Η φωτογραφία μας εκπαιδεύει στον αποχαιρετισμό

Η φωτογραφία είναι ποίηση με το φως, γράφει παίζοντας με το φως.

 Η φωτογραφία είναι ενδοσκόπηση, βάζει ανθρώπινα συναισθήματα, προοπτική και ψυχή σε μια εικόνα.

Η φωτογραφία είναι ζωή και θάνατος, είναι ο κόσμος, δείγμα εκτίμησης στα μικρά πράγματα στη ζωή.

Είναι ένας διαλογισμός για τη ζωή και το θάνατο. Όπως η ζωή οι φωτογραφίες είναι φευγαλέες. Η φωτογραφία δείχνει ότι όλα όσα φωτογραφίζατε τελικά θα χαθούν, θα πεθάνουν αλλά κάτι θα αφήσουν πίσω. Oι φωτογραφίες, αυτά τα συναξάρια της μνήμης, απομεινάρια των ανθρώπων που αγαπήσαμε, των τόπων που μας μάγεψαν, των στιγμών που περάσαμε...

Η φωτογραφία είναι φιλοσοφία. Ο χρόνος τελικά τοποθετεί τις περισσότερες φωτογραφίες, ακόμη και τις πιο ερασιτεχνικές, στο επίπεδο της τέχνης, γράφει η ιδιοφυής Σούζαν Σόνταγκ στο δοκιμιακό της βιβλίο On photography (Περί φωτογραφίας):

"Να φωτογραφίζεις ανθρώπους είναι σαν να τους παραβιάζεις, βλέποντάς τους όπως ποτέ δεν βλέπουν τους εαυτούς τους, έχοντας γνώση αυτών που δεν μπορούν ποτέ να έχουν, μια αναίμακτη δολοφονία, κατάλληλη για έναν θλιβερό, φοβισμένο χρόνο. "

"Οι φωτογραφίες είναι ένας τρόπος φυλάκισης της πραγματικότητας. Δεν μπορεί κανείς να κατέχει το παρόν, αλλά μπορεί να κατέχει το παρελθόν."

"Ο ζωγράφος κατασκευάζει, ο φωτογράφος αποκαλύπτει".

"Να τραβήξετε μια φωτογραφία είναι σαν να συμμετάσχετε στη θνησιμότητα, την ευπάθεια, τη μεταβλητότητα ενός άλλου ατόμου, ακριβώς με την αποκοπή αυτής της στιγμής και τη δέσμευσή της, όλες οι φωτογραφίες μαρτυρούν το αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου. "

 Οι φωτογραφίες, για τον  Vilem Flusser, καθηγητή της φιλοσοφίας των επικοινωνιών στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο της Βραζιλίας, είναι προνομιούχα φαινόμενα που επιτρέπουν την παρατήρηση και την αποκρυπτογράφηση των μεταβάσεων που βιώνουμε σήμερα.

 Η Φωτογραφία νοείται ως συμβολικός καθρέφτης του εαυτού. Διερωτάται για τον έρωτα, τον θάνατο, το κενό, το νόημα, τη ματαίωση, το τραύμα, το όνειρο, την κοινωνική συνθήκη, την επιθυμία, την αίσθηση του σώματος, τη σχέση με τον Άλλον, τη σχέση με  τον χρόνο, την έννοια της αλήθειας, το σύμπτωμα, το όνειρο, την ίδια την αίσθηση της πραγματικότητας.

Η φωτογραφία είναι η τέχνη της αφήγησης χωρίς λόγια. Φέρνει στο φως καταστάσεις, διαθέσεις και συναισθήματα που δεν μπορούμε να αρθρώσουμε με λόγια. Δεν βγάζουμε μια φωτογραφία μόνο με τα μάτια μας αλλά και με τις εμπειρίες σας, τα συναισθήματα και την καρδιά μας. Η φωτογραφία είναι ένας τρόπος να κοιτάς τον κόσμο. Είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον έξω κόσμο και να τον καταγράφεις με το φως του εσωτερικού σου κόσμου.

Η φωτογραφία είναι ριζικά αντι-Καρτεσιανή. Μας δείχνει ότι υπάρχει πραγματικά ένας κόσμος, που υπερβαίνει την ικανότητά μας να τον γνωρίζουμε. Ο γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ λέει ότι οι φωτογραφίες σχηματίζουν χώρους που ονομάζονται ετεροτοπία, έννοια που χρησιμοποιεί για να περιγράψει χώρους που λειτουργούν ως κάτι καινούργιο, ένα μοναδικό χώρο που δεν είναι ούτε εδώ ούτε εκεί, ταυτόχρονα τόσο σωματικά όσο και διανοητικά, ένα νέο χώρο που περικλείει ταυτόχρονα ένα νέο κόσμο. Σύμφωνα με τον Φουκώ, οι φωτογραφίες δεν "καταγράφουν εικόνες: τις μεταδίδουν" και στη συνέχεια μας αφήνουν με εντελώς διαφορετικούς χώρους: εικόνες που είναι επίσης "γεγονότα" και "περάσματα" και είναι "απολύτως μοναδικά."

Η φωτογραφία είναι ένας τόπος που ο γάλλος φιλόσοφος Ζιλ Ντελέζ αποκαλεί «εδαφικοποίηση»- μεταμοντέρνα ορολογία για τον ισχυρισμό ότι μια φωτογραφία ταυτόχρονα κερδίζει και χάνει νόημα, ανάλογα με το ποιος τη βλέπει, σε ποια πολιτιστική εποχή και με ποια ξεχωριστή άποψη. Η πράξη της προβολής των φωτογραφιών είναι πάντα, στη βάση, μια εννοιολογική διαδικασία που είναι τόσο παραγωγική όσο και καταστροφική, μια "διπλή κίνηση" όπου η φωτογραφία συγκεντρώνει τις έννοιες(εδαφικοποίηση) και απομακρύνεται από τις έννοιες (απο-εδαφικοποίηση).

