Εδώ, κοντά στη Μεσούντα θα δώσει τέλος στη ζωή του ο Άρης Βελουχιώτης.
Ο Άρης είχε ως γνωστόν διαφωνήσει με την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας. Παρά τις διαφωνίες του, όμως, υπέγραψε τη διαταγή αποστράτευσης του ΕΛΑΣ, πειθαρχώντας στην κομματική γραμμή.
Στη συνέχεια, παρ' όλα αυτά, θα ξαναρχίσει την αντάρτικη δράση, επιχειρώντας να ανασυγκροτήσει τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ με τα χαρακτηριστικά που είχαν στην περίοδο της τριπλής φασιστικής κατοχής 1941-1944.
Τον καινούργιο αντάρτικο στρατό που συγκροτεί τον ονομάζει «ΕΛΑΣ Νέος» και το ανασυγκροτημένο ΕΑΜ το ονομάζει «Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας» (ΜΕΑ).
Η στάση του αυτή οδήγησε στην έντονη αποδοκιμασία και στη διαγραφή του από την ηγεσία του ΚΚΕ. Στις 12 Ιουνίου του 1945 ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει την αποκήρυξη του Βελουχιώτη. Την απόφαση υπογράφει ο τότε ΓΓ του Κόμματος Νίκος Ζαχαριάδης που χαρακτηρίζει την στάση του Άρη ύποπτη και τυχοδιωκτική ενώ θυμίζει πως επί δικτατορίας Μεταξά ο Βελουχιώτης ήταν «δηλωσίας».
Η τελευταία πράξη του δράματος παίχτηκε στις 15 Ιουνίου του 1945, στη χαράδρα του Φάγγου στον Αχελώο ποταμό. Εκεί όπου οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ και του Στρατού περικύκλωσαν τον Βελουχιώτη και τους συντρόφους του.
Οι δυνάμεις του Στρατού και του ΕΔΕΣ βρίσκονται συνέχεια στα ίχνη του Βελουχιώτη. Δεν μπορούν, ωστόσο, να τον περιορίσουν. Μετά από εκείνο το «ούτε ψωμί, ούτε νερό στον Μιζέρια (το παρατσούκλι του Άρη)», η ευκαιρία που δινόταν για την φυσική εξόντωσή του ήταν ορθάνοιχτος και οι αντίπαλες δυνάμεις δεν την άφησαν να πάει χαμένη καθώς από εκείνο το σημείο και έπειτα ρίχνουν όλα τα όπλα που διαθέτουν στην καταδίωξη του Θανάση Κλάρα.
Η μοιραία περικύκλωση στη χαράδρα του Φάγγου
Αποκομμένος απ’ όλους και απ’ όλα ο Άρης Βελουχιώτης μαζί με λιγοστούς συντρόφους του δίνει την ύστατη μάχη προκειμένου να ξεφύγει από τους διώκτες του. Μαζί με τους αντάρτες του ο Βελουχιώτης μεταβαίνει στο Ανθηρό όπου ανταλλάσσει ομήρους με όπλα και πυρομαχικά. Δύο ή τρείς μέρες πριν το τέλος, ο Άρης βρίσκεται στο χωριό Λιάσκοβο όπου δίνει την τελευταία σκληρή μάχη στο τέλος της οποίας υποχωρεί προς το Μαυροβούνι.
Την Τετάρτη 14 Ιουνίου Βελουχιώτης και οι σύντροφοί του κατευθύνεται στο Κοθώνι, από όπου και αποφασίζει να επιχειρήσει τη μεγάλη έξοδο και μέσω του Χοιρόλακκου προσπαθεί να περάσει τον Αχελώο. Αφού πέσει το σκοτάδι ξεκινούν για τη Μεσούντα.
Την Πέμπτη 15 Ιουνίου ο Βελουχιώτης έχει καταλάβει πλέον πως το τέλος έφτασε. Αδιαφορεί στις παραινέσεις να περάσουν πάλι το ποτάμι προς τη Ρούμελη. Σύμφωνα με μαρτυρίες συντρόφων του έδειχνε να μην τον ενδιαφέρει τίποτα πλέον. Δίνει εντολή στους άνδρες του να φύγουν προς το ποτάμι. Εκείνος παραμένει εγκλωβισμένος στη χαράδρα του Φάγγου μαζί με ελάχιστους που αρνούνται να τον εγκαταλείψουν.
