Ο γερμανικός χαρακτήρας και η άρνηση του πλαφόν

Ποια ενωμένη Ευρώπη; Ποια αλληλεγγύη; «Ο καθένας μόνος του». Μόνες τους οι χώρες-μέλη της ΕΕ απέναντι στην ενεργειακή κρίση. Μόνη της η Ελλάδα απέναντι στην Τουρκία.

Για μία ακόμη φορά η ηγέτιδα δύναμη της ΕΕ, η Γερμανία, αρνείται την ενιαία αντιμετώπιση της κρίσης και την επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο. Για μία ακόμα φορά λειτουργεί εγωιστικά, ενισχύοντας με εκατοντάδες δις ευρώ τη δική της οικονομία, τους δικούς της υπερπλούσιους. Οι άλλες χώρες ας πάνε να πνιγούν!

Υπάρχει, άραγε, κάτι, ένας «γερμανικός χαρακτήρας», που επιβάλλει στην ηγεσία της Γερμανίας να λειτουργεί με αυτόν τον κυνικό, εγωιστικό, λογιστικό και απάνθρωπο τρόπο; Στο ερώτημα απαντά ένας από τους μεγαλύτερους κοινωνιολόγους του προηγούμενου αιώνα, ο Γερμανός Norbert Elias(1897-1990).

Ο συλλογικός εθνικός ιδεαλισμός της Γερμανίας, που είναι μια ακραία μορφή συλλογικού ναρκισσισμού κατά τον Ελίας, τροφοδότησε την αγάπη για μια ιδεατή χώρα και το σχέδιο της οργάνωσης μιας αποικιακής αυτοκρατορίας στην Ευρώπη. Πάνω σε αυτό το υπόβαθρο επικάθησε ο ναζισμός, πάνω σε αυτό το βάθρο εγκαταστάθηκε ο Χίτλερ ως «βροχοποιός» και «καινοτόμος πολιτικός σαμάνος». Εντούτοις, η «κατάρρευση των αναχωμάτων του πολιτισμού» μπορεί να προέκυψε επί εθνικοσοσιαλισμού, έλκει όμως την καταγωγή της από προϋπάρχουσες σταθερές όπως η πανεπιστημιακή κουλτούρα της δοξολογίας του στρατού, η εγκατάλειψη εκ μέρους της μεσαίας τάξης των ουμανιστικών αξιών χάριν του εθνικισμού, η υιοθέτηση μιας Realpolitik με ροπή προς τη φυσική βία, ο μερικός ή πλήρης αποκλεισμός κοινωνικών, πολιτικών και εθνοτικών συλλογικοτήτων (σοσιαλιστές, Εβραίοι) από το γερμανικό έθνος κ.ά..

Σ’ αυτό το πλαίσιο μπορεί να εξηγήσει κανείς και την κυνική απόπειρα εξοστρακισμού όποιου αμφισβητεί την γερμανική ηγεμονία στην ΕΕ. Αυτό είναι το πολιτισμικό υπόβαθρο (ο εθνικός χαρακτήρας) σύμφωνα με τον Ν. Ελίας των Γερμανών (κυρίαρχη «Συμβολική Τάξη» την ονόμαζε ο Λε Γκοφ), που δεν αφήνει καθόλου χώρο για τον άλλο ή τους άλλους, ούτε τη δυνατότητα αναγνώρισης μιας άλλης εθνοτικής, φυλετικής, πολιτιστικής ή πολιτικής ταυτότητας. Ή δεχόσουν τη γερμανική στάση ή ήσουν εχθρός. Εδώ εδράζεται η αδιατάρακτη σκληρή αντιμετώπιση από τον Σόιμπλε της «αριστερής» κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Ακριβώς, όπως και ο Άιχμαν σύμφωνα με την Χάνα Άρεντ, η γερμανική ηγεσία δεν μπορεί να κινητοποιήσει την κριτική της ικανότητα, δεν μπορεί να μπει ούτε καν στη θέση των «εταίρων» της, δεν μπορεί να συναισθανθεί την οδύνη τους. Πάνω απ’ όλους και όλα η γερμανική οικονομία. Πάνω από την εταιρική αλληλεγγύη, τα γερμανικά συμφέροντα. Πάνω από την «ευρωπαϊκή εταίρο» Ελλάδα, τα συμφέροντα των γερμανικών εργοστασίων στην Τουρκία.

Ο Ελίας αναφερόμενος στη Γερμανία του καιρού του, μιλάει για διάβρωση των αξιακών βεβαιοτήτων, την υποχώρηση των ουμανιστικών αξιών και τη ρήξη του κοινωνικού ιστού που έγιναν το διαβατήριο του Χίτλερ προς την εξουσία. Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με την άνοδο της ακροδεξιάς στη Γερμανία και σε όλο τον κόσμο.

Ας ελπίσουμε ότι δεν θα έχουμε μια οδυνηρή επανάληψη της ιστορίας ούτε σαν «αιώνια επιστροφή», ούτε σαν τραγωδία αλλά ούτε και σαν φάρσα.

Η ευχή, βέβαια, δεν αρκεί, χρειάζεται και ενεργή αντίσταση…