Η παγκόσμια επανάσταση δεν είναι μια κενή φράση. Περιγράφει με ακρίβεια το νέο στάδιο στο οποίο μπήκαμε τον τελευταίο χρόνο, καθώς έχουν ξεσπάσει διαδηλώσεις στη Χιλή, στην Αϊτή, τον Ισημερινό, το Ιράκ και τον Λίβανο. Παντού οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους.
Ακόμα, στη Γαλλία, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων εξέπληξε τους πάντες. Πριν από αυτή τη μαζική εξέγερση, όλοι έμοιαζαν να ποντάρουν στο «πολιτικό κέντρο» και τον Μακρόν. Οι μεταρρυθμίσεις του (στην πραγματικότητα οι αντιμεταρρυθμίσεις) περνούσαν ομαλά. Οι ηγέτες των συνδικαλιστικών οργανώσεων συμπεριφέρονταν «λελογισμένα», αλλά αυτό έσπασε όταν οι μάζες γέμισαν τους δρόμους της Γαλλίας παραπέμποντας στις καλύτερες επαναστατικές παραδόσεις της. Αυτή η κίνηση εκατομμυρίων ανθρώπων φαινόταν να έρχεται από το πουθενά, όπως ένας κεραυνός εν αιθρία.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει και στο Χονγκ Κονγκ. Όποιος έχει αμφιβολίες για το επαναστατικό δυναμικό που υπάρχει σήμερα πρέπει να μελετήσει προσεκτικά αυτά τα γεγονότα. Πριν από αυτό, οι αρχές στο Πεκίνο και οι τοπικοί πράκτορές τους φαινόταν να έχουν τον πλήρη έλεγχο. Ωστόσο, εδώ υπήρξε ένα ισχυρό μαζικό κίνημα εκατομμυρίων, αμφισβητώντας στους δρόμους μια τρομερή δικτατορία. Και όπως το κίνημα στη Γαλλία, έτσι κι εδώ το κίνημα φαινόταν να προκύπτει από το πουθενά.
Το ίδιο συνέβη και με κάθε ένα από τα μαζικά κινήματα που ξέσπασαν. Εάν ήταν θέμα μιας ή δύο χωρών, θα μπορούσε να αντιταχθεί ότι αυτά ήταν τυχαία γεγονότα, παροδικά επεισόδια, από τα οποία δεν μπορούσαν να εξαχθούν γενικά συμπεράσματα. Αλλά όταν βλέπουμε ακριβώς την ίδια διαδικασία να συμβαίνει στη μια χώρα μετά την άλλη, δεν έχουμε πλέον κανένα δικαίωμα να την απορρίψουμε ως τυχαίο συμβάν. Αντιθέτως, αυτές οι εξελίξεις είναι μια εκδήλωση της ίδιας γενικής τάσης.
Οι λαϊκές εκρήξεις στη Λατινική Αμερική
Όταν ο Μαουρίσιο Μάκρι κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στην Αργεντινή το 2015, αυτό αναγγέλθηκε ως η μεγαλύτερη απόδειξη του «συντηρητικού κύματος» της Λατινικής Αμερικής. Αλλά οι πρόσφατες εκλογές τερματίζουν τα οικονομικά όνειρα του Macri και της συμμορίας του υπέρ των επιχειρήσεων.
Ο άνδρας που υποσχέθηκε «μηδενική φτώχεια» τερμάτισε τη θητεία του με ετήσιο ποσοστό πληθωρισμού 56%. Ο αριθμός των ανθρώπων που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας αυξήθηκε από 29% σε 35%. Ένα δάνειο έκτακτης ανάγκης από το ΔΝΤ δεν ήταν αρκετό για την αποκατάσταση της ισορροπίας.
Αν υπήρχε σαφής ηγεσία του εργατικού κινήματος, η κυβέρνηση του Macri θα μπορούσε να ανατραπεί από ένα επαναστατικό κίνημα από τα κάτω. Αυτό φάνηκε στα πρόσφατα γεγονότα στη γειτονική Χιλή. Η έκρηξη της λαϊκής οργής ξέσπασε μόλις μία εβδομάδα μετά την κήρυξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης από την μισητή κυβέρνηση Πινιέρα, και την απαγόρευση της κυκλοφορίας. Αλλά ούτε η βίαιη καταστολή, ούτε τα βασανιστήρια ούτε η απαγόρευση της κυκλοφορίας ούτε οι ψεύτικες παραχωρήσεις σταμάτησαν ένα κίνημα που αποκτά χαρακτηριστικά εξέγερσης.
