Τζον Χόλογουεϊ: Η επιλογή δεν είναι μεταξύ του νεοφιλελευθερισμού και ενός δίκαιου καπιταλισμού

Συνέντευξη με τον Τζον Χόλογουεϊ, καθηγητή στο αυτόνομο πανεπιστήμιο της Πουέμπλα στο Μεξικό:

Μεταξύ του 1995 και του 2019 έχουμε δει πληθώρα γεγονότων και κοινωνικών μετασχηματισμών, ιδιαίτερα με την εμφάνιση του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος και την εξέγερση των Ζαπατίστας, που αποτέλεσε έμπνευση για τις αντικαπιταλιστικές και αντιεξουσιαστικές ομάδες σε όλο τον κόσμο. Στην συνέχεια, με την οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007-08 προέκυψε ένα νέο κύμα διαμαρτυρίας, από την Αραβική Άνοιξη μέχρι το Occupy, κλπ. Πως ερμηνεύεις αυτά τα αυτόνομα κινήματα; Είναι πηγή αλλαγής και πως;

Η οργή αναβλύζει από παντού στον κόσμο και αυξάνεται. Ο τρόπος με τον οποίο αυτή εκφράζεται είναι θεμελιώδης. Προς το παρόν, φαίνεται ότι μεγάλο μέρος αυτής της οργής μας ωθεί προς την εξαφάνιση, προς την αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας. Ο Τραμπ, ο Μπολσονάρου, η άνοδος της ακροδεξιάς σχεδόν παντού, ο ρατσισμός του Brexit, και ούτω καθεξής.

Τι να πω; Η πρόσκληση για ηρεμία δεν έχει νόημα: σίγουρα υπάρχει ανάγκη για οργή σε έναν κόσμο που οδηγείται από την εκμετάλλευση, από τα χρήματα. Πώς μπορούμε λοιπόν να παρέμβουμε; Πώς μπορούμε να εκφράσουμε το θυμό μας; Η κρίσιμη διάκριση είναι ανάμεσα στην οργή λόγω ταυτότητας, που απευθύνεται στον «άλλο», και σε αυτό που οι Ζαπατίστας ονομάζουν «digna rabia» (οργή της αξιοπρέπειας). Πώς να εκφράσουμε μια οργή της αξιοπρέπειας; Δουλεύοντας για μια διαδικασία συλλογικής αυτοδιάθεσης, δημιουργώντας ρωγμές στους χώρους ή τις στιγμές της κυριαρχίας, για να ωθήσουμε με όλη μας τη δύναμη προς μια διαφορετική κοινωνία που δεν θα βασίζεται στο χρήμα και στο κέρδος. Είναι δυνατόν να το κάνουμε μέσω του κράτους; Δεν το πιστεύω, απλά επειδή η ίδια η ύπαρξη του κράτους είναι τόσο δεμένη με τα χρήματα και την αναπαραγωγή του κεφαλαίου, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσε αυτό να λειτουργήσει διαφορετικά και όχι ως μια ασφυξία της ελπίδας. Η πρακτική εμπειρία μας το έχει δείξει ήδη πολλές φορές.

Η οργή της αξιοπρέπειας μπορεί να είναι μόνο μια διαδικασία απόρριψης – αντίστασης – εξέγερσης και πειραματισμού: δεν υπάρχουν λεωφόροι προς την επανάσταση, τα μόνα μονοπάτια που έχουμε είναι αυτά που δημιουργούμε περπατώντας. Για να επιστρέψουμε στην ερώτηση: οι Ζαπατίστας, η Αραβική Άνοιξη, το Occupy, ήταν και είναι (πάντα αντιφατικές) προσπάθειες να εκφράσουν μια οργή της αξιοπρέπειας, μια καταραμένη οργή. Τι πέτυχαν; Δεν υπάρχει σαφής απάντηση: ήταν και είναι παρεμβάσεις στην παγκόσμια ροή της οργής που κρατά ανοιχτή τη δυνατότητα ενός μη καπιταλιστικού μέλλοντος, ενός διαφορετικού κόσμου. Αυτό που θα συμβεί με τέτοιες παρεμβάσεις δεν εξαρτάται μόνο από τα συγκεκριμένα κινήματα, αλλά κυρίως από τη γενική ροή της οργής. Το κρίσιμο ερώτημα για εμάς είναι: Πώς να ενισχύσουμε τέτοιου είδους κινήματα; Πώς να προωθήσουμε την κοινή οργή μας ώστε να καταστρέψει το κεφάλαιο και όχι την ανθρωπότητα;

Ο δεξιός λαϊκισμός, ο σεξισμός, ο ρατσισμός, συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού, και άλλες μορφές ξενοφοβίας, έχουν αναδυθεί ως στοιχεία μιας εναλλακτικής λύσης που πολλοί φαίνεται να βρίσκουν ελκυστικότερη από τις προτάσεις της αντικαπιταλιστικής αριστεράς…
Κινδυνεύουμε να χάσουμε και πάλι την ευκαιρία που προσφέρει η καπιταλιστική κρίση. Χάσαμε την ευκαιρία που προσέφερε η κρίση του 1929 και της δεκαετίας του 1930: άνοδος της δεξιάς και του φασισμού, σφαγή εκατομμυρίων ανθρώπων στον πόλεμο. Πιστεύω ότι το 2008, όπως και το 1929, είχε τεράστιες επιπτώσεις στις ζωές και στις προσδοκίες όλων, με την αύξηση των αισχρών ανισοτήτων, της κρατικής καταστολής, της στρατιωτικοποίησης και την άνοδο της δεξιάς. Αλλά το 2008 δεν ήταν τόσο μια καπιταλιστική κρίση, όσο μια προσπάθεια καθυστέρησης και ρύθμισής της μέσω της τεράστιας στήριξης των τραπεζών.

