Σωκράτης, η επανάσταση πέρα από τη βία

Ξαναδιαβάζω την Απολογία του Σωκράτη αυτές τις μέρες. Και σκέφτομαι πως αυτό που δεν μπόρεσαν να του συγχωρήσουν οι Αθηναίοι ήταν η αιρετική σκέψη του που δεν καταδεχόταν να φορέσει οποιασδήποτε μορφής αλυσίδες. Και ταυτόχρονα, το βλέμμα του το ολότελα γυμνό από κάθε λογής σύμβαση, ακόμη και τη σύμβαση του ευγενούς ψεύδους. Γιατί θέλει βέβαια κότσια, όταν κρίνεται η ζωή σου από την απολογία σου, να μιλάς τη δική σου αλήθεια, που δεν έχει καμία σχέση με την αλήθεια των συμπολιτών σου.

 Σε μια Αθήνα όπου η ουδετερότητα ισοδυναμούσε με προδοσία, ο Σωκράτης επιλέγει να μην εμπλακεί ενεργά στην πολιτική. Όχι από δειλία. Αλλά επειδή γνώριζε εξαρχής ότι η προσφορά του μέσα από την πολιτική θα ήταν μηδαμινή. Και τολμά να μιλήσει για την αξία του " ιδιωτεύειν" όπως αυτός το αντιλαμβάνεται έναντι του " δημοσιεύειν" σε μια δίκη που κρίνει τη ζωή του.

 Ακούστε τον .

 «Να είστε σίγουροι, Αθηναίοι πολίτες, ότι αν είχα επιχειρήσει να ασχοληθώ με τα κοινά, θα είχα από παλιά βγει από τη μέση και ούτε εσάς θα είχα ωφελήσει σε κάτι ούτε τον εαυτό μου. Μη θυμώνετε σας παρακαλώ, αν σας λέγω την αλήθεια. Γιατί δεν υπάρχει άνθρωπος που θα επιζήσει, αν εναντιώνεται γνήσια είτε σ' εσάς είτε στο πλήθος άλλης πόλης κι εμποδίζει να γίνονται στην πόλη πολλές αδικίες και παρανομίες. Αλλά είναι ανάγκη όποιος πρόκειται να αγωνιστεί πραγματικά για το δίκαιο, αν θέλει να ζήσει έστω και για λίγο καιρό, να ενεργεί ιδιωτικά και όχι δημόσια. Θα σας φέρω γι' αυτά ακλόνητες αποδείξεις. Όχι λόγους αλλά αυτά που εκτιμάτε, έργα. Ακούστε λοιπόν τι μου έχει τύχει, για να καταλάβετε ότι δε θα υποχωρήσω σε κανέναν αντίθετα με το δίκαιο από το φόβο του θανάτου, ακόμα κι αν έτσι υπογράφω την καταστροφή μου.»

 Οι δημοκρατικοί τον μισούσαν, γιατί δεν ήταν δημοκρατικός, οι ολιγαρχικοί τον μισούσαν, γιατί δεν ήταν ολιγαρχικός. Οι τριάντα τον περιφρονούσαν γιατί ένιωθαν πως η δική του η τρέλα δε θα μπορούσε να τους βλάψει. Παρόλο που αρνήθηκε να συλλάβει τον Λέοντα τον Σαλαμίνιο κατ’ εντολήν τους και πήγε στο σπίτι του, δεν τον άγγιξαν. Οι δημοκρατικοί όμως δεν του συγχώρησαν ποτέ ότι υπήρξε δάσκαλος του Κριτία. Παρόλο που αυτός αρνείται στην απολογία του ότι υπήρξε δάσκαλος κάποιου.

 “ Εγώ ωστόσο δεν έγινα ποτέ μου δάσκαλος κανενός.”

 Αυτό από μόνο του αρκεί για να καταλάβουμε γιατί τον θανάτωσαν.

 Αρνήθηκε να υποταχθεί σε ένα κοινωνικό και πολιτικό σύστημα με ρόλους εξαρχής δοσμένους. Μοναδικός του σκοπός ζωής η αναζήτηση και η διάλυση όλων των βεβαιοτήτων. Γιατί “ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός”.

 Τον σκέφτομαι ξανά τον Σωκράτη σήμερα. Αυτόν τον άνθρωπο που λίγο πριν πιει το κώνειο τον είδαν να προσπαθεί να μάθει να παίζει φόρμιγγα γιατί ήθελε πριν πεθάνει να κάνει κάτι όμορφο με τον χρόνο του. Ο Σωκράτης μας δίδαξε πως υπάρχει και μια άλλη οδός επανάστασης, πέρα από τη βία. Κι αυτή είναι η αναζήτηση της αρετής μέσα από μια στάση και θέση ζωής αξιοπρεπή και συνεπή.

“ Αλλά και σεις, πολίτες δικαστές, πρέπει να είστε αισιόδοξοι για το θάνατο και να σκέφτεστε τούτο μονάχα που είναι το αληθινό, ότι για τον άνδρα τον ενάρετο δεν υπάρχει κανένα κακό ούτε όσο είναι ζωντανός ούτε όταν πεθάνει.”