Αυτή η κίνηση άρχισε όταν οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ξεκίνησαν μια διαμαρτυρία ενάντια στις αυξήσεις των ναύλων του Μετρό στο Σαντιάγο. Αλλά από τη στιγμή που ξεκίνησε, γρήγορα μετατράπηκε σε εθνικό κίνημα με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος. Ήταν η αποκορύφωση 30 χρόνων περικοπών, ιδιωτικοποιήσεων, επιθέσεων στην εργατική τάξη και αυξανόμενης ανισότητας.
Την Παρασκευή 25 Οκτωβρίου, πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι διαδήλωσαν στην πρωτεύουσα. Αυτή η κινητοποίηση επαναλήφθηκε σε πόλεις και κοινότητες σε ολόκληρη τη χώρα. Συνολικά, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια άνθρωποι ανέβηκαν στους δρόμους. Δεν πρόκειται για μεμονωμένη περίπτωση. Λίγο πριν από αυτό, είδαμε μια παρόμοια κοινωνική έκρηξη στο Εκουαδόρ, που ξεκίνησε ως διαμαρτυρία ενάντια στη δέσμη μέτρων του ΔΝΤ που επέβαλε ο Πρόεδρος Lenín Moreno, και κατέληξε ως μία γενικευμένη εθνική εξέγερση που ανάγκασε την κυβέρνηση να εγκαταλείψει την πρωτεύουσα Quito και να κλείσει την Εθνική Συνέλευση. Την Τετάρτη 9 Οκτωβρίου, μια γενική απεργία παρέλυσε τη χώρα και μια τεράστια πορεία με 50.000 έως 100.000 διαδηλωτές κατευθυνόταν και πάλι στο προεδρικό μέγαρο Carondelet. Για λίγα λεπτά, το κίνημα πήρε τον έλεγχο της απελευθερωμένης Εθνικής Συνέλευσης, με σκοπό την εγκατάσταση Λαϊκής Συνέλευσης
Στη Χιλή, η κατάσταση έχει πάρει τέτοιες σε διαστάσεις που δημιουργεί κενό διακυβέρνησης. Το κεντρικό ερώτημα εδώ δεν είναι αυτή ή η άλλη μεταρρύθμιση, αλλά ποιος κυβερνά τη χώρα. Η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και διέταξε την αστυνομία και τον στρατό να συντρίψουν την εξέγερση, προκαλώντας το θάνατο πολλών ανθρώπων, ενώ έγιναν χιλιάδες συλλήψεις. Αλλά μπροστά στην εξέγερση, όλα τα συνήθη όργανα κρατικής καταστολής αποδείχτηκαν ανίσχυρα.
Εδώ βρίσκεται η εντυπωσιακή απόδειξη του κολοσσιαίου επαναστατικού δυναμικού που υπάρχει, όχι μόνο στη Χιλή και τον Ισημερινό, αλλά σε παγκόσμια κλίμακα.
Λίβανος
Από την άλλη πλευρά του κόσμου, στη Μέση Ανατολή, φαινόταν ότι η αντίδραση είχε θριαμβεύσει παντού. Η Αραβική Επανάσταση φαίνεται να είναι νεκρή και θαμμένη. Και όμως, οι δυνάμεις αυτής της μεγάλης επανάστασης είναι και πάλι στην επικαιρότητα.
Στο Λίβανο, μια χώρα που δεν υπερβαίνει τα έξι εκατομμύρια κατοίκους, περισσότερα από δύο εκατομμύρια έχουν βγει στους δρόμους. Στο Ιράκ επίσης, δεκάδες χιλιάδες διαδήλωσαν εναντίον των στρατιωτικών και των παραστρατιωτικών στο δρόμο. Στο Λίβανο και στο Ιράκ, ισχυρές μαζικές διαμαρτυρίες οδήγησαν στην πτώση των πρωθυπουργών μετά από λίγες μόνο εβδομάδες αγώνα.
Για χρόνια, τα αντιδραστικά καθεστώτα εκμεταλλεύονταν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις για να ανακόψει τον ταξικό αγώνα, αλλά αυτές οι τακτικές δεν λειτουργούν πια. Οι εξεγέρσεις φέρνουν στο προσκήνιο τις ταξικές αντιφάσεις. Οι απαιτήσεις στους δρόμους είναι για δουλειές, εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη και τέλος κατά της σκανδαλώδους διαφθοράς στην κορυφή. Στην Ιορδανία, το 2018, μια γενική απεργία και οι μαζικές διαμαρτυρίες οδήγησαν στην πτώση του Πρωθυπουργού Χάνι Μάλκι.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο συνδυασμός μιας οξείας οικονομικής κρίσης και δεκαετιών διεφθαρμένης διαχείρισης από μια τάξη πλούσιων επιχειρηματιών και των πολιτικών τους εκπροσώπων οδήγησε την κοινωνία στο περιθώριο.
