Το ηγεμονικό φάντασμα του Σίλβιο Μπερλουσκόνι

Αν πολιτική είναι η θέση που παίρνεις απέναντι στο ζήτημα της επανάστασης (Φουκό), ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι υπήρξε ένας αληθινός πολιτικός επαναστάτης. Επαναστάτης της μεταδημοκρατίας και της επανάπτωσης στο φυλετικό ρατσισμό και στην πατριαρχία, επαναστάτης στη χειραγώγησης των μαζών. Θα καταγραφεί ως τέτοιος στην ιστορία, ως ο άνθρωπος, δηλαδή, που επαναστάτησε απέναντι σε ό,τι οι δυτικές κοινωνίες αποκαλούσαν μέχρι τότε «πρόοδο», αναφορικά με τις δημοκρατικές λειτουργίες και τα πολιτικά δικαιώματα.  

Ο Καβαλιέρε, ο τάχα λαϊκός ιππότης, θεσμοποίησε την πολιτική, με τους όρους του Ντεμπόρ: «ως μια απέραντη συσσώρευση θεαμάτων» στην οποία αποδείχτηκε πρωτοπόρος. Στον καπιταλισμό, «θέαμα είναι το ίδιο το κεφάλαιο σε τέτοιο βαθμό συσσώρευσης ώστε μετατρέπεται σε εικόνα». Σε μια, μάλιστα, εικονολατρική κοινωνία, οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί τελειοποιούνται μέσω της πλασματικής πραγματικότητας που πλασάρουν τα ΜΜΕ και οι ανορθολογικές συνθήκες που δημιουργούν τα λοιπά θεάματα –βλέπε ποδόσφαιρο κ.ο.κ. Εκεί ο Μπερλουσκόνι μεγαλούργησε. Επιπλέον, καθιέρωσε την εικόνα της «λαϊκής καπατσοσύνης»: ο άνθρωπος της πιάτσας, μέσα στους 200 πλουσιότερους στον κόσμο, διαβόητος για τα οικονομικά σκάνδαλα και τις ερωτικές του σχέσεις, επέβαλε ένα πρότυπο νέου τύπου στην πολιτική ζωή. Η δημαγωγία πλέον μπορεί να προέλθει από τα κάτω, με την ταύτιση του μέσου πολίτη δηλαδή με τους από πάνω, οι οποίοι αντιγράφουν τα μοντέλα συμπεριφοράς του λαού, διανθίζοντάς τα και μεταλλάσσοντας τα επί τα χείρω, ως καρικατούρες. Το κατασκεύασμα προϋπήρχε: ο μουσολινισμός στην Ιταλία σε ίδια θεμέλια χτίστηκε, ομοίως και ο ναζισμός στη Γερμανία. Επιπλέον κοινό συστατικό, η μικροψυχία. Ο μισογυνισμός. Η απαξίωση του πνεύματος. Οι παλινωδίες του λόγου. Η ενσωμάτωση μιας επίπλαστης αισιοδοξίας, με ψευδείς αναγωγές και «συμβόλαια με το λαό».  

Η μεταδημοκρατία έχει το πρόσωπο του Καβαλιέρε. Η αποπολιτικοποίηση του πολιτικού, η αποϊδεολογικοποίηση και η αντικατάσταση των ιδεών με το θέαμα, βρήκαν τον εκφραστή τους. Οι πολιτικές μάχες εξέπεσαν σε διαγκωνισμό καταναλωτικών προϊόντων, με καμπάνιες που στηρίζονται σε τεχνικές χειραγώγησης, ίδιες μ’ εκείνες που χρησιμοποιούνται στην προώθηση μιας οδοντόκρεμας, λόγου χάρη, συνοδεία πανομοιότυπων, στερεοτυπικών ευφυολογημάτων.

Όλα αυτά αποτελούν την παρακαταθήκη του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Ετελεύτησεν τον βίον δικαιωμένος, αφού μας κληροδότησε τον Τραμπ, τον Όρμπαν, τον Τζόνσον, την Μελόνι, αλλά κι άλλ@. Η αστική τάξη πλέον κυβερνά απευθείας, ξεδιάντροπα, όπως ομοίως ξεδιάντροπα κυβερνά και διά των αντιπροσώπων της.  

Οι νέες ηγεμονικές ομάδες βάζουν την ατζέντα και στην Αριστερά, επιβάλλοντας επί της ουσίας ανθρωπολογικά μοντέλα, ιδέες και συμπεριφορές. Η συνολική απαξίωση από τη μεριά του συστήματος των παραδοσιακών πολιτικών σχηματισμών –κόμματα- γεννά επίσης και φαινόμενα τύπου Μαρκόν, το «σοβαρό» αντίστοιχο του Μπερλουσκόνι.

Υπάρχει, άραγε, ελπίς; Ναι, εφόσον η μπάλα επιστρέψει από τον ανορθολογισμό των γηπέδων στο πεδίο των ιδεών. Έως τότε, το φάντασμα του Σίλβιο θα πλανάται πάνω απ’ τα κεφάλια μας και θα κονταροχτυπιέται με άλλα, συμπαθέστερα, φαντάσματα.