 Με άλλα λόγια, όταν κοιτάζουμε μια φωτογραφία που τραβήξαμε το 1958, το σημερινό της νόημα και ερμηνεία μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικό από την ανάγνωση της ίδιας φωτογραφίας στην εποχή που βγήκε, δεδομένης της τρέχουσας πολιτιστικής και κοινωνικής πραγματικότητας και των ξεχωριστών ανησυχιών του θεατή που είναι απαραιτήτως ενσωματωμένες σε αυτές τις κοινωνικές πολιτιστικές πραγματικότητες. Είναι η ίδια φωτογραφία αλλά διαφορετικές συναθροίσεις που σχηματίζονται από ψυχολογικές, οπτικές και πνευματικές διαστάσεις σε ιστορική χρονική στιγμή με όλες τις υποκειμενικές συνιστώσες.

Για τον Φρόιντ, ο αποσπασματικός και υποβλητικός χαρακτήρας της φωτογραφίας αντικατόπτριζε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ανθρώπινη μνήμη. Ο Φρόιντ χρησιμοποίησε επανειλημμένα τη μεταφορά της φωτογραφίας -το φωτογραφικό αρνητικό, ειδικότερα- ως μέσο για να απεικονίσει τη θεωρία του για το ασυνείδητο. Για τον Φρόιντ, εκτός από την απλή παραγωγή μιας διαφανούς εικόνας της πραγματικότητας, οι φωτογραφίες φανερώνουν αυτό που ο Βάλτερ Μπένγιαμιν αποκαλούσε το «οπτικό ασυνείδητο», έναν όρο που ο Μπένγιαμιν δημιούργησε για να υποδηλώσει την οπτική απεικόνιση του αόρατου, του εδάφους του φανταστικού. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, όλα όσα παρουσιάζουμε στις φωτογραφίες μας  βρίσκονται στον κόσμο του ασυνείδητου.

 Η φωτογραφία έχει μια μοναδική σχέση με την "αλήθεια" της φιλοσοφίας. Ο Βίτγκενταϊν αποκαλεί τη φωτογραφία "μια ματιά", μια πιθανότητα. Λέει ότι η φωτογραφία δεν μπορεί να δώσει περισσότερο από μια πιθανότητα αλήθειας. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ της φωτογραφίας και της αλήθειας. Μια φωτογραφία είναι μια παγωμένη στιγμή, εκτός χρόνου, και ως εκ τούτου μια μυθοπλασία. Ο Σαρτρ λέει ότι οι φωτογραφίες ανοίγουν παράθυρο στη φαντασία. Δεν είναι αντίγραφα του πραγματικού, αλλά του υπερ-πραγματικού, εξαλείφοντας τη διάκριση μεταξύ πραγματικού και όχι πραγματικού. Οι φωτογραφίες παρουσιάζουν μια αλήθεια -την αλήθεια του φωτογράφου. Η αλήθεια ενός φωτογράφου είναι αυτό που θέλει ο φωτογράφος να δούμε. Το ζήτημα δεν είναι αν η αλήθεια αυτή έχει οποιαδήποτε σχέση με την Αλήθεια, αλλά μάλλον πώς ο θεατής τη συνδέει με την αλήθεια του. Ενώ η φωτογραφία προέρχεται από τον κόσμο, δεν είναι πανομοιότυπη με τον κόσμο. Πρόκειται για το προϊόν του κόσμου μου, για το τι είναι ενσωματωμένο στο μυαλό μου, για την "αλήθεια" μου. Η καλή φωτογραφία είναι μια οπτική γωνία και οι καλύτερες φωτογραφίες παρουσιάζουν μια αλήθεια που αμφισβητεί την αλήθεια του θεατή, δίνει στον θεατή έναν διαφορετικό τρόπο να βλέπει τα πράγματα. Έτσι γίνεται η φωτογραφία τέχνη.

Η φωτογραφία, με τα λόγια της Σούζαν Σοντάγκ, ήταν η αποκοπή του πραγματικού. Για να παραθέσω τον Βιμ Βέντερς: "Η ψηφιοποιημένη εικόνα έχει σπάσει τη σχέση μεταξύ εικόνας και πραγματικότητας μια για πάντα. Εισερχόμαστε σε μια εποχή, όπου κανείς δεν θα μπορεί να πει εάν μια εικόνα είναι αληθινή ή ψεύτικη."

Με τα λόγια του Μπαρτ: «Η φύση της φωτογραφίας είναι η τρέλα. Μια φωτογραφία είναι μια εικόνα τρελή, εμποτισμένη με πραγματικότητα». Η φωτογραφία αναλαμβάνοντας να συλλάβει το ασύλληπτο της πραγματικότητας, τεμαχίζοντάς την και αποδίδοντάς την σε εικόνα, επιχειρεί ταυτόχρονα να συλλάβει, μέσα στο συμβολικό πλαίσιο του λόγου, την επιθυμία του ανθρώπου να δει πέραν της πραγματικότητας, πέραν της εικόνας. Μα, την ίδια αυτή στιγμή, η ίδια η εικόνα γίνεται εμπόδιο σε αυτό. Έτσι, η Φωτογραφία ενώ μας υπόσχεται την αιώνια σχέση, μας εκπαιδεύει ταυτόχρονα στον αποχαιρετισμό.