Ο Λίβανος είναι ένα καλό παράδειγμα. Έχει ένα τεράστιο χρέος, η ανεργία βρίσκεται κοντά στο 25% και δεκάδες χιλιάδες μορφωμένοι νέοι οδηγούνται μακριά από τη χώρα λόγω έλλειψης ευκαιριών. Όλα αυτά τα πράγματα είναι η συνταγή για μία κοινωνική έκρηξη. Οι μαζικές διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς, την οικονομική κρίση και την έλλειψη δημόσιων υπηρεσιών σάρωσαν τη χώρα από τις 17 Οκτωβρίου. Οι τράπεζες έχουν κλείσει λόγω φόβων οικονομικής κατάρρευσης, ενώ οι διαδηλωτές βγήκαν κατά εκατοντάδες χιλιάδες στους δρόμους και στις πλατείες.
Οι διαμαρτυρίες ήταν αυθόρμητες και εντελώς ανοργάνωτες. Καμία πολιτική οργάνωση δεν διεκδίκησε τις διαμαρτυρίες. Πρόκειται πραγματικά για μία εξέγερση από τα κάτω. Άνθρωποι από διαφορετικές θρησκευτικές πίστεις, κοινωνικές τάξεις και πολιτικές πεποιθήσεις βγήκαν στους δρόμους για να εκφράσουν την οργή τους και απαιτώντας την πτώση του κλεπτοκρατικού καθεστώτος. Στην ουσία πρόκειται για την αντίθεση μεταξύ του 10% του πληθυσμού του Λιβάνου που είναι οι πάμπλουτοι κυβερνητικές και επιχειρηματικές ελίτ του Λιβάνου και του υπόλοιπου 90% που είναι οι «από κάτω».
Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια προκάλεσε ένα τεράστιο μαζικό κίνημα δύο εκατομμυρίων ανθρώπων που επεκτάθηκε σε κάθε επαρχία, υπερβαίνοντας όλες τις θρησκευτικές διαιρέσεις. Άνθρωποι από όλες τις θρησκείες έχουν ενταχθεί στο κίνημα. Χωρίς οποιαδήποτε οργάνωση ή ηγεσία, οι διαδηλωτές διαμαρτύρονται για τη βίαιη καταστολή.
Όπως και στον Ισημερινό και τη Χιλή, η κυβέρνηση προσπάθησε να αποφύγει τις διαμαρτυρίες - με τις ένοπλες δυνάμεις να χρησιμοποιούν δακρυγόνα - και αρκετές εικόνες και βίντεο βίας της αστυνομίας κατά των διαδηλωτών. Οι υποστηρικτές του κινήματος του Λιβάνου της Χεζμπολάχ και ο πολιτικός σύμμαχός της Αμάλ επιτέθηκαν στους διαδηλωτές στο κέντρο της Βηρυτού.
Για πολλά χρόνια, τα ιρανικά υποστηριζόμενα κινήματα Σιιτών θα μπορούσαν να κρύβονται πίσω από τη σύγκρουσή τους με τις ΗΠΑ και τον Σαουδικό και Ισραηλινό ιμπεριαλισμό. Αλλά τώρα είναι μέρος της ίδιας της ηγεσίας απέναντι στο αυξανόμενο λαϊκό κίνημα. Για πρώτη φορά, η οργή των διαδηλωτών στο Λίβανο στρέφεται επίσης κατά της Χεζμπολάχ, το σιιτικό «Κόμμα του Θεού» που υποτίθεται ότι είναι ο υπερασπιστής των φτωχών και καταπιεσμένων. Όταν ο ηγέτης της, Χασάν Νασράλα, στήριξε την κυβέρνηση του Λιβάνου, τα συνθήματα στους δρόμους ήταν "όλα αυτά σημαίνουν ότι και ο Νασράλα είναι ένας από αυτούς!"
Τελικά, ο πρωθυπουργός, Saad Hariri αναγκάστηκε να παραιτηθεί, λέγοντας ότι είχε φτάσει σε «αδιέξοδο» μετά από 13 ημέρες ταραχών.
