που ακολούθησε τη 15η Ιουλίου 2016 (σ.σ. μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν) είναι πρωτοφανές. Η αγριότητα της καταστολής δεν έχει το όμοιό της. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κυνήγι μαγισσών στην Ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας. Ο Ερντογάν εκβίασε την Ευρώπη απειλώντας την με τους πρόσφυγες. Ο εκβιασμός του ήταν πολύ αποτελεσματικός. Έτσι, εξαγόρασε τη σιωπή της […] Η συμφωνία είναι: ο Ερντογάν να κρατήσει τους πρόσφυγες στο εσωτερικό της χώρας. Μεγάλη απογοήτευση για μας να βλέπουμε ότι στον αγώνα μας –αγώνα για δημοκρατία– η Ευρώπη δεν στάθηκε στο πλευρό μας».

Ο Ντουντάρ και ο Γκιούλ έμειναν στη φυλακή 92 ημέρες και τελικά αφέθηκαν ελεύθεροι στις 26 Φεβρουαρίου 2016.

Περίπου δυόμιση μήνες αργότερα, στις 6 Μαΐου 2016, έγινε απόπειρα δολοφονίας κατά του Ντουντάρ, μπροστά στα δικαστήρια της Κωνσταντινούπολης, όπου ο Τούρκος δημοσιογράφος είχε προσέλθει για να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες που του αποδίδονταν, για τη δημοσίευση των προαναφερθέντων φωτογραφιών.

*Erdogan: the new sultan, Can Dündar and Mohamed Anwar
Delcourt/Encrages, Μάρτιος 2022, 320 σελίδες