Είναι πολύ πιθανό τα επόμενα χρόνια να έρθει μια ακόμα πιο μεγάλη κρίση και αν η οργή συνεχίσει να παίρνει μια ρατσιστική και εθνικιστική κατεύθυνση, η κατάσταση θα πάρει ακόμα πιο ζοφερά χρώματα. Νομίζω ότι ένα μέρος του προβλήματος είναι η διοχέτευση της δυσαρέσκειας μέσω του κράτους, το οποίο εξ ορισμού είναι ένας ρατσιστικός και ξενοφοβικός θεσμός που κάνει διακρίσεις μεταξύ «πολιτών» και «αλλοδαπών». Αυτή η απατηλή ελπίδα μέσω του κράτους συμβαδίζει με την έννοια του «νεοφιλελευθερισμού», δηλαδή με την άποψη ότι εάν οι κυβερνητικές πολιτικές απομακρύνονταν από τον νεοφιλελευθερισμό όλα θα τακτοποιούνταν. Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν είναι ο νεοφιλελευθερισμός και οι πολιτικές που επιλέγουν οι κυβερνήσεις: το πρόβλημα είναι η δυναμική του ίδιου του κεφαλαίου. Η επιλογή δεν είναι μεταξύ του νεοφιλελευθερισμού και ενός δίκαιου καπιταλισμού, γιατί αυτός δεν υπάρχει.

Η επιλογή είναι μεταξύ του καπιταλισμού και της ανθρωπότητας. Η εμπειρία των «αριστερών» κυβερνήσεων έδειξε ότι δεν μπόρεσαν να αλλάξουν σημαντικά τη δυναμική του κεφαλαίου, με αποτέλεσμα να καταλήξουν να εφαρμόζουν μέτρα που αρχικά καταδίκαζαν. Η Ελλάδα και η Βραζιλία είναι τα πιο προφανή παραδείγματα, αλλά δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι να πιστεύουμε ότι ο Κόρμπιν ή ο Σάντερς θα τα πήγαιναν καλύτερα. Μετά από τις τόσες αποτυχίες των «αριστερών» κυβερνήσεων, είναι αδύνατο να μην αναρωτηθούμε εάν υπάρχει κάποιο δομικό λάθος στην ιδέα ότι τα αριστερά κόμματα είναι ικανά να επιφέρουν μια σημαντική αλλαγή.

Δεν λέω ότι δεν μπορούν να κάνουν μικρές βελτιώσεις που μπορούν να καλυτερέψουν τη ζωή πολλών ανθρώπων, και μπορεί κάλλιστα να υπάρχουν πολύ σωστοί λόγοι για να ψηφίσουμε τον Κόρμπιν ή κάποιον άλλον. Αλλά πρέπει να γνωρίζουμε, ότι η οποιαδήποτε αριστερή κυβέρνηση θα πρέπει να προωθήσει τη συσσώρευση του κεφαλαίου, και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν περαιτέρω βήματα προς την εξαφάνιση. Η εμπειρία των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων, δείχνει ότι η απογοήτευση από τις αριστερές κυβερνήσεις μπορεί εύκολα να ενισχύσει την άνοδο του φασισμού.

Τους τελευταίους μήνες, οι κοινωνικές κινητοποιήσεις σε πολλές χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα οι φεμινιστικές απεργίες και οι κινητοποιήσεις για το κλίμα, έθεσαν στο επίκεντρο την τρέχουσα κρίση της καπιταλιστικής μορφής κοινωνικής αναπαραγωγής της ζωής.
Είναι εξαιρετικό το ότι παντού υπάρχουν κινήματα διαμαρτυρίας ενάντια στην καταστροφή των συνθηκών ζωής των ανθρώπων και όχι μόνο. Αλλά δεν πρόκειται μόνο για την αλλαγή των κυβερνητικών πολιτικών ή των καθημερινών μας συνηθειών, όσο σημαντικό και αν είναι αυτό. Πρέπει να πούμε σαφώς, ότι είναι η μορφή της κοινωνικής οργάνωσης στην οποία ζούμε, που μας ωθεί προς την εξαφάνιση. Αυτή η «μορφή κοινωνικής οργάνωσης» είναι το κεφάλαιο, τα χρήματα. Πρέπει να απαιτήσουμε αυτό που φαίνεται αδύνατο, την κατάργηση των χρημάτων και τη δημιουργία άλλων τρόπων συναλλαγών, να μοιραστούμε πράγματα όλοι μαζί, να οικοδομήσουμε τα κοινά.

Μετάφραση: Δημήτρης Γκιβίσης

πηγή: Εποχή