Ιράκ, Τυνησία, Σουδάν ...
Στο Ιράκ επίσης, πολλά κύματα μαζικών διαμαρτυριών, που προέρχονται από τις περιοχές των Σιιτών, έχουν κλονίσει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα. Από την 1η Οκτωβρίου, μαζικές και ριζοσπαστικές διαμαρτυρίες έπληξαν τη χώρα. Αρχίζοντας αυτή τη φορά από τη Βαγδάτη, έχουν εξαπλωθεί γρήγορα σε εθνικό επίπεδο. Οι ιρακινές ένοπλες δυνάμεις και η αστυνομία απάντησαν με ακραίες βιαιότητες, με αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 150 ατόμων (κάποιες πηγές μιλούν για πάνω από 300) και το τραυματισμό πάνω από 6.000. Ωστόσο, η βάρβαρη απάντηση δεν έχει σταματήσει τις διαμαρτυρίες.
Στην Τυνησία, κύμα μαζικών διαμαρτυριών έχει κλονίσει τη χώρα. Και στην Αλγερία, ένα ισχυρό επαναστατικό κίνημα ανέτρεψε την Μπουτεφλίκα.
Στο Σουδάν, είδαμε ένα μαζικό κίνημα με τεράστια επαναστατική δυνατότητα. Το θάρρος και η αποφασιστικότητα της νεολαίας και ιδιαίτερα των κοριτσιών και των γυναικών του Σουδάν ήταν πραγματικά εμπνευσμένα.
Όλα αυτά δείχνουν ότι η Αραβική Επανάσταση εξακολουθεί να έχει τεράστια κοινωνικά αποθέματα. Αλλά πώς εξηγεί κανείς αυτά τα φαινόμενα; Και τι αντιπροσωπεύουν; Οι αναλυτές εξετάζουν μόνο την επιφάνεια των γεγονότων (τα "γεγονότα"). Δεν κοιτάνε κάτω από την επιφάνεια για να αποκαλύψουν τις βαθύτερες διαδικασίες που συντελούνται παντού.
Η μοριακή διαδικασία της επανάστασης
Οι αιφνιδιαστικές, βίαιες εκδηλώσεις λαϊκής δυσαρέσκειας πάντα προκαλούν την έκπληξη των «από πάνω» και των μισθωμένων "αναλυτών" τους. Αυτό συμβαίνει επειδή οι αστοί «εμπειρογνώμονες» δεν έχουν θεωρία (εκτός από τη θεωρία ότι όλη η θεωρία είναι… άχρηστη) και επομένως είναι διαρκώς έκπληκτοι όταν τα γεγονότα ξεσπάσουν ξαφνικά μπροστά τους.
Ο Τρότσκι είπε κάποτε μιλήσει για «τη μοριακή διαδικασία της επανάστασης». Αυτό αφορούσε στη διαλεκτική διαδικασία αλλαγής της συνείδησης των «από κάτω». που αναπτύσσεται αργά, ανεπαίσθητα, αλλά και αναπόφευκτα, μέχρι να φτάσει σε σημείο ανατροπής.
Σε μεγάλες χρονικές περιόδους, εκφράζεται ως μια αργή συσσώρευση δυσαρέσκειας, θυμού, οργής και κυρίως απογοήτευσης κάτω από την επιφάνεια. Εδώ και εκεί, υπάρχουν συμπτώματα, μικρά σήματα, που μπορούν να γίνουν κατανοητά μόνο από εκπαιδευμένο παρατηρητή που μπορεί να δει τι σημαίνουν. «Δεν είναι τα 30 πέσος, είναι τα 30 χρόνια» λένε στη Χιλή.
Ο Ηράκλειτος εξέφρασε την περιφρόνησή του για τους εμπειρογνώμονες όταν έγραψε σαρκαστικά: «Τα μάτια και τα αυτιά είναι κακοί μάρτυρες για τους άνδρες που έχουν ψυχές που δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα τους».
Βρετανία και Γαλλία
Οι αιφνίδιες εκρήξεις είναι ένα σαφές σύμπτωμα ότι το καπιταλιστικό σύστημα έχει φτάσει σε αδιέξοδο σε παγκόσμια κλίμακα.
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να επιχειρήσουν να υποστηρίξουν ότι επαναστατικές εξελίξεις, όπως αυτές που αναφέραμε εδώ, είναι δυνατές μόνο σε φτωχά, οικονομικά ανεπαρκώς αναπτυγμένα έθνη. Αλλά αυτό είναι εντελώς ψευδές. Η διαλεκτική μας διδάσκει ότι, αργά ή γρήγορα, τα πράγματα αλλάζουν στο αντίθετό τους.