Δεν θα υπάρξει άλλη μάχη. Ο Άρης όπως άλλωστε είχε προβλέψει και είχε πει στους συντρόφους του δεν πρόκειται να πιαστεί ζωντανός.
Η συνάντηση με τον θάνατο και τα τελευταία του λόγια
Οι απόψεις σχετικά με τις τελευταίες δραματικές στιγμές του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ είναι δυο. Η μία (που πιθανότατα δεν ισχύει, κιόλας) αναφέρει πως ο Βελουχιώτης (που νωρίτερα είχε χτυπήσει άσχημα στην σπονδυλική στήλη από πέσιμο στα βράχια) αφού έδιωξε τους πάντες από δίπλα του, αυτοκτόνησε τραβώντας την περόνη από μια χειροβομβίδα που είχε μαζί του.
Η δεύτερη και πιθανότερη εκδοχή ως προς το τέλος του Άρη είναι πως αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι και συγκεκριμένα στην δεξιά πλευρά. Υπάρχει, μάλιστα, και η μαρτυρία του Βαγγέλη Γκονέζου, που ήταν μαζί με τον Βελουχιώτη και ο οποίος προκειμένου να σωθεί κρύφτηκε σε ένα βράχο ενώ στη συνέχεια κατέφυγε στους Μελισσουργούς της Άρτας, πέρασε στη Γιουγκοσλαβία κι από εκεί στη Σοβιετική Ένωση.
Ο Γκονέζος αναφέρει: «Η ώρα ήταν 9 μ.μ. Από την απέναντι μεριά του Μυροφύλλου, ένα εχθρικό πυροβόλο χτυπούσε κατ' άξονα τη ρεματιά. Μπροστά μας σκοτώνεται ο Κόζιακας και πιο κάτω τραυματίζεται ο Λέων (ψευδώνυμο του Γιάννη Νικολόπουλου), στο δεξιό μέρος του μετώπου πάνω από το μάτι και γυρίζει πίσω γεμάτος αίματα. Για μία στιγμή ακούω τον Αρη να λέει "Έζησα 40 χρόνια, έζησα και καλά και άσχημα. Κοιτάξτε εσείς τι θα κάνετε τώρα, γεια σας" Βγάζει το πιστόλι του και αυτοκτονεί. Δεν μπόρεσα να καταλάβω τη σκέψη του ούτε και να αντιδράσω».
Αμέσως, μόλις, ο Τζαβέλας, ο πιστός σύντροφός του Βελουχιώτη μαθαίνει για την αυτοκτονία, σπεύδει εκεί που βρισκόταν ο νεκρός πλέον αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ, σκίζει τις φωτογραφίες που είχε ο αρχηγός πάνω του, σπάει το ρολόι του και το πιστόλι του, τον «Ελβετό», και όταν απομακρύνθηκαν οι υπόλοιποι αγκάλιασε το άψυχο σώμα του και τράβηξε την περόνη μιας χειροβομβίδας «Μιλς».
Το κεφάλι λάφυρο και ο φανοστάτης στη πλατεία των Τρικάλων
Την επόμενη ημέρα, στις 16 Ιουνίου, οι διώκτες του μαθαίνουν πως ο Άρης Βελουχιώτης είναι νεκρός. Ανάμεσα στους διώκτες του ήταν και ο Ζαχαρίας Π. ο οποίος άφησε γραπτή μαρτυρία από την καταδίωξη και εξηγεί πώς σκοτώθηκαν ο Κόζιακας (Κώστας Αργύρης), ο Νικήτας (Θωμάς Αρχιμανδρίτης) και πώς πέθανε τελικά ο Άρης Βελουχιώτης και ο Τζαβέλας. Η μαρτυρία προέρχεται από το αρχείο του Ιάσονα Χανδρινού.