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα είναι η Βρετανία. Μόλις πριν από τέσσερα χρόνια, η Βρετανία θεωρήθηκε ως η πιο σταθερή χώρα στην Ευρώπη, ίσως ο κόσμος - τώρα έχει αναποδογυρίσει τελείως και είναι ίσως η πιο ασταθής χώρα στην Ευρώπη. Η «μητέρα των κοινοβουλίων» κάποτε ήταν γνωστή για την ήρεμη ηρεμία της, αλλά ξαφνικά συγκλονίστηκε από την κρίση. Στη θέση της ηρεμίας, υπήρξαν σκηνές απόλυτου χάους.
Η βρετανική κοινωνία είναι έντονα πολωμένη κατά τρόπο που δεν έχει παρατηρηθεί για πολύ καιρό. Μια τέτοια πόλωση κυοφορεί μέσα της τα μικρόβια των μελλοντικών εξελίξεων.
Στο παρελθόν, ο βρετανικός λαός θεωρήθηκε ως εγγενώς συντηρητικός και οργανικά αδιαπέραστος από κάθε είδους επαναστατικές παρορμήσεις. Είχαν στερεά θεσμικά όργανα που λειτουργούσαν ως ένα προπύργιο κατά της επανάστασης: το κοινοβούλιο, το Σώμα των Λόρδων, τη Μοναρχία και το κράτος δικαίου. Οι άνθρωποι είχαν σεβασμό σε αυτούς τους θεσμούς, οι οποίοι εγγυώνται την κοινωνική ειρήνη και την πολιτική σταθερότητα.
Τώρα όλες αυτές οι παρηγορητικές ψευδαισθήσεις έχουν καταστραφεί. Η παλιά εμπιστοσύνη στην κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει υπονομευθεί ριζικά. Υπάρχει αυξανόμενη δυσπιστία στους πολιτικούς και περιφρόνηση για την ελίτ του Westminster. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο για την άρχουσα τάξη. Αν οι άνθρωποι δεν είναι πλέον ικανοποιημένοι, μπορεί κάποια μέρα να αποφασίσουν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους. Αυτό ακριβώς συνέβη, όχι πολύ καιρό πριν, στη Γαλλία.
Τον Νοέμβριο του 2018 εμφανίστηκε ξαφνικά το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, προφανώς από το πουθενά, όταν τεράστιοι αριθμοί απλών ανθρώπων βγήκαν στους δρόμους. Αυτό έδειξε σαφώς ότι υπάρχει επαναστατικό δυναμικό. Ακόμη και το Brexit, με ένα παράδοξο τρόπο, δείχνει την ίδια διαδικασία. Σε πολλές άλλες χώρες υπάρχει η ίδια αίσθηση: μια βαθιά διάθεση ενάντια στην καθεστηκυία τάξη. Αλλά είδαμε επίσης πώς η λεγόμενη αριστερά αποτυγχάνει πλήρως να προσφέρει οποιαδήποτε οργανωμένη έκφραση σε αυτή την επαναστατική διάθεση.
Πάντως, η διαδικασία της ριζοσπαστικοποίησης θα ενταθεί καθώς εξελίσσεται η κρίση, προκαλώντας μια ακόμα πιο έντονη πόλωση μεταξύ των τάξεων και προετοιμάζοντας το δρόμο για ακόμα μεγαλύτερες κοινωνικές εκρήξεις.
Η παρούσα κατάσταση μοιάζει με την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι τραπεζίτες και οι καπιταλιστές εκθέτουν συνεχώς τον πλούτο και την πολυτέλεια. Το πλουσιότερο 1% του κόσμου είναι σε πορεία να ελέγξει μέχρι και τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πλούτου έως το 2030, καθώς κάθεται πάνω σε τρισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία δεν επενδύονται σε παραγωγική δραστηριότητα. Η άρχουσα τάξη είναι παρασιτική και εντελώς εκφυλισμένη. Αυτό προκαλεί τις εκρήξεις θυμού και δυσαρέσκειας παντού.
Η ιστορία κινείται με το δικό της ρυθμό και δεν περιμένει κανέναν. Σε μια περίοδο όπως η παρούσα, γιγαντιαία γεγονότα μπορεί να συμβούν…
Πληροφορίες In defence of